چگونه تنگی دریچه آئورت کودکان درمان می‌شود؟

آفتاب یزد- شهین نجفی کشایه: قلب دارای چهار دریچه است که میترال، سه لختی، آئورت و ریوی نام دارند. دریچه آئورت بین بطن چپ و آئورت قرار دارد. این دریچه دارای سه برگ‌چه است که مثل یک ورودی یک طرفه عمل می‌کنند. این برگ‌چه‌ها اجازه می‌دهند تا خون به سمت آئورت جریان یابد ولی نمی‌گذارند خون به سمت بطن برگردد.تنگی دریچه آئورت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مادرزادی قلبی در کودکان است که می‌تواند در صورت عدم آگاهی و درمان به موقع مشکلات جدی را برای کودک ایجاد کند لذا با توجه به اهمیت موضوع آفتاب یزد در این باره با دکتر محمد حسین نجفی، متخصص قلب و عروق و دکتر فریبا هندسی، متخصص قلب و عروق گفتگو کرده است.
دکتر نجفی در این باره می‌گوید: تنگی دریچه آئورت یا کوآرکتاسیون، یک نقص قلبی است که در بدو تولد (به صورت مادرزادی) به وجود می‌آید و به این معنا است که آئورت تنگ‌تر از چیزی است که باید باشد.
وی بیان کرد: آئورت شریان بزرگی است که خون غنی از اکسیژن را از بطن چپ به بدن انتقال می‌دهد؛ این تنگ شدن باعث می‌شود که خون غنی از اکسیژن کمتری به بدن برسد.
این متخصص قلب و عروق اظهار کرد: میزان تنگی دریچه آئورت می‌تواند متفاوت باشد. کودکی که تنگی دریچه آئورت بیشتری دارد، علائم بیشتری خواهد داشت. این علائم در سنین پایین نیز دیده خواهند شد. در برخی موارد، تنگی دریچه آئورت در دوران نوزادی دیده می‌شود و در برخی دیگرنیز ممکن است تا سن مدرسه یا نوجوانی مشخص نشود. وی ادامه داد: تنگی دریچه آئورت ممکن است در نوزادان، کودکان در سن مدرسه یا نوجوانان تشخیص داده شود. این بیماری بیشتر در مردان دیده می‌شود و اگر یکی دیگر از اعضای خانواده این بیماری را داشته باشد، احتمال ابتلا کودک به این بیماری افزایش می‌یابد.
دکتر نجفی مطرح کرد: بیماری اغلب در افراد مبتلا به سندروم‌های ژنتیکی خاصی مانند سندروم ترنر رخ می‌دهد. تنگی دریچه آئورت عموماً با سایر نقایص قلبی مرتبط است که شامل بیماری دریچه آئورت دولتی است.

 اکثرا تنگی دریچه آئورت هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد
این متخصص قلب و عروق تصریح کرد: اکثر اوقات، تنگی دریچه آئورت هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد. بعضی از نقایص قلبی موجود در هنگام تولد یک پیوند ژنتیکی دارند؛ این بدان معنی است که در خانواده‌های خاصی، بیشتر از معمول اتفاق می‌افتند و در خانواده‌هایی با سابقه ضایعات انسدادی سمت چپ قلب، خطر ابتلا به این مشکل بیشتر خواهد بود.
وی ابراز کرد: شایع‌ترین علایم تنگی دریچه آئورت در کودکان عبارتند از بد خلقی، پوست رنگ پریده، تعریق، تنفس سنگین یا سریع، کبد بزرگ شده (هپاتومگالی)، تغذیه نامناسب، وزن‌گیری ناکافی، ساق یا کف پای سرد، درد قفسه سینه، فشار خون بازوها بیشتر از فشار خون پاها و درد در قسمت‌های تحتانی پا هنگام راه رفتن (لنگیدن) است.
دکتر نجفی افزود: تنگی خفیف دریچه آئورت در کودکان ممکن است به هیچ وجه باعث بروز علائم نشود اما امکان دارد پزشک متوجه فشار خون بالا در کودک شود یا هنگام گوش دادن به قلب او با گوشی پزشکی، صدایی غیر طبیعی (سوفل قلب) بشنود.
این متخصص قلب و عروق متذکر شد: بزرگسالان مبتلا به بیماری تنگی دریچه آئورت به خصوص اگر فشار خون بالایی داشته باشند، در معرض بیشتر خطر ابتلا به آنوریسم داخل جمجمه‌ای (ضعیف شدن و باد کردن عروق خونی در مغز) قرار دارند. علائم تنگی دریچه آئورت در کودکان ممکن است مانند سایر بیماری‌ها به نظر برسد، در نتیجه حتماً برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
وی خاطرنشان کرد: جهت تشخیص تنگی دریچه آئورت در کودکان پزشک در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک سوال می‌‌پرسد و او را معاینه فیزیکی می‌کند. ممکن است شما را به یک متخصص قلب کودکان ارجاع دهد و متخصص قلب نیز کودک را معاینه می‌کند و به قلب و ریه‌های او گوش می‌دهد.
دکتر نجفی اضافه کرد: همچنین ممکن است کودک جهت تشخیص تنگی دریچه آئورت به آزمایشاتی نیاز داشته باشد که شامل اشعه ایکس قفسه سینه، الکتروکاردیوگرام (ECG)، اکوکاردیوگرام، کاتتریزاسیون قلبی، سی تی اسکن،‌ام آرآی است.
این متخصص قلب و عروق افزود: تست اشعه ایکس قفسه سینه ممکن است بزرگ شدن قلب یا تغییرات دیگر ناشی از تنگی دریچه آئورت را نشان دهد.
وی ادامه داد: الکتروکاردیوگرام (ECG) نیز فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند ریتم‌های غیرطبیعی (آریتمی) و آسیب عضله قلب را پیدا کند و همچنین در آزمایش اکوکاردیوگرام، از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر متحرک از قلب و دریچه‌های آن استفاده می‌شود و اکثر تنگی‌های آئورت با اکوکاردیوگرافی تشخیص داده می‌شوند.
دکتر نجفی افزود: در تست کاتتریزاسیون قلبی یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) از طریق عروق خونی به قلب منتقل می‌کنند. از رنگ برای به دست آوردن تصویر واضحی از قلب و آئورت استفاده می‌شود و همچنین ممکن است کاتتریزاسیون برای درمان تنگ شدن قلب نیز به کار گرفته شود.
این متخصص قلب و عروق اضافه کرد: روش سی تی اسکن می‌تواند تصاویر دقیقی از آئورت تهیه کند و محل تنگی آن را نشان دهد.‌ام آرآی نیز تصاویر دقیقی از قلب و آئورت ایجاد می‌کند که می‌تواند به وضوح نشان دهد که تنگی کجاست و چقدر بزرگ است.
وی مطرح کرد: روش درمانی تنگی آئورت در کودکان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک و همچنین شدت بیماری بستگی خواهد داشت. تنگی دریچه آئورت در کودکان با ترمیم رگ تنگ شده درمان می‌شود که ممکن است با روش‌های مختلفی این کار انجام شود که مانند کاتتریزاسیون قلبی، جراحی است.
دکتر نجفی ادامه داد: در طول عمل کاتتریزاسیون قلبی، برای آرامش و تسکین کودک به او دارو داده می‌شود. پزشک یک کاتتر را از طریق یک رگ خونی به بخش تنگ شده آئورت وارد می‌کند و یک بالون نیز در نوک کاتتر برای باز کردن آن ناحیه، باد شده است. پزشک ممکن است یک لوله توری فلزی کوچک (استنت) را در ناحیه تنگ شده قرار دهد تا آئورت را باز نگه دارد. معمولاً کودک بعد از این عمل باید یک شب در بیمارستان بستری شود.
این متخصص قلب و عروق اظهار کرد: در جراحی نیز جهت درمان تنگی آئورت به کودک برای بیهوشی عمومی، داروی خواب‌آور داده می‌شود. جراح یک برش روی قفسه سینه کودک ایجاد می‌کند. محل این شکاف به میزان تنگی آئورت بستگی دارد. همچنین، وجود نقص‌های دیگری که در طول همان جراحی باید ترمیم شوند نیز روی محل برش جراحی اثرگذار است. جراح، ناحیه تنگ شده را برش می‌دهد یا آن را بزرگ‌تر می‌کند و دو انتهای آئورت را به هم متصل می‌کند. در برخی موارد، جراح مجبور است برای طولانی‌تر کردن آئورت از سایر بافت‌های نزدیک یا مواد پانسمان استفاده کند.
وی متذکر شد: اگر تنگی آئورت در کودکان درمان نشود، چندین مشکل ایجاد می‌کند که مهمترین آن عبارتند از اینکه بطن چپ که خون را از طریق آئورت و بدن پمپاژ می‌کند ضعیف می‌شود و از کار می‌افتد، فشار خون در اندام‌های بالاتنه بسیار بالا و در اندام‌های پایین تنه بسیار پایین می‌گردد، کلیه‌ها آن طور که باید کار نمی‌کنند، بیماری عروق کرونر، عفونت قلب ایجاد می‌شود و دیواره عروق خونی، آئورت یا سایر شریان‌ها ممکن است پاره شود و باعث سکته مغزی یا خونریزی کنترل نشده شود و در نهایت مرگ گردد.
دکتر نجفی متذکر شد: همه کودکان مبتلا به تنگی آئورت در کودکان باید این نقص را برطرف کنند. بعضی از نوزادان بسیار بیمار خواهند بود و قبل از عمل نیاز به مراقبت در بخش مراقبت‌های ویژه دارند. در برخی موارد، کودک ممکن است نیاز به درمان اضطراری داشته باشد اما درمان کودکانی که علائم کمتری دارند، طبق برنامه ریزی انجام می‌شود.
این متخصص قلب و عروق بیان کرد: اکثر کودکانی که ترمیم تنگی آئورت را انجام داده‌اند زندگی سالمی خواهند داشت و سطح فعالیت، اشتها و رشد آن‌ها باید به حالت عادی بازگردد.
وی افزود: بعد از درمان، متخصص قلب ممکن است توصیه کند که کودک قبل از انجام هر نوع جراحی یا عمل (مانند کارهای دندانپزشکی) به منظور جلوگیری از عفونت، آنتی بیوتیک مصرف کند.
دکتر نجفی هشدار داد: با رشد کودک، آئورت ممکن است دوباره باریک شود که در صورتی که این اتفاق بیافتد، احتمال دارد عمل یا جراحی بالون دیگری انجام شود.
این متخصص قلب و عروق توصیه کرد: کنترل فشار خون موضوع بسیار مهمی برای سلامت این بیماران است. فشار خون کودک ممکن است پس از ترمیم تنگی آئورت، بیشتر از قبل بوده و مجبور باشد برای کمک به کاهش آن، دارو مصرف کند.
وی توصیه کرد: در صورتی که متوجه تغییراتی در علائم طبیعی کودک خود شدید، فوراً با پزشک او تماس بگیرید. برای مثال، کودک شما ممکن است مشکل تنفسی بیشتری داشته باشد یا کمتر بتواند غذا بخورد.

 درجه تنگی بر اساس اختلاف فشار در دریچه آئورت اندازه‌گیری می‌شود
در ادامه نیز دکتر هندسی در اینباره خاطرنشان کرد: اصطلاح تنگی دریچه آئورت در کودکان برای توصیف آن دسته از نقص‌های قلبی مادرزادی استفاده می‌شود که جریان خون از قلب به بدن را مسدود می‌کنند.
وی عنوان کرد: تنگی دریچه آئورت شدید، کمتر شایع می‌باشد و تقریباً از هر ۱۰۰۰ نوزاد، ۶ نفر دچار این نقص می‌شوند و بیشتر در پسران اتفاق می‌افتد. این نقص می‌تواند به تنهایی، بدون هیچ بیماری قلبی دیگر یا همراه با نقص دریچه آئورت دو لتی، نقص دیواره بین بطنی، انعقاد آئورت، ناهنجاری دریچه میترال و به احتمال کمتر با نقص دیواره بین دهلیزی یا نقص کانال دهلیزی-بطنی کامل اتفاق بیفتد.
این متخصص قلب و عروق توضیح داد: تنگی دریچه آئورت در کودکان، مانند اکثر نقص‌های قلبی، تا پس از تولد کودک هیچ عوارضی برای کودک نخواهد داشت. عوارض سلامتی تنگی آئورت، به میزان تنگی دریچه، نشت دریچه و دیگر نقص‌های قلبی (در صورت وجود) بستگی دارد.
وی مطرح کرد: درجه تنگی بر اساس اختلاف فشار در دریچه آئورت اندازه‌گیری می‌شود که از آن به عنوان گرادیان یاد می‌شود. هرچه گرادیان بیشتر باشد، مشکل بزرگتر است، چرا که قلب باید برای پمپاژ خون به بدن، سخت‌تر کار کند.
دکتر هندسی ادامه داد: تنگی آئورت براساس گرادیان، جزئی، خفیف، متوسط یا شدید تشخیص داده می‌شود. تنگی آئورت بحرانی، اصطلاحی است که برای نوزادان با تنگی آئورت بسیار شدید استفاده می‌شود که بلافاصله پس از تولد باید تحت درمان قرار بگیرند.
این متخصص قلب و عروق تصریح کرد: در طول زمان، اگر مشکل تنگی دریچه آئورت درمان نشود، کار زیاد موجب ضخیم شدن عضله ی قلب به نام هیپرتروفی بطنی می‌شود.
وی تشریح کرد: خطرات تنگی دریچه آئورت در کودکان بدین صورت است که در نهایت، عضله قلب آسیب می‌بیند که منجر به نقص قلبی سمت چپ و ضربان قلب خطرناک و نامنظم می‌شود. زمانی که دریچه آئورت تحت تأثیر این مشکل قرار گرفت، ممکن است نشت دریچه به تنگی آن اضافه شود. برای شدت نشت دریچه از اصطلاحات «جزئی، ملایم، متوسط و شدید» استفاده می‌شود. هر چه دریچه بیشتر نشت داشته باشد، قلب و بطن سمت چپ برای پمپاژ خون به بدن باید بیشتر کار کنند.
دکتر هندسی ادامه داد: نشت قابل توجه به همراه تنگی دریچه آئورت می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند. تنگی دریچه آئورت معمولاً با گذر زمان بیشتر می‌شود لذا به همین دلیل، مراجعه منظم به پزشک متخصص قلب کودکان برای معاینه‌های دوره‌ای بسیار مهم است.
این متخصص قلب و عروق افزود: اگر تنگی آئورت جزئی باشد و ناشی از دریچه آئورت دو لتی باشد، ممکن است پیشرفت نکند. در نوزادی با تنگی آئورت بحرانی، دریچه به اندازه‌ای کوچک است که نمی‌تواند خون کافی را برای تأمین نیاز نوزاد پمپاژ کند.
وی اشاره کرد: اگر مشکل تنگی دریچه آئورت در کودکان در مراحل اولیه درمان نشود، نوزاد دچار نارسایی احتقانی قلب یا شوک می‌شود لذا از دارویی به نام پروستاگلاندین ممکن است برای باز نگه داشتن مجرای شریانی استفاده شود.
دکتر هندسی افزود: مجرای شریانی یک رگ خونی کوچک است که شریان ریوی را به آئورت متصل می‌کند و مسیری برای انتقال خون به بدن فراهم می‌کند. خونی که از طریق مجرای شریانی از قلب خارج می‌شود، ریه‌ها را دور می‌زند بنابراین ممکن است در صورت تنگی دریچه آئورت رنگ کودک، مقداری آبی به نظر برسد.
این متخصص قلب و عروق عنوان کرد: کودکان مبتلا به تنگی آئورت، بیشتر در معرض خطر اندوکاردیت باکتریایی حاد قرار دارند. این عفونت قلب ناشی از وجود باکتری در جریان خون می‌باشد و می‌تواند پس از یک رویکرد دندانپزشکی یا عمل پزشکی دیگر اتفاق بیفتد و یا یک دوز آنتی بیوتیک پیش از انجام عمل می‌توان تا حد زیادی از وقوع آن جلوگیری کرد.وی اظهار کرد: کودکان مبتلا به تنگی دریچه آئورت می‌توانند در فعالیت‌های فیزیکی تفریحی شرکت کنند اما معمولاً از شرکت در مسابقات ورزشی رقابتی یا سخت منع می‌شوند. اگر تنگی دریچه آئورت جزئی باشد، به آنها اجازه شرکت در مسابقات ورزشی رقابتی داده می‌شود اما باید به طور منظم با متخصص قلب ملاقات کنند تا اطمینان حاصل شود که مشکل قلبی آنها پیشرفت نکرده است.
دکتر هندسی خاطرنشان کرد: تنگی دریچه آئورت می‌تواند خفیف یا شدید باشد. علائم و نشانه‌ها عموماً در زمانی اتفاق می‌افتند که تنگی دریچه شدید باشد. برخی از افراد مبتلا به تنگی دریچه آئورت ممکن است به مدت چندین سال هیچ گونه علائمی نداشته باشند.
این متخصص قلب و عروق اذعان داشت: علائم و نشانه‌های تنگی دریچه آئورت ممکن است شامل صدای قلب غیر طبیعی (سوفل قلب) که از طریق استتسکوپ شنیده می‌شود، درد (آنژین) یا سفتی قفسه سینه به هنگام فعالیت، احساس بی‌حالی، سرگیجه یا غش کردن به هنگام فعالیت، تنگی نفس به ویژه به هنگام فعالیت، خستگی به ویژه در زمان‌های افزایش فعالیت، ضربان قلب سریع و نامنظم (تپش قلب)، به اندازه کافی غذا نخوردن و عدم وزن‌گیری کافی است.
وی اشاره کرد: تنگی دریچه آئورت ممکن است منجر به نارسایی قلبی شود. علائم و نشانه‌های نارسایی قلبی شامل خستگی، تنگی نفس و ورم زانوها و پاها می‌شود.
دکتر هندسی عنوان کرد: برنامه درمانی دقیق کودک مبتلا به تنگی دریچه آئورت با توجه به سن، میزان تنگی دریچه آئورت و سلامت عمومی کودک تعیین می‌شود.
این متخصص قلب و عروق ادامه داد: کودک مبتلا به تنگی دریچه آئورت ممکن است به هیچ درمانی به جز نظارت منظم، نیاز نداشته باشد. متخصص قلب، وضعیت کودک شما را از نظر وجود هر گونه علائمی در رابطه با پیشرفت بیماری و عوارض آن ارزیابی می‌کند. اغلب اوقات، نظارت منظم شامل معاینه فیزیکی و اکوکاردیوگرافی می‌باشد. وی اظهار کرد: تنگی دریچه آئورت را نمی‌توان با دارو درمان کرد، اما برای کنترل علائم خاص می‌توان از داروهای خاصی استفاده کرد. گاهی اوقات، پزشک ممکن است برای موارد مختلفی دارو تجویز کند که شامل کمک به حفظ سلامت عملکرد قلب و گردش خون بهتر، کنترل فشار خون و جلوگیری از ضربان قلب نامنظم (آریتمی) است.دکتر هندسی عنوان کرد: کودک مبتلا به تنگی دریچه آئورت، (حتی در صورت تعویض دریچه آئورت با جراحی) ممکن است نیاز به یک دوره مصرف آنتی بیوتیک داشته باشد تا از عفونتی به نام اندوکاردیت باکتریایی جلوگیری شود. اندوکاردیت باکتریایی می‌تواند موجب آسیب جدی به پوشش داخلی قلب و دریچه‌های آن شود.
این متخصص قلب و عروق توصیه کرد: همیشه قبل از انجام هر گونه اقدام درمانی (حتی اگر جزئی یا
غیر مرتبط با مشکل قلبی کودک شما باشد) پرسنل پزشکی را در جریان تنگی دریچه آئورت کودک خود قرار دهید. اگر کودک شما دارای تنگی دریچه آئورت است، اما مشکل قلبی دیگری ندارد، قبل از انجام هر گونه درمان دندانپزشکی منظم مانند پاکسازی دندان نیازی به مصرف آنتی بیوتیک نیست.
وی مطرح کرد: کاتتریزاسیون مداخله‌ای یک عمل قلب کم تهاجمی می‌باشد. در طول کاتتریزاسیون، لوله نازکی به نام کاتتر از طریق یک رگ یا شریان وارد قلب می‌شود. از این کاتتر می‌توان برای ترمیم سوراخ‌های قلب، بازکردن مسیرهای تنگ شده (مانند دریچه آئورت) و ایجاد مسیرهای جدید استفاده کرد.
دکتر هندسی اضافه کرد: از مزایای این روش کم تهاجمی می‌توان، به ناراحتی کمتر، دوره نقاهت کوتاه‌تر و استفاده از دریچه آئورت خود کودک اشاره کرد.این متخصص قلب و عروق توضیح داد: رایج‌ترین روش کاتتریزاسیون مداخله‌ای برای درمان تنگی دریچه آئورت، گشاد کردن با بالون می‌باشد که به بالون
والولوپلاستی نیز معروف است. در حالی که کودک تحت بیهوشی قرار گرفته است، یک لوله انعطاف پذیر کوچک وارد یک رگ خونی (اغلب در کشاله ران) می‌شود. پزشک با استفاده از دوربین‌ها و ابزارهای دقیق، کاتتر را درون قلب و اطراف دریچه آئورت هدایت می‌کند. در نوک کاتتر یک بالون قرار می‌گیرد که
زمانی که در محل مورد نظر قرار گرفت، باد می‌شود، سپس این بالون دریچه آئورت را باز می‌کند و تنگی مشکل ساز را رفع می‌کند. وی ابراز کرد: برای کودکانی با مشکل تنگی شدید دریچه آئورت، والولوپلاستی با بالون ممکن است نتواند دریچه تنگ شده را به طور کامل ترمیم کند. دکتر هندسی ادامه داد: در موارد دیگر، زمانی که کودک رشد می‌کند، دریچه آئورتی که قبلاً با یک یا چند عمل با بالون درمان شده است، ممکن است دوباره شروع به تنگ شدن کند و به قلب فشار وارد کند و خون‌رسانی به بدن را تحت تأثیر قرار دهد. ترمیم یا جایگزینی دریچه آئورت، اقدام بعدی در درمان این کودکان می‌باشد.این متخصص قلب و عروق اظهار کرد: زمانی که ترمیم دریچه آئورت امکان پذیر نباشد، جراحان قلب، دریچه آئورت آسیب دیده را خارج می‌کنند و آن را با یک دریچه بافتی یا مکانیکی جایگزین می‌کنند. دریچه‌هایی مکانیکی می‌توانند بیشتر از ۲۰ سال دوام داشته باشند.وی ادامه داد: در استفاده از این دریچه‌های مکانیکی، احتمال کمی برای تشکیل لخته خونی وجود دارد، بنابراین معمولاً برای جلوگیری از عوارض این عمل، داروهای رقیق‌کننده خون تجویز می‌شود. دریچه‌های بافتی نیازی به مصرف داروی رقیق‌کننده خون ندارند، گرچه ممکن است دوام آنها به اندازه دریچه‌های مکانیکی نباشد.دکتر هندسی بیان کرد: دیگر گزینه درمان، تعویض دریچه است که جایگزینی دریچه آئورت با دریچه ریوی خود کودک می‌باشد. در این عمل نیازی به مصرف داروی رقیق‌کننده خون نیست. زمانی که جایگزینی دریچه ضروری باشد، انتخاب نوع
دریچه براساس نیازهای فردی و وضعیت کودک می‌باشد. تمام انواع جراحی‌های تعویض دریچه،
موفقیت آمیز هستند و احتمال بروز عوارض بسیار کم است. این متخصص قلب و عروق مطرح کرد: کودکانی که عمل تعویض دریچه آئورت را انجام داده‌اند می‌توانند از زندگی سالم و طبیعی خود لذت ببرند و با محدودیت کم یا بدون هیچ گونه محدودیتی به بازی‌های ورزشی یا شرکت در فعالیت‌های دیگر بپردازند.وی در پایان گفت: اکثر کودکان نیاز است که به مدت یک روز تا ده هفته پس از انجام جراحی ترمیم یا تعویض دریچه آئورت در بیمارستان بمانند و پس از آن به سرعت می‌توانند فعالیت‌های معمولی خود را از
سر بگیرند.