فلسطین، گهواره ادیان

آفتاب یزد – صادق رشیدی فرد: فلسطین کشوری است تاریخی و بر گذرگاه سه قاره مهم آسیا، آفریقا و اروپا قرار دارد. قرارگیری در جداره دریای مدیترانه و خاک‌های حاصلخیز آن و بارش‌های مناسب و بهنگام، اقلیمی فراهم آورده که کشاورزی و باغداری آن همواره رونق داشته و مورد طمع حکام و امپراتوری‌های مختلف بوده است.
ورای موارد فوق، ظهور ادیان و حضور پیامبران مختلف در این منطقه، آن را به موزه ادیان و سرزمینی مقدس برای ادیان ابراهیمی تبدیل کرده است. در این مقاله سعی بر آن است تا به صورت خلاصه و مصور جنبه تاریخی و ابنیه مهم این منطقه را بررسی نماییم.

۱- مسجد الاقصی:
مسجد الاَقصی (مسجد دورتر)، از مساجد شهر بیت‌المقدس و نخستین قبله مسلمانان است. بنابر روایات، پیامبر اسلام (ص) از آنجا به معراج رفت. قرآن هنگام ذکر ماجرای معراج در سوره اسراء، از آن یاد کرده است. مسجد الاقصی نزد مسلمانان، یهودیان و مسیحیان محترم است.
طول مسجد اقصی ۵/۸۱ و عرض آن ۵/۵۴ متر است. مسجد در کل دارای ۱۱ درب ورودی است: ۷ درب در شمال، ۱ درب در شرق، ۲ درب در غرب و ۱ درب در جنوب مسجد.
سمت شمالی مسجد از بیرون دارای هفت ایوان طاق نمای بسیار زیبایی می‌باشد که تماما از سنگ تراش ساخته شده اند.
سقف مسجد در قسمت وسط به شکل شیروانی و در سایر قسمت‌ها طاق نما می‌باشد و در ردیف ستون‌های وسطی و سقف شیروانی شکل روی آن‌ها بلندتر از قسمت‌های
دیگر می‌باشد.
در تصویر، مسجد پایین با گنبد سیاه رنگ مسجدالاقصی و بنای هشت ظلعی با گنبد طلایی رنگ بنای قبه الصخره می‌باشد.
۲- قبه الصخره:
بنایی هشت ضلعی که زمانی قله کوه موریا بوده است. این بنا به روی صخره‌ای که پیامبر اکرم اسلام از آن به معراج رفتند ساخته شده است. این صخره عبارت است از یک تخته سنگ نامنتظم به رنگ سفید مایل به کرم. و طبق نوشته ثبت شده برروی سنگ، اثر پای پیامبر و اسب بالدارش براق برجا مانده است. طول صخره از شمال به جنوب ۱۷٫۵ متر و عرض آن از مشرق به مغرب سیزده متر و ارتفاع آن یک تا دو متر است.
داخل این صخره غاری وجود دارد که حدوداً ده نفر می‌توانند در آن نماز بخوانند و به همین جهت این محوطه را «مسجد صخره» می‌نامند.
کف مسجد الصخره در حدود ۳ متر پایین‌تر از کف «قبةالصخره» است. داخل مسجد الصخره با برق روشن می‌گردد. «صخره مقدس» و «مسجد الصخره» در داخل آن قرار دارد، در حقیقت یک قطعه سنگ واحد بزرگی است که در اصل قله کوهی بوده است و لذا سطح بیرونی آن به‌صورت هرمی از کف «قبةالصخره» به‌اندازه یک متر و نیم بلندتر بوده و برآمده می‌باشد. این صخره که سخت است دارای رنگ سفید مایل به کرم و تقریباً مانند نوعی مرمر به نظر می‌رسد.
ساختمان قبةالصخره باز هم خلاف ساختمان مساجد معمول فقط دارای یک گنبد بزرگ می‌باشد که قطر آن ۲۳٫۷۷ متر و ارتفاعش ۲۱ متر می‌باشد. ارتفاع ساختمان از کف تا انتهای گنبد ۳۳ متر است. بنای دایره شکل مرکزی دربرگیرنده صخره است، گنبدی برروی آن قرار دارد که عنوان مسجد براساس آن می‌باشد.

۳- مقبره حضرت هاشم، جد بزرگ پیامبر (ص) در غزه
شاید جالب باشد که بدانیم شهر غزه با نام جد بزرگ پیامبر عجین شده و حتی به آن غزه هاشمی هم گفته اند. در این شهر مقبره ایشان و حتی مسجدی با این نام نیز بنا شده است.
جد بزرگ پیامبر (ص) در یکی از سفرهای تجاری‌اش، در شهر غزه، در فلسطین درگذشت. بارگاه هاشم هم‌اکنون با نام «مسجد السید هاشم» در منطقه الدرج شهر قدیمی غزه قرار دارد که به عنوان بزرگ‌ترین و کهن‌ترین مسجد این شهر معروف است. ساختمان فعلی مسجد، از سال ۱۸۵۰ میلادی باقی مانده است که به دستور سلطان عثمانی عبدالمجید ساخته شد. مقبره هاشم در گوشه شمال غربی مسجد قرار دارد.

۴- مقام راس الحسین در غزه
مقام امام حسین(ع) زیارتگاه و مسجدی در شهر اشکلون درغزه بود که آن را راس الحسین می‌نامیدند. این مسجد که قدمت آن به قرون وسطی باز می‌گشت و از مساجد واقع در باریکه غزه به‌شمار می‌رفت در سال ۱۹۵۰ توسط ارتش اسرائیل و فرماندهی موشه دایان تخریب شد. در نوشته‌های تاریخی از این بنا به عنوان بزرگترین مسجد موجود در شهر اشکلون نام برده شده‌است. راز کلتر باستان‌شناس یهودی در کتابی با عنوان
«Just Past? The Making of Israeli Archaeology» می‌گوید که تنها بخش کمی از این بنا در جریان جنگ تخریب شده و تخریب بسیاری دیگر پس از جنگ و به اهداف سیاسی دولتمردان از جمله بن گوریون بوده‌است.
۵- مسجد ابراهیمی
مسجد ابراهیم یا مسجد ابراهیمی یکی از قدیمی‌ترین و تأثیرگذارترین اماکن مقدس در جهان است. اعتقاد بر این است که محل دفن حضرت ابراهیم، حضرت اسحاق، حضرت یعقوب و ساره، همسر حضرت ابراهیم علیهم السلام در این مکان باشد. به این ترتیب مسجد ابراهیمی برای مسیحیان، یهودیان و مسلمانان مکانی مقدس به شمار می‌رود. البته اهمیت مذهبی آن تنها ویژگی مهم این بنا تاریخی نیست. بزرگی و عظمت این مسجد در نوع خود جالب توجه بوده و برای بازدیدکنندگان آن فراموش نشدنی است. فضای داخلی مسجد بسیار زیبا، آراسته و منظره‌ای چشمگیر دارد.
۶- کلیسای مقبره مقدس
کلیسای مقبره مقدس با نام کلیسای رستاخیز نیز شناخته شده است. به باور مسیحیان بنای این کلیسا بر مکانی بوده که عیسی مسیح در آنجا مصلوب شده است. زیبایی این کلیسا تنها محصور به اهمیت مذهبی آن نیست و از جهات دیگر نیز مورد توجه است. فضای داخلی کلیسا رنگارنگ، آراسته و جذاب است. بسیاری از مردم برای دیدن سنگ گلگوتا، جایی که تصور می‌شود صلیب حضرت عیسی در آنجا قرار گرفته است، به این کلیسا می‌آیند. در سال ۳۲۵، کلیسای مقبره مقدس به دستور کنستانتین، امپراتور روم که به آئین مسیح گروید، در اورشلیم بنا شد. در ماه می‌سال ۶۱۴ بعد از میلاد در دوره ساسانی، خسرو پرویز اورشلیم را تصرف کرده و صلیب راستین را به غنیمت گرفت و با خود به ایران برد. در سال ۶۳۰ بعد از میلاد هراکلیوس پس از باز پس‌گیری شهر، کلیسا را بازسازی کرده و نیز با پیمانی که با شیرویه پسر خسرو پرویز که با قتل پدر توانسته بود به پادشاهی برسد، بست، توانست صلیب را پس گرفته و به اورشلیم بازگرداند.
۷- شهر و کلیسای بیت لحم
شهری در مرکز کرانه باختری رود اردن است که زیرنظر تشکیلات خودگردان فلسطینی اداره می‌شود. این شهر قطب فرهنگی و صنایع جهانگردی در حکومت خودمختار فلسطینی به‌شمار می‌رود. بیت‌لحم اهمیت ویژه‌ای برای مسیحیان دارد، زیرا محل تولد عیسای ناصری است. این شهر چندین کلیسا را در خود جای داده است که یکی از مهم‌ترین کلیساهای موجود کلیسای مهد میباشد، باور می‌رود مسیح در آنجا متولد شده که سال ۳۳۰م توسط فلسطینیان باستان ساخته
شده است.
موارد ذکر شده قسمت بسیار کوچکی بود از اهمیت فلسطین و نقش بسزای آن در تقریب ادیان توحیدی و ابراهیمی، لیکن اکنون رژیم اشغالگر قدس با رویکردی تمامیت خواه و فاشیستی خواهان حذف هویت اسلامی آن داشته و هر از گاهی تحت پوشش پروژه‌های مرموز باستان‌شناسی و ایجاد تونل و حفاری‌های غیر لازم و علمی در جوار ابنیه اسلامی، سعی در تخریب آثار تاریخی و دینی مسلمانان دارد.
امید است با پایان عمر این رژیم منحوس، راه برای اداره مسالمت‌آمیز این سرزمین، توسط مردم و صاحبان تاریخی و اصلی فلسطین مهیا گردد.