یبوست یکی از ناراحتی‌های شایع نوزادان و کودکان است. به کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج، دردناک شدن دفع و سفت شدن مدفوع یبوست گفته می‌شود. نوزادانی که هنگام دفع ناله می‌کنند یا فشار شدیدی به خود می‌آورند، اگر مدفوع‌شان نرم باشد، حتی اگر شکم‌شان دو یا سه روز کار نکرده باشد، احتمالاً مشکل یبوست ندارند. […]

یبوست یکی از ناراحتی‌های شایع نوزادان و کودکان است. به کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج، دردناک شدن دفع و سفت شدن مدفوع یبوست گفته می‌شود. نوزادانی که هنگام دفع ناله می‌کنند یا فشار شدیدی به خود می‌آورند، اگر مدفوع‌شان نرم باشد، حتی اگر شکم‌شان دو یا سه روز کار نکرده باشد، احتمالاً مشکل یبوست ندارند. به خاطر داشته باشید که بسیاری از نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند، دفع را هر یک یا دو هفته یک بار انجام می‌دهند. هر چند یبوست گاهی پیامد ابتلا به بیماری‌هایی مانند هیرشپرونگ، فیبروز کیستیک و کم‌کاری غده تیروئید است، اما اکثر کودکان دچار یبوست از سلامت عمومی مناسبی برخوردار هستند. استفراغ، کاهش وزن، افزایش نیافتن مناسب وزن نوزاد، تب، نفخ، از دست دادن اشتها یا یبوست شدید از زمان تولد نشانه‌هایی هشداردهنده هستند که از ابتلا به بیماری‌های جدی حکایت دارند. اگر چیزی بدتر از یبوست داشتن وجود داشته باشد، مطمئناً
مشاهده تقلای نوزاد ناتوان برای دفع است. یبوست نوزادان غالباً نتیجه تغییر غذا است، برای مثال هنگامی که تغذیه نوزاد از شیر مادر به شیر خشک یا از شیر خشک به غذاهای جامد تغییر داده می‌شود، احتمال کار نکردن شکم افزایش می‌یابد. دکتر مسعود صدرالدینی، فوق تخصص گوارش با بررسی دقیق وضعیت فیزیکی کودک شما به تشخیص علت یبوست در او می‌پردازند دکتر مسعود صدرالدینی پس از تعیین علت دقیق یبوست، بهترین روش درمان را برای حل این مشکل ارائه می‌دهند. درمان‌های ارائه شده توسط دکتر صدرالدینی در مرحله‌ی نخست، تغییر در رژیم غذایی کودک و ارائه‌ی یک برنامه‌ی غذایی صحیح برای او و در صورت لزوم تجویز دارو برای درمان یبوست در نوزاد و کودک شما می‌باشد. تلاش برای یافتن دلیل یبوست برای اکثر والدین کلافه کننده است. برخی والدین می‌دانند که مصرف بیش از حد شیر گاو، کم بودن فیبر در رژیم غذایی و نیاشامیدن مایعات کافی باعث یبوست می‌شود، اما چون بقیه فرزندانشان با داشتن رژیم غذایی مشابه دچار یبوست نمی‌شوند، سردرگم و گیج می‌شوند. دیگر عامل اصلی یبوست علاوه بر رژیم غذایی انجام ندادن عمل دفع است. کودک غالباً پس از تجربه کردن یک دفع دردناک، مدفوع را نگه می‌دارد تا به خیال خود دیگر این تجربه ناخوشایند را تکرار نکند. به این ترتیب چرخه باطلی آغاز می‌شود که کودک به دلیل دردناک بودن دفع، مدفوع را نگه می‌دارد، مدفوع بزرگ‌تر و سفت‌تر می‌شود، در نهایت اجابت مزاجی دردناک انجام می‌شود و دوباره چرخه از سر گرفته می‌شود. بسیاری از والدین رفتارهای کودک در زمان نگه داشتن مدفوع را با تلاش و فشار آوردن برای خروج مدفوع اشتباه می‌گیرند. واقعیت این است که کودک عضلات را منقبض می‌کند و به خود می‌پیچد تا بتواند جلوی یک دفع دردناک را بگیرد. رفتار نامناسب والدین هنگام آموزش روش استفاده از سرویس بهداشتی و خاطره ناخوشایند کودک نیز یکی از دلایل یبوست و کار نکردن شکم است. غالباً یبوست در کودکان دارای نیازهای خاص و مبتلا به بیماری‌هایی چون اسپینا بیفیدا (مهره شکاف‌دار)، سندرم داون و فلج مغزی دیده می‌شود. همچنین یبوست اثر جانبی بسیاری از داروها محسوب می‌شود. اگر احتمال می‌دهید که فرزندتان دچار یبوست شده است، وجود برخی نشانه‌ها را بررسی کنید که عبارتند از کاهش تعداد دفعات دفع، به ویژه اگر شکم نوزاد به مدت سه روز یا بیشتر کار نکرده باشد و ناراحتی کودک کاملاً مشهود باشد و خشک و سفت بودن مدفوع و خروج دشوار آن نیز علامت یبوست است، صرف نظر از این که فاصله بین دو دفع چقدر باشد. برای درمان اولیه یبوست نوزادان بزرگتر معمولاً یک یا دو بار در روز به آن‌ها آب بیشتر یا آب‌میوه پاستوریزه صددرصد خالص داده می‌شود. اضافه کردن شربت ذرت (کارا) یا دیگر شربت‌های ذرت روشن یا تیره به بطری شیر خشک یکی از درمان‌های متداول یبوست نوزادان است. چنانچه کودک به سویا حساسیت نداشته باشد، استفاده از فرمولاسیون سویا می‌تواند مفید باشد. داروهای مورد استفاده برای درمان یبوست کودکان و نوزادان کوچک‌تر معمولاً به کولاک، سوپ جو و استفاده هر از گاهی از شیاف گلیسیرین محدود می‌شود. تغییر رژیم غذایی یکی از روش‌های اصلی پیشگیری و درمان یبوست نوزادان است. کاهش مصرف غذاهای ایجاد کننده یبوست مانند شیر گاو، موز، ماست، پنیر، هویج پخته و دیگر غذاهای با فیبر پایین مفید خواهد بود. شیر کم چرب و شیر سویا نیز باید جایگزین شیر گاو شود، چون نسبت به شیر گاو کمتر ایجاد یبوست می‌کنند. افزایش فیبر رژیم غذایی نیز از یبوست جلوگیری می‌کند. هنگام خریداری مواد غذایی به محتویات درج شده روی بسته‌بندی آن‌ها توجه کنید و محصولات کم‌چرب و با فیبر بالا تهیه نمایید. میوه و سبزی، به ویژه به صورت خام و پوست نکنده نیز انتخاب خوبی محسوب می‌شود. سبزیجات سرشار از فیبر مانند انواع لوبیا، (لوبیای سفید، چشم‌بلبلی، چیتی و قرمز)، سیب زمینی شیرین، نخود، شلغم و گوجه فرنگی خام به رفع یبوست کمک می‌کند. سوپ‌های سبزیجات رقیق با فیبر بالا و ذرت بو داده نیز مشکل یبوست کودکان را حل می‌کند. اضافه کردن سبوس به رژیم غذایی، برای مثال برشتوک سبوس‌دار، مافین سبوس‌دار، گندم خرد شده، بیسکویت ساقه طلایی و نان گندم کامل نیز توصیه می‌شود. افزایش مایعات نیز مهم است. کودک باید روزانه حداقل دو تا سه لیوان آب و مقداری آب‌میوه بنوشد. آب سیب، گلابی و آلو و دیگر آب‌میوه‌های با سوربیتول بالا انتخاب‌های مناسبی هستند، البته به شرط آن که پاستوریزه و کاملاً خالص باشند. درمان‌های متداول یبوست عبارت است از پلی اتیلن گلیکول (میرالاکس)، شیر منیزیم، روغن معدنی، دوکوزات، عصاره سوپ جو، سنوکوت، بیزاکودیل است. در درمان یبوست شدید باید گفت که چون توده سفت و بزرگی از مدفوع غالباً در راست روده کودک جمع می‌شود، مدفوع باید پیش از شروع رژیم غذایی مناسب و ادامه درمان خارج شود. این کار معمولاً با تنقیه کردن یا گذاشتن شیاف تحت نظارت متخصص اطفال انجام می‌شود. استفاده از مقدار زیادی روغن معدنی یا پلی اتیلن گلیکول نیز منجر به خروج مدفوع می‌شود. در کل برای کودکان زیر ۱۸ ماه تحت نظارت و راهنمایی متخصص اطفال شیاف گذاشته می‌شود. بر روی کودکان بین ۱۸ ماه تا ۹ سال تنقیه با داروی مخصوص کودکان انجام می‌شود یا نیمی از شیاف دولکولاکس به کار برده می‌شود. برای کودکان بزرگتر تنقیه معمول انجام می‌شود یا شیاف کامل دولکولاکس استفاده می‌شود. از تنقیه زیاد یا مصرف مداوم شیاف باید پرهیز شود و صرفاً در مواقع لزوم در صورت سه یا چهار روز کار نکردن شکم به عنوان راه نجات به آن روی آورده شود. در غیر این صورت مجبور می‌شوید مقدار داروی ملین را به مرور افزایش دهید. پس از نرم شدن مدفوع و منظم شدن اجابت مزاج باید تغییر رفتاری لازم ایجاد شود و کودک را به دفع منظم تشویق کنید. برای این کار یک یا دو بار در روز پس از صرف غذا از فرزندتان بخواهید حدود پنج دقیقه روی صندلی توالت بنشیند. زمان تلاش برای دفع و یا مصرف دارو را یادداشت کنید، و همکاری کودک را بدون پاداش نگذارید. هیچ گاه کودک را مجبور نکنید تا زمان دفع کردن روی صندلی توالت بنشیند. یبوست علاوه بر درد با شقاق (فیشر) مقعدی یا پاره شدن پوست اطراف راست روده (رکتوم)، خونریزی، هموروئید (بواسیر)، افتادگی راست روده و فشردگی و احتباس مدفوع همراه است. بی‌اختیاری دفع نیز یکی از پی‌آمدهای یبوست مزمن است که باعث ترشح ناخواسته مدفوع پس از احتباس حجم زیادی از مدفوع می‌شود. اگر چه یبوست عارضه‌ای مزمن است که درمان آن غالباً دشوار است، اما دفع دردناک مشکلی نیست که چاره‌ای جز کنار آمدن با آن نباشد. رژیم غذایی مناسب و مداخله‌های درمانی به مرور زمان مشکل یبوست را حل می‌کند و کودک می‌تواند عمل دفع را به راحتی انجام دهد. به طور کلی یبوست یکی از بیماری‌های شایع در کودکان و بزرگسالان است که این بیماری می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در صورتی که با این عارضه مواجهه هستید بهتر است از درمان‌های خودسرانه بپرهیزید و به متخصص جهت بررسی و درمان بیماری مراجعه نمایید زیرا به تعویق انداختن درمان یبوست می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد.