علل و عوامل نارسایی دریچه سه لتی

آفتاب یزد- نجمه حمزه نیا: بزرگترین دریچه در بین دریچه‌های قلب، دریچه سه لتی است که بین حفره‌های بالا و پایین سمت راست قلب (دهلیز و بطن راست) قرار دارد. دریچه سه لتی نرمال، عبور جریان خون از دهلیز راست به بطن راست را تنظیم می‌کند. ورودی دریچه سه لتی تنگ، باریک و سفت است که جریان خون از دهلیز به بطن را محدود می‌کند. تنگی دریچه سه لتی قلب به عنوان فضای تنگ یا محدود تعریف شده است بنابراین تنگی زمانی تشخیص داده می‌شود که یک رگ یا معبر، تنگ یا محدود شود. بیماری نارسایی دریچه سه لتی(تریکوسپید ) می‌تواند مشکلات جدی را برای فرد ایجاد کند و کیفیت زندگی فرد را کاهش دهد لذا با توجه به اهمیت موضوع آفتاب یزد در اینباره با دکتر نادر افشاری، متخصص قلب و عروق و دکتر لیلا عسگرپور، متخصص قلب و عروق و دکتر محمد حسین نجفی، متخصص قلب و عروق گفتگو کرده است
دکتر افشاری در این باره می‌گوید: نارسایی دریچه سه لتی قلب، نوعی از بیماری‌های دریچه قلب (بیماری‌های دریچه ای) است. در این بیماری، دریچه بین دو حفره سمت راست قلب (بین بطن و دهلیز راست) به درستی کار نمی‌کند. در نتیجه، در این شرایط قلب باید بیشتر کار کند تا خون را به ریه‌ها و بدن برساند. وی بیان کرد: بیماری دریچه سه لتی قلب، اغلب با سایر مشکلات دریچه‌ای قلب رخ می‌دهد. علائم و روش‌های درمانی آن، به شرایط خاص دریچه قلب بستگی دارد. درمان ممکن است شامل کنترل، دارو درمانی، ترمیم دریچه قلب یا تعویض آن باشد.

 نشانه‌های بیماری نارسایی دریچه سه لتی قلب متفاوت است
این متخصص قلب و عروق مطرح کرد: علائم و نشانه‌های بیماری نارسایی دریچه سه لتی قلب متفاوت است، در حالت خفیف ممکن است بیمار هیچ علامتی نداشته باشد. اما بیماران در حالت متوسط تا شدید ممکن است علائمی را مشاهده کنند که شامل ضعف و خستگی، آریتمی (ریتم غیر طبیعی قلب)، اِدِم (تورم) در شکم، ساق پا، مچ پا، بزرگ شدن کبد، سوفل قلب، احساس ضربان یا لرزش در قفسه سینه یا گردن، تنگی نفس و احساس سرمای غیرطبیعی در پوست است.
وی عنوان کرد: درمان نارسایی دریچه سه لتی بدین صورت است که براساس علائم و آزمایش‌های شما، پزشک یک برنامه درمانی برای شما توصیه می‌کند. ممکن است، شما فقط به چکاپ‌ها و آزمایشات دوره‌ای (مثلا سالی ۱ الی۲ بار) نیاز داشته باشید.
دکتر افشاری ابراز داشت: پزشک شما، ممکن است داروهای خاصی را برای کاهش علائم نارسایی دریچه سه لتی قلب و جلوگیری از سایر مشکلات و عوارض آن تجویز کند که مهمترین آن عبارتند از داروهای ضد آریتمی، مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، داروهای ضد انعقاد، دیگوکسین برای درمان نارسایی قلبی و دیورتیک‌ها برای خارج کردن مایعات اضافی از بدن.
این متخصص قلب و عروق متذکر شد: موارد شدید بیماری نارسایی دریچه سه لتی قلب، ممکن است نیاز به جراحی (ترمیم یا تعویض) دریچه تریکوسپید داشته باشند.
وی اشاره کرد: مشکلات دریچه سه لتی قلب، می‌تواند به صورت همزمان با سایر مشکلات دریچه‌ای قلب مانند مشکلات دریچه میترال یا دریچه آئورت رخ دهد. این شرایط گاهی اوقات باعث نشتی دریچه و پس زدن خون از بطن به دهلیز چپ می‌گردد. در بیشتر افراد این شرایط تهدید‌کننده حیات نبوده و به درمان و یا تغییر در سبک زندگی نیاز ندارند ولی با این وجود برخی نیز به درمان نیاز خواهند داشت.
وی خاطرنشان کرد: اگر دریچه سه لتی قلب از کار بیفتد در حالت خفیف، ممکن است هیچ علامت یا مشکلی ایجاد نکند. با این حال، موارد متوسط تا شدید این بیماری می‌تواند باعث بزرگ شدن قلب شده و در طول زمان آسیب‌های دائمی به قلب وارد کنند.
دکتر افشاری یادآور شد: عوامل متعددی می‌توانند باعث بیماری نارسایی دریچه سه لتی قلب شوند که مهمترین آنها عبارتند از سندرم دریچه سه لتی قلب، نقایص مادرزادی، بزرگ شدن بطن راست، عفونت مانند تب روماتیسمی،مصرف برخی داروها، بیماری‌های سیستمیک مانند لوپوس، فشار خون ریوی، تروماها (آسیب) و تومور یا پرتودرمانی در قفسه سینه.
این متخصص قلب و عروق توضیح داد: در بسیاری از موارد، شما نمی‌تواند از این بیماری نارسایی دریچه سه لتی قلب پیشگیری کنید اما در صورتی که شرایطی را دارید که ممکن است منجر به بروز بیماری دریچه سه لتی قلب شود، بهتر است به دنبال درمان باشید و دستورالعمل‌های پزشک خود را دنبال کنید.
وی عنوان کرد: به طور کلی سه نوع بیماری دریچه سه لتی قلب وجود دارد که عبارتند از آترزی دریچه سه لتی قلب (تریکوسپید)، نارسایی دریچه سه لتی قلب و تنگی دریچه سه لتی قلب.
دکتر افشاری اظهار کرد: آترزی دریچه سه لتی قلب، یک بیماری مادرزادی است که در آن یک تکه بافت جامد، دریچه سه لتی قلب را مسدود می‌کند و بر روی جریان خون تاثیر می‌گذارد. این مسئله می‌تواند بر رشد بطن راست تاثیر بگذارد و معمولا برای درمان به جراحی نیاز دارد.
این متخصص قلب و عروق متذکر شد: نارسایی دریچه سه لتی قلب، زمانی رخ می‌دهد که دریچه به اندازه کافی محکم بسته نشود. با هر بار منقبض شدن بطن راست، خون از دریچه سه لتی قلب به سمت عقب نشت می‌کند. این نشست، باعث افزایش حجم خون در دهلیز می‌شود. این افزایش حجم خون می‌تواند دهلیز سمت راست را بزرگ کرده و همچنین فشار در قلب و عروق خونی را تغییر دهد و باعث آسیب قلبی جدی شود.
وی عنوان کرد: در حالت تنگی دریچه سه لتی قلب، دهانه دریچه تریکوسپید خیلی باریک یا سفت می‌شود و این مسئله باعث می‌شود که جریان خون بین دو محفظه قلب محدود شود. با گذشت زمان، دهلیز راست بزرگ می‌شود و بر جریان و فشار خون تاثیر می‌گذارد. تنگی دریچه سه لتی قلب، می‌تواند میزان خونی را که از طریق ریه‌ها به سایر قسمت‌های بدن می‌رسد را کاهش دهد.

نارسایی دریچه سه لتی همیشه به درمان نیاز ندارد
در ادامه نیز دکتر عسگرپور در اینباره خاطرنشان کرد: قلب به چهار بخش که حفره نام دارد، تقسیم شده است. حفره‌های بالایی دهلیز چپ و دهلیز راست هستند و حفره‌های پایینی بطن راست و بطن چپ نام دارند و همچنین این دو سمت قلب توسط دیواری عضله‌ای به نام تیغه جدا می‌شوند.
این متخصص قلب و عروق ادامه داد: حفره‌های بالایی و پایینی به یکدیگر متصل هستند. مجراهای ورودی که دریچه نام دارند، جریان خون به داخل و خارج از قلب و بین دهلیزها را تنظیم می‌کنند. این دریچه‌ها همانند شیر آب هستند. آنها باز می‌شوند و اجازه می‌دهند خون آزادانه جریان یابد یا اینکه بسته می‌شوند و جریان خون را کاملا متوقف می‌سازند.
وی عنوان کرد: دریچه سه لتی قلب ( تریکوسپید)، دهلیز راست و بطن راست را جدا می‌کند. نارسایی دریچه سه لتی زمانی اتفاق می‌افتد که این دریچه به درستی بسته نمی‌شود. این مشکل باعث می‌شود زمانی که بطن راست منقبض می‌شود، خون دوباره به دهلیز راست برگردد. در طول زمان، این وضعیت می‌تواند منجر به ضعیف شدن قلب شما شود.
دکتر عسگرپور بیان کرد: بیماری نارسایی دریچه سه لتی ممکن است در ابتدا علائم مشخصی نداشته باشد. اگر پرفشاری ریوی یا فشار خون بالا داشته باشید، علائم نارسایی دریچه سه لتی نیز مشخص‌تر خواهند بود.
این متخصص قلب و عروق اضافه کرد: برخی از علائم این بیماری عبارتند از ورم شکمی، کاهش ادرار، ورم پا و مچ پا، ضعف کلی، ریتم نامنظم قلب، ورم در بدن، ضربان رگ گردن و خستگی بدون توضیح است.
وی مطرح کرد: نارسایی دریچه سه لتی، سه دلیل اصلی دارد. شایع‌ترین دلیل نارسایی دریچه سه لتی قلب گشاد شدگی بطن راست است، وظیفه بطن راست پمپاژ خون از قلب به ریه‌ها می‌باشد. زمانی که بطن راست مجبور است برای انجام این وظیفه کار بیشتری انجام دهد، ممکن است گشاد یا بزرگ‌تر شود تا بتواند این اضافه کاری را جبران کند. این موضوع می‌تواند موجب شود تا حلقه بافت هم گشاد شود. حلقه بافت از توانایی دریچه سه لتی برای باز و بسته شدن حمایت می‌کند.
دکتر عسگرپور اضافه کرد: این گشاد شدگی ممکن است از عوارض اختلالات زیادی باشد که شامل پرفشاری ریوی، اختلالات سمت چپ قلب و تنگی مجرای ریوی است.
این متخصص قلب و عروق بیان کرد: عفونت‌ها می‌توانند مستقیما روی دریچه سه لتی قلب تاثیر بگذارند در نهایت منجر به نارسایی دریچه سه لتی شوند. شایع‌ترین این عفونت ها، التهاب درون شامه قلب عفونی است.
وی متذکر شد: داروهای لاغری نیز با نارسایی دریچه سه لتی در ارتباط هستند و دلایل دیگری نیز برای نارسایی دریچه سه لتی وجود دارد که البته خیلی نادر هستند عبارتند از زخم‌هایی مشخص، تومورهای کارسینوئید، لوپوس منتشر، اختلالات مادرزادی مربوط به دریچه، ناهنجاری ابشتین (یک بیماری مادرزادی مربوط به قلب)، پایین افتادگی دریچه سه لتی، از کار افتادن میگزوماتوس، سندرم مارفان، تب روماتیسمی و روماتیسم مفصلی است.
دکتر عسگرپور اذعان کرد: تشخیص نارسایی دریچه سه لتی بدین صورت است که اگر علائم نارسایی دریچه سه لتی قلب یا بیماری‌های دیگری که منجر به این اختلال می‌شوند داشته باشید، متخصص قلب ممکن است مشکوک شود که به نارسایی دریچه سه لتی قلب مبتلا شده اید.
این متخصص قلب و عروق افزود: پزشک تشخیص نارسایی دریچه سه لتی را ابتدا با معاینه فیزیکی شروع می‌کند، همچنین احتمالا به صدای قلبتان گوش می‌دهد تا ببیند سوفل قلب دارید یا خیر، این صدای غیرعادی قلب می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که خون از دریچه قلب به صورت برعکس در جریان است.
وی اضافه کرد: بعد از شنیدن صدای قلب، پزشک آزمایش‌هایی را تجویز کند. این آزمایش‌ها به دکتر کمک می‌کنند تا بتواند وضعیت دریچه‌های قلب بیمار را تجسم کند. برخی از آنها عبارتند از نوار قلب، رادیوگرافی قفسه سینه، اکوکاردیوگرافی، اکو قلب از راه مری، کاتتریزاسیون قلبی، اسکن پرتوزا و‌ام آر آی.
دکتر عسگرپور ابراز داشت: نارسایی دریچه سه لتی همیشه به درمان نیاز ندارد، اگر وضعیت شما خیلی وخیم نباشد، دکتر احتمالا فقط توصیه می‌کند که در فاصله‌های منظم وضعیت سلامتی قلبتان کنترل شود تا مطمئن شود که وضعیت آن بدتر نشده است.
این متخصص قلب و عروق افزود: اگر ضربان قلب نامنظم باشد ممکن است دارو تجویز کند که منجر به قوی شدن ضربان قلب می‌شود، ورم نیز ممکن است با داروهای پیشاب‌آور درمان شود تا از دست دادن مایعات را بهبود ببخشد.
وی می‌گوید: درمان وضعیت‌های پزشکی دیگر برای مبتلایان نارسایی دریچه سه لتی قلب، مانند فشار خون بالا، می‌تواند علائم بیماری دریچه تریکوسپید را نیز کاهش دهد. در برخی موارد، برای درمان نارسایی دریچه سه لتی به جراحی نیاز است همچنین جراح می‌تواند دریچه سه لتی را جایگزین کند.
دکتر عسگرپور مطرح کرد: اگر مشکل دریچه سه لتی قلب درمان نشود، می‌تواند خطر نارسایی قلب را افزایش دهد. همچنین می‌تواند منجر به کاهش وزن، از دست دادن اشتها و سیروز کبدی شود. علاوه بر این احتمال ابتلای افرادی که نارسایی دریچه سه لتی دارند به التهاب درون شامه قلب که نوعی عفونت قلبی محسوب می‌شود، بیشتر است.
این متخصص قلب و عروق توصیه کرد: اگر دریچه سه لتی قلب شما مشکل دارد، خیلی مهم است که برای کاهش ریسک التهاب درون شامه قلب اقداماتی را انجام دهید که مهمترین آن عبارتند از اینکه از دندان‌ها و لثه‌های خود به خوبی مراقبت کنید، به همه پزشکان و دندان پزشکان خود بگویید که یک بیماری مربوط به دریچه قلب دارید، قبل از هر پروسه تهاجمی پزشکی یا کار دندان پزشکی، آنتی بیوتیک مصرف کنید تا جلوی عفونت را بگیرید و اگر علائم عفونت مانند تب، گلو درد یا بدن درد دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
وی گفت: اگر علائم نارسایی دریچه سه لتی را دارید، خیلی زود به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا بتوانید قلب خود را سالم نگه دارید و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کنید.

در ادامه نیز دکتر نجفی در اینباره ابراز داشت: هر ساله نقص‌های مادرزادی قلبی مشکلات بسیاری را در جامعه می‌آفرینند. یکی از این نقص‌ها آترزی دریچه سه لتی قلب است.
وی بیان کرد: آترزی دریچه سه لتی قلب یا تریکوسپید، یک نقص مادرزادی است و زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه سه لتی قلب به درستی شکل نگیرد.
این متخصص قلب و عروق مطرح کرد: دریچه سه لتی بین دو حفره قلبی دهلیز راست و بطن راست قرار دارد. در آترزی دریچه سه لتی قلب به جای دریچه سه لتی بافت جامدی وجود دارد. این ورق بافتی، جریان خون را از دهلیز راست به بطن راست مسدود می‌کند. به دلیل این انسداد، بطن راست معمولاً کوچک بوده و به اندازه کافی رشد نمی‌یابد.
وی مطرح کرد: هنگامی که آترزی دریچه سه لتی قلب وجود داشته باشد، مقدار کافی خون قادر به گردش در قلب و ورود به ریه‌ها نخواهد بود، جایی که یک قلب طبیعی می‌تواند از طریق آن اکسیژن‌گیری نماید. در نتیجه، ریه‌های کودک با این نقص قادر به تأمین اکسیژن مورد نیاز سایر نقاط بدن نخواهند بود.
دکتر نجفی تشریح کرد: در نوزادی که با آترزی دریچه سه لتی قلب متولد شده است، خون از دهلیز راست به دهلیز چپ قلب از طریق سوراخ موجود در سپتوم یا دیواره بین حفره‌ها جریان می‌یابد. سوراخ می‌تواند یک نقص قلب (نقص دیواره دهلیزی) یا یک مجرای طبیعی بزرگ شده (فورامن اوال) باشد. فورامن اوال باید پس از تولد نوزاد به سرعت بسته شود. در صورت عدم وجود نقص دیواره دهلیزی، ممکن است یک جراح برای ایجاد جریان خون نیاز به ایجاد چنین مجرایی داشته باشد.
این متخصص قلب و عروق افزود: در برخی از نوزادان با آترزی دریچه سه لتی قلب، سوراخی بین دو حفره زیرین قلب وجود دارد (نقص دیواره بطنی). خون می‌تواند از طریق این سوراخ به بطن راست که خون را به ریه‌ها می‌ریزد، جریان یابد.
وی متذکر شد: فاکتورهای خطر احتمال ابتلای افراد را به این بیماری تشدید می‌نماید. برخی از عوامل خطر برای آترزی دریچه سه لتی قلب عبارتند از سندرم داون، والدین همراه با نقایص مادرزادی قلبی، مادر باردار مبتلا به بیماری ویروسی سرخچه در اوایل بارداری، مصرف الکل در دوران بارداری، دیابت کنترل نشده و مصرف بعضی از داروها مانند داروهای ضد تشنج یا آکنه در دوران بارداری است.
دکتر نجفی عنوان کرد: اگرچه عوامل خطر شناخته شده‌ای برای آترزی دریچه سه لتی قلب یا تریکوسپید وجود دارد، اما علت دقیق آن هنوز مشخص نیست. در حالی که جنین در رحم مادر در حال رشد است، قلب جنین در حال تشکیل بوده و احتمال بروز نقایص مادرزادی قلبی وجود دارد.
این متخصص قلب و عروق توضیح داد: در بیشتر موارد، نوزادانی که با آترزی دریچه سه لتی قلب متولد می‌شوند، طی یک هفته پس از تولد نوزاد، علائم بروز می‌یابد.
وی مطرح کرد: برخی از علائمی که نوزاد مبتلا به آترزی دریچه سه لتی قلب می‌تواند از خود نشان دهد، عبارتند از پوست و لب‌هایی به رنگ متمایل به آبی (سیانوز)، مشکلات تغذیه، تنگی نفس و نفس کشیدن سریع، رشد آهسته، صداهای غیرمعمول قلب است.
دکتر نجفی اضافه کرد: علاوه بر این، برخی از نوزادان مبتلا به این بیماری می‌توانند علائم نارسایی قلبی ایجاد کنند. که می‌تواند شامل وزن‌گیری سریع ناشی از احتباس مایعات، ورم شکم، ورم پاها، مچ پا و ساق پا، ضعف و خستگی و ضربان قلب نامنظم یا سریع باشد.
این متخصص قلب و عروق می‌گوید: آترزی دریچه سه لتی قلب عمولاً با اکوکاردیوگرام تشخیص داده می‌شود. اکوکاردیوگرام از امواج صوتی بالا استفاده می‌کند که تا تپش‌های قلب کودک را مورد بررسی قرار دهد، این تصاویر متحرک ایجاد شده از قلب را پزشک می‌تواند در یک صفحه ویدیویی مورد مشاهده قرار دهد.
وی بیان کرد: اکوکاردیوگرافی جریان خون را مورد ردیابی قرار داده و مواردی را می‌تواند نشان دهد که عبارتند از عدم وجود دریچه تریکوسپید و بطن راست کوچکتر از حد طبیعی، مقدار خون در حال حرکت در حفره‌های سپتوم (دیواره)، نقایص مربوط به قلب، از جمله نقص سپتوم بطنی یا نقص سپتوم دهلیزی است.
دکتر نجفی اظهار کرد: آترزی دریچه سه لتی قلب دارای عوارض بالقوه کشنده‌ای است، از جمله عدم دریافت اکسیژن کافی به بافت‌های بدن و مقادیر بالای گلبول‌های قرمز خون، که ممکن است باعث ایجاد لخته شده و احتمال حمله قلبی یا سکته مغزی دو چندان می‌کند. با درمان سریع می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری نمود.
این متخصص قلب و عروق تصریح کرد: در حالی که داروها می‌توانند به نوزادانی که دارای آترزی دریچه سه لتی قلب هستند کمک نماید، با این وجود، این حالت معمولاً با روش‌های جراحی درمان می‌گردد.
وی گفت: جراحی‌های مربوط به آترزی دریچه سه لتی قلب عبارتند از بالون سپتوسمی، شانت BT تغییر یافته، باندهای شریان ریوی، روش گلن شانت و روش فونتان است.
دکتر نجفی افزود: روش بالون سپتوسمی، یک عمل جراحی می‌باشد که در آن یک نقص در دیواره یا سپتوم دهلیزی ایجاد می‌شود (یا سوراخ موجود بزرگتر می‌شود). اگر کودک با سرعت بالایی سیانوزه می‌شود و یا احتمال اقدامات تهدید‌کننده حیات وجود دارد، این روش ممکن است بلافاصله پس از تولد نوزاد مورد نیاز باشد. بسته به وضعیت کودک ممکن است یکی از دو عمل جراحی زیر انجام شود.
این متخصص قلب و عروق اظهار کرد: روش شانت BT تغییر یافته، در کودک سیانوز شده، یک لوله مصنوعی بین یک شریان بزرگ در سینه و شریان‌های ریه‌ها قرار می‌گیرد تا جریان خون به ریه‌ها افزایش یابد و میزان اکسیژن‌رسانی به بدن بهبود بخشیده شود. این کار با یک عمل جراحی باز معمولاً در چند روز اولیه به دنیا آمدن نوزاد انجام می‌شود.
وی عنوان کرد: در کودکی که به دلیل جریان خون زیاد به ریه‌ها دچار نارسایی قلبی می‌شود، باند انعطاف پذیر با جراحی در اطراف شریان ریوی قرار می‌گیرد تا جریان خون به ریه‌ها محدود شود. این عمل جراحی طی چند روز تا چند هفته پس از تولد مورد نیاز خواهد بود.
دکتر نجفی می‌گوید: روش گلن شانت نیز بدین صورت است که که در بین سنین چهار تا شش ماهگی نوزاد انجام می‌شود، روشی است که در آن جراح وریدهای حمل‌کننده خون کم اکسیژن را به شریان ریوی متصل می‌کند. سپس خون می‌تواند مستقیماً به ریه‌ها (به جای قلب) جریان یابد و اکسیژن را جمع‌آوری نماید.
این متخصص قلب و عروق بیان کرد: در طی عمل به روش فونتان، جراح مسیری را ایجاد می‌کند که در آن خون کم اکسیژن به قلب باز می‌گردد و اجازه می‌دهد تا مستقیماً در شریان‌هایی که خون را به ریه‌ها منتقل می‌کنند، جریان یابد. اکثر کودکان مبتلا به آترزی تریکوسپید تا سن حداقل ۲ سالگی نیازی به انجام این روش نخواهند داشت. برخی از کودکان نیز نامزدهای مناسبی برای این عمل جراحی نیستند.
وی در پایان گفت: بعد از درمان کودک مبتلا به آترزی دریچه سه لتی قلب، کودک به پیگیری مراقبت‌های مادام العمر برای تشخیص سلامت عمومی نیاز خواهد داشت. متخصص قلب و عروق می‌تواند والدین کودک را در مورد بایدهای مصرف آنتی بیوتیک‌های پیشگیرانه قبل از انجام اقدامات درمانی مانند روش‌های دندانی مطلع سازد و بعضی اوقات این امکان وجود دارد که متخصص قلب و عروق توصیه کند که کودک از فعالیت‌های ورزشی بسیار سخت اجتناب نماید.