بیماری هیرشپرونگ درکودکان

آفتاب یزد – نجمه حمزه نیا: دستگاه گوارش از دهان، معده و روده تشکیل شده است. این موارد به همراه اندام‌های کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده برای جذب مواد مغذی و دفع مواد زائد عمل می‌کنند. یکی از بیماری‌های جدی دستگاه گوارش در کودکان، بیماری هیرشپرونگ است. این بیماری یک اختلال عصبی – عملکردی در ناحیه شکمی است که طی آن تمام یا بخشی از روده بزرگ یا قسمت‌های ابتدایی دستگاه گوارش فاقد اعصاب و در نتیجه دچار اختلال عملکردی می‌شوند که در نتیجه می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به صورت جدی کاهش دهد لذا با توجه به اهمیت موضوع آفتاب یزد در اینباره با دکترمهدی افشاری، متخصص اطفال و دکتر صلاح الدین دلشاد، جراح و فوق تخصص اطفال و دکتر فرشاد خسروی، متخصص بلع گفتگو کرده است. دکتر افشاری در این باره می‌گوید: بیماری هیرشپرونگ، روده‌ بزرگ نوزادان و خردسالان را درگیر می‌کند. این بیماری موجب جلوگیری از حرکات روده‌ای می‌شود و بنابراین مدفوع در روده بزرگ حرکت نمی‌کند و علت اصلی این امر نبودن برخی شاخه‌های عصبی در قسمت پایینی روده بزرگ است.

بیماری هیرشپرونگ یک نقص مادرزادی است
وی افزود: بیماری هیرشپرونگ یک نقص مادرزادی است. گاهی اوقات مشکل مدفوع کردن از همان بدو تولد آغاز می‌شود اما در موارد خفیف‌تر، اولین علائم بیماری ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد از تولد آشکار می‌شوند.این متخصص اطفال اظهار کرد: بیماری هیرشپرونگ می‌تواند موجب یبوست، اسهال، استفراغ و گاهی سبب بروز برخی عوارض جدی برای روده مانند انتروکولیت و مگاکولون سمی شود که این عوارض بسیار خطرناک است بنابراین مهم است که بیماری هیرشپرونگ در اولین فرصت ممکن تشخیص داده شده و درمان شود. وی علت بیماری هیرشپرونگ را اینگونه تشریح کرد: بین هفته ۴ تا ۱۲ بارداری، زمانی که جنین در حال شکل‌گیری و رشد است، سلول‌های عصبی دستگاه گوارش شکل می‌گیرند و این روند از سلول‌های عصبی دهان شروع شده و تا تشکیل سلول‌های عصبی مقعد ادامه پیدا می‌کند. به دلایل نامعلومی، ممکن است (قبل از تکمیل شدن این روند) از جایی به بعد سلول‌های عصبی رشد نکنند بنابراین بخشی از دستگاه گوارش فاقد سلول‌های عصبی می‌شوند که در این صورت، کودک دچار بیماری هیرشپرونگ می‌شود. دکتر افشاری عنوان کرد: بیماری هیرشپرونگ در پسران بیشتر از دختران بروز می‌کند. به ازاء هر چهار کودک پسر، یک کودک دختر به این بیماری مبتلا می‌شود. همچنین کودکان مبتلا به سندرم دان، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این متخصص اطفال ادامه داد: در برخی از موارد، ابتلا به بیماری هیرشپرونگ می‌تواند با عوامل ژنتیکی در ارتباط باشد. اگر یکی از والدین به بیماری هیرشپرونگ مبتلا بوده باشد، احتمال بروز این بیماری در کودک بیشتر است. خصوصاً در صورتی که مادر، سابقه ابتلا به این بیماری را داشته باشد، خطر بروز آن بیشتر است. وی افزود: در صورتی که یکی از فرزندان خانواده به بیماری هیرشپرونگ مبتلا باشد، احتمال آنکه فرزند بعدی نیز این بیماری را داشته باشد، بین ۳ تا ۱۲ درصد است.دکتر افشاری ابراز داشت: حدود هشتاد درصد از کودکان مبتلا به هیرشپرونگ، در‌ همان شش هفته‌ اول زندگی خود، علائم ابتلا به بیماری را نشان می‌دهند. نوزادانی که از این بیماری رنج می‌برند، معمولاً طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول زندگی خود، علائم ابتلا به بیماری را نشان می‌دهند. اما در کودکانی که تنها قسمت بسیار کوتاهی از روده‌ها، عصب‌های عادی را ندارد، ممکن است تا چندین ما یا حتی چندین سال، هیچ علائمی بروز نکند. این متخصص اطفال خاطرنشان کرد: هرچند بیماران مبتلا به بیماری هیرشپرونگ، علائم بسیار متنوعی دارند، اما شایع‌ترین علائم عبارتند از عدم داشتن حرکات روده‌ای طی ۴۸ ساعت اولیه زندگی، تورم تدریجی و مشخص شکم، ابتلای تدریجی به حملات استفراغی، تب است.وی متذکر شد: کودکانی که علائم زودهنگام بیماری هیرشپرونگ را ندارند، ممکن است علائم مختلفی را داشته باشند که شامل سپسیس (عفونت شدید)، یبوست که با گذشت زمان بدتر می‌شود، مدفوع کم و آبکی، بی‌اشتهایی، تأخیر در رشد و رشد کم کودک است.دکتر افشاری توضیح داد: بیماری هیرشپرونگ مسئله نگران‌کننده‌ای است زیرا از آنجایی که بخشی از روده، عصب‌های طبیعی را ندارد، غذاهای هضم شده نمی‌توانند به سمت جلو حرکت کنند و از این قسمت از دستگاه گوارش عبور کنند. این قسمت از روده با مدفوع مسدود می‌شود و کودک دچار یبوست می‌شود و نمی‌تواند مانند دیگران مدفوع کند. این انسداد موجب وارد آمدن فشار به داخل روده می‌شود و ممکن است بخشی از دیواره داخلی روده دچار فرسایش شده و نازک شود. در نهایت، بروز عفونت باکتریایی در دستگاه گوارش می‌تواند مشکلات جدی را ایجاد کند.این متخصص اطفال بیان کرد: جهت تشخیص بیماری هیرشپرونگ لازم است که پزشک، نوزاد را با دقت بسیار معاینه کند. اطلاعات به‌ دست‌آمده از معاینه فیزیکی به سن نوزاد و شدت وخامت بیماری او بستگی دارد. برای دادن تشخیص صحیح و قطعی باید برخی از تست‌های تشخیصی انجام شوند که شامل رادیولوژی از شکم، تنقیه ماده کنتراست رنگی (باریوم)، نمونه‌گیری از رکتوم، مانومتری آنورکتال است.وی افزود: ممکن است انسداد روده در تصاویر رادیولوژی شکم دیده شوند. این عکسبرداری تنها به حدس زدن پزشک در مورد بیماری کمک می‌کند و موجب تشخیص قطعی نمی‌شود.دکتر افشاری ادامه داد: در تست تنقیه ماده کنتراست رنگی (باریوم)، اختلالات روده بزرگ بررسی می‌شود بدین گونه که یک ماده کنتراست رنگی وارد رکتوم می‌شود تا سطح داخلی ارگان‌ها را پوشش دهد تا این ارگان‌ها به خوبی در تصاویر اشعه ایکس نمایان شوند. این، معتبرترین تست برای تشخیص هیرشپرونگ است. با عکسبرداری اشعه ایکس از شکم، قسمت باریک شده از روده، انسداد یا اتساع روده در بالای انسداد، مشخص می‌شود. این متخصص اطفال اشاره کرد: با کمک تست نمونه‌گیری از رکتوم می‌توان بیماری هیرشپرونگ را تشخیص داد زیرا نمونه‌ای از سلول‌های رکتوم گرفته می‌شود و سپس این نمونه در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. عدم وجود سلول‌های گانگلیونی و حضور اعصاب غیرمیلین در نمونه‌ گرفته شده، نشان‌دهنده ابتلا به بیماری هیرشپرونگ است.وی افزود: در نوزادان می‌توان نمونه‌گیری را در همان تخت کودک و توسط ساکشن انجام داد. از آنجایی که در محل گرفتن نمونه، هیچ عصبی وجود ندارد، انجام این کار دردناک نیست. در صورتی که گرفتن نمونه بافتی با ساکشن ممکن نباشد، نمونه‌گیری به روش جراحی و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.دکتر افشاری می‌گوید: تست مانومتری آنورکتال برای بررسی رفلکس‌های طبیعی رکتوم و مقعد انجام می‌شود. این تست تنها در کودکانی با سن بالاتر انجام می‌شود و می‌توان آن را در تخت کودک انجام داد. این متخصص اطفال اذعان داشت: در تمامی موارد ابتلا به بیماری هیرشپرونگ، تنها راه درمان قطعی انجام جراحی است. طی این جراحی بخشی از روده که بدون عصب است برداشته می‌شود و بخشی از روده که با آزمایش نمونه‌گیری، سالم بودن آن مشخص شده است، کشیده شده و به مقعد متصل می‌شود. معمولاً این جراحی بدون کلوستومی محافظ و طی دوره‌ نئوناتال (تولد تا روز ۲۸) انجام می‌شود. با این حال، در بسیاری از موارد که کودک دچار عفونت شده است یا روده‌ آن بسیار بزرگ شده، لازم است کولوستومی نیز انجام شود. وی ادامه داد: کولوستومی در بخشی از روده قرار داده می‌شود که عملکرد نرمال دارد و بعد از این عمل، کودک می‌تواند به طور عادی غذا بخورد و رشد کند. سپس، عمل برداشتن بخش غیر عادی روده، در زمان دیرتری انجام می‌شود. دکتر افشاری عنوان کرد: زمانی که بیماری هیرشپرونگ زودهنگام تشخیص داده می‌شود و شرایط کودک مساعد است (مانند سلامت عمومی و نبود عفونت)، عمل جراحی برداشتن بخش غیرعادی روده، تنها در یک مرحله انجام می‌شود. این جراحی را می‌توان به روش بسته و در واقع با روش لاپاراسکوپی نیز انجام داد. در برخی از موارد نیز می‌توان این عمل را به طور کامل از طریق مقعد و بدون ایجاد هیچ برشی انجام داد. با استفاده از تکنیک‌های مناسب در جراحی، می‌توان کانال مقعدی و عضلات اسفتکتر را حفظ کرد تا توانایی کنترل کردن مدفوع حفظ شود.این متخصص اطفال گفت: نتایج درمان کودکان مبتلا به هیرشپرونگ که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، در اغلب موارد بسیار عالی است. بعد از جراحی، اغلب کودکان می‌توانند به حالت عادی مدفوع خود را دفع کنند و عوارض دائمی نخواهند داشت. اما تعداد بسیار کمی از کودکان ممکن است همچنان علائمی مانند یبوست و مشکل کنترل مدفوع داشته باشند.

علائم و نشانه‌های بیماری هیرشپرونگ بسته به شدت آن متفاوت است
در ادامه نیز دکتر دلشاد در این‌باره خاطرنشان کرد: هیرشپرونگ یکی از بیماری‌های مزمن در کودکان است که معمولا روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد و منجر به مشکل هنگام دفع می‌شود. وی افزود: در حقیقت این بیماری به‌دلیل عدم وجود عصب در روده ایجاد می‌شود. سیستم گوارشی هر فردی از حلق تا انتهای روده یعنی مقعد، حرکات دودی شکل دارد. چنین حرکتی منجر به آن می‌شود که محتویات درون سیستم گوارشی به ترتیب از گلو به سمت معده برود و در معده که کمی غذا هضم شد، به سمت روده اثنی عشر و از آن قسمت به روده باریک، سپس به روده بزرگ و در انتها در آن قسمت جمع می‌شود.این جراح و فوق تخصص اطفال بیان کرد: در حالت طبیعی مواد غذایی مفید هضم و جذب می‌شود و بقایایی که می‌ماند باید دفع شود لذا مدتی در انتهای روده که حالت گشادتری دارد، جمع می‌شود تا دفع شود. اما در کودکانی که مبتلا به بیماری هیرشپرونگ هستند، دفع صورت نمی‌گیرد.وی توضیح داد: در حقیقت حرکاتی که در سیستم گوارشی وجود دارد، به دفع کمک می‌کند. عصب یا گانگلیون که در دیواره روده قرار دارد، منجر به چنین حرکاتی می‌شود. این عصب‌ها یا گره‌های عصبی زمانی که در دیواره روده قرار داشته باشند، حرکت دودی شکل انجام می‌گیرد.
دکتر دلشاد ادامه داد: در برخی از کودکان چنین عصبی در انتهای روده قرار ندارد. مقدار عصبی که در روده وجود ندارد، در هر کودکی متفاوت است. در برخی ۵، ۱۵ یا ۱۰ سانتی‌متر و گاهی کمتر است، به همین جهت حرکات دودی شکل تنها تا قسمتی که عصب دارد، انجام می‌گیرد و در قسمتی که فاقد عصب است، متوقف می‌شود که به این عارضه هیرشپرونگ می‌گویند.
این جراح و فوق تخصص اطفال اضافه کرد: از این رو محتویات درون آن در همان قسمت انباشته می‌شود و فرد قادر به دفع کردن نیست. کودکان بزرگسال مبتلا به این عارضه در رنج سنی ۲، ۳ یا ۴ سال دچار یبوست‌های شدیدی می‌شوند. این دسته از کودکان هر هفت یا ده روز به سختی دفع مدفوع دارند. آن هم به این دلیل است که حجم مدفوع در روده زیاد می‌شود و تنها به‌دلیل فشار و سنگینی خارج می‌شود. گاه ممکن است نوزادانی با این بیماری متولد شده و دچار انسداد روده ‌شوند که باید تحت عمل انسداد روده قرار بگیرند. وی متذکر شد: علائم و نشانه‌های بیماری هیرشپرونگ بسته به شدت آن متفاوت است. به‌طور کلی علائم ناشی از این بیماری عبارتند از متورم شدن شکم، استفراغ در کودکان،یبوست و نفخ شکم و اسهال است.
دکتر دلشاد اظهار کرد: در کودکان بزرگتر علائم بیماری هیرشپرونگ شامل متورم شدن شکم، یبوست مزمن، نفخ شکم،عدم رشد کافی، خستگی است.
این جراح و فوق تخصص اطفال اشاره کرد: جهت تشخیص بیماری هیرشپرونگ ابتدا پزشک یک عکس رادیولوژی از کودکانی که دچار یبوست شدید هستند، درخواست می‌کند. وی افزود: در عکس رنگی روده، پزشک ماده حاجب از راه مقعد وارد می‌کند و تصویر داخل روده را مشاهده می‌کند. ابتدای روده باریک که انتهای سیستم گوارشی قرار دارد فاقد عصب است، سپس قسمتی از روده که گشاد می‌شود، عصب‌ها به‌صورت پراکنده قرار دارند و در بالای آن روده سالم قرار گرفته است که پزشک آن قسمت را به انتها پیوند می‌زند.دکتر دلشاد مطرح کرد: روش دیگر برای تشخیص این بیماری به این صورت است که نمونه‌ای که از روده برداشته می‌شود و به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده خواهد شد. در این مواقع پاتولوژیست رنگ آمیزی‌ها را انجام می‌دهد و زیر میکروسکوپ بررسی‌های لازم انجام می‌گیرد تا وجود یا عدم وجود عصب را گزارش دهد.این جراح و فوق تخصص اطفال گفت: بیماری هیرشپرونگ ممکن است از همان ابتدای تولد نمایان شود یا پس از شیرخوارگی مشخص شود؛ اما در دوره نوزادی تا شیرخوارگی کودک دچار یبوست‌های متناوب و پی در پی می‌شود. وی ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است در این بیماران عصب نداشتن روده بزرگ تنها به اندازه ۵ یا ۱۵ سانتی متر نباشد و نیمی از روده بزرگ یا حتی کل روده بزرگ فاقد عصب باشد. اگر چنین مشکلی تا نیمی از روده کوچک یا کل روده کوچک را درگیر کند، درمان این بیماری بسیار مشکل می‌شود و در برخی از مواقع نادر، علاوه بر روده بزرگ و کوچک، کل معده نیز فاقد عصب است، در چنین مواقعی کودکان زنده نمی‌مانند. دکتر دلشاد ابراز داشت: انباشتگی مدفوع و یبوست در کودکان مبتلا به بیماری هیرشپرونگ منجر به بی‌اشتهایی و در نتیجه عدم رشد کافی آنها می‌شود لذا به همین جهت باید این بیماری به موقع تشخیص داده شود.این جراح و فوق تخصص اطفال در پاسخ به این سوال که ” بیماری هیرشپرونگ چه درمانی دارد “، اظهار کرد: به اولین دفع نوزادان «دفع مکونیوم» می‌گویند، در صورتی که نوزادان اولین دفع مدفوع خود را یعنی دفع مکونیوم را نداشته باشند، مدفوع انباشته می‌شود و شکم باد می‌کند. در این نوزادان پزشک مجبور به اقدامات درمانی به نام «کلستومی» می‌شود که راهی برای خارج کردن مدفوع باز ‌کند. در این روش، روده از راه پوست باز می‌شود تا از آن قسمت بتواند دفع داشته باشد.
وی ادامه داد: زمانی که نوزاد بزرگ‌تر شد، در سن سه یا چهار ماهگی پس از تشخیص قطعی توسط نمونه‌برداری از آن قسمتی که عصب ندارد، روده سالم به مقعد وصل می‌شود و پس از آنکه این عمل با موفقیت انجام گرفت، دهانه‌ای که برای خارج شدن مدفوع باز شده بود، توسط پزشک بسته خواهد شد.

با شدت یافتن بیماری هیرشپرونگ علائم آن نیز تغییر می‌‌کند
در ادامه دکتر خسروی در این باره ابراز داشت: هیرشپرونگ نوعی بیماری گوارشی است که موجب اختلال در عملکرد روده بزرگ شده و باعث بروز مشکلاتی در دفع مدفوع می‌شود.وی ادامه داد: این بیماری در واقع بیماری مادرزادی است، به این صورت که از بدو تولد سلول‌های عصبی موجود در روده بزرگ نوزاد از بین می‌رود. بدون وجود این سلول ها، ماهیچه‌های روده قادر به تحریک حرکت محتویات نیستند و انسداد در این عضو اتفاق می‌افتد.این متخصص بلع اظهار کرد: در صورتی که نوزاد مبتلا به هیرشپرونگ باشد، دفع مدفوع در روزهای اول پس از تولد امکان پذیر نیست.اگر بیماری خفیف باشد اغلب تا اواخر دوران کودکی تشخیص داده نمی‌شود البته در موارد غیر معمول هیرشپرونگ در بزرگسالی تشخیص داده خواهد شد.وی توضیح داد: بیماری هیرشپرونگ باعث اختلال در عملکرد روده بزرگ و ایجاد بروز مشکلاتی در دفع مدفوع می‌شود. این بیماری خود را با علائمی همچون ورم شکم، نفخ، اسهال، یبوست و… نشان می‌دهد. دکتر خسروی مطرح کرد: با شدت یافتن بیماری هیرشپرونگ علائم آن نیز تغییر می‌‌کند. در حالت عادی اولین علائم کمی بعد از تولد نوزاد بروز پیدا می‌کند، اما گاهی نیز تا چند سال قابل تشخیص نیست.معمولا اگر کودکی دچار اختلال در دفع مدفوع باشد تا ۴۸ ساعت پس از تولد علائم مشخص خواهند شد.این متخصص بلع متذکر شد: به جز نداشتن مدفوع، از دیگر علائم این بیماری می‌توان به ورم شکم، استفراغ شامل ترکیبات سبز یا قهوه‌ای رنگ،نفخ، اسهال، وتاخیر در دفع مکونیوم، اولین حرکت روده نوزاد اشاره کرد. وی اضافه کرد که در نوزادان بزرگتر، علائم بیماری هیرشپرونگ شامل ورم شکم، یبوست شدید، نفخ، کاهش رشد، ضعف عمومی خواهد بود.
دکتر خسروی اذعان داشت: اساساً علت اصلی بروز بیماری هیرشپرونگ هنوز مشخص نیست. این بیماری در اغلب موارد به صورت ارثی و در اثر مشکلات ژنتیکی ایجاد می‌شود.این متخصص بلع گفت: بیماری هیرشپرونگ زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌‌های عصبی روده به درستی شکل نگرفته باشند. وظیفه این سلول‌های عصبی کنترل ماهیچه‌های روده برای انتقال مواد زائد به سمت مسیر خروجی است. بدون وجود تحرکات روده این مواد در روده بزرگ باقی می‌مانند.وی خاطرنشان کرد: عواملی مختلفی می‌‌تواند خطر ابتلا به هیرشپرونگ را افزایش دهند مانند اینکه با توجه به اینکه این بیماری ارثی است، در صورتی که یکی از فرزندان مبتلا باشد خطر ابتلای فرزند بعدی نیز افزایش می‌‌یابد، هیرشپرونگ در مردان شایع‌تر است و بیماری هیرشپرونگ با دیگر بیماری‌‌های موروثی مثل سندرم داون یا سایر اختلالات بدو تولد مثل بیماری‌های قلبی در ارتباط است. دکتر خسروی هشدار داد: کودکانی که درگیر بیماری هیرشپرونگ هستند مستعد ابتلا به انواع عفونت‌های روده مثل اینتروکلوتی نیز خواهند بود. این عفونت جدی و خطرناک و گاهی کشنده است و نیاز به مراقبت و درمان فوری دارد. این متخصص بلع تشریح کرد: جهت تشخیص بیماری هیرشپرونگ پزشک ابتدا اقدام به معاینه کرده و سوالاتی را در مورد وضعیت دفع مدفوع در نوزاد از مادر مطرح می‌کند. او بسته به نوع علائم موجود یک یا چند مورد آزمایش را به منظور تشخیص هیرشپرونگ توصیه خواهد کرد که مهمترین آن عبارتند از نمونه‌برداری از روده، عکسبرداری از شکم با کمک تضاد رنگی، اندازه‌گیری میزان توانایی ماهیچه‌های روده (مانومتری مقعدی)
است.
وی مطرح کرد: روش نمونه‌برداری از روده مطمئن‌ترین راه برای تشخیص هیرشپرونگ است. نمونه‌برداری به وسیله دستگاه ساکشن انجام شده و سپس با کمک میکروسکوپ، بافت روده بررسی می‌شود تا مشخص شود آیا سلول عصبی وجود دارد یا خیر.دکتر خسروی ادامه داد: در روش عکسبرداری از شکم با کمک تضاد رنگی، باریم از طریق لوله مخصوصی که در رکتوم قرار گرفته وارد روده می‌‌شود. باریم فضای روده را پر کرده و تصویر واضحی از روده بزرگ به نمایش می‌گذارد. با کمک اشعه ایکس می‌توان تفاوت میان قسمت‌های باریک و بدون عصب و قسمت‌های عصبی متورم را به خوبی نشان داد.این متخصص بلع گفت: آزمایش اندازه‌گیری میزان توانایی ماهیچه‌های روده (مانومتری مقعدی) در کودکان بالغ‌تر و بزرگسالان انجام می‌‌شود. پزشک لوله‌ای انعطاف پذیر را وارد رکتوم کرده که قابلیت باد شدن دارد. اگر ماهیچه‌ها به خوبی منقبض و منبسط شوند، پس شرایط عادی است اما در صورتی که ماهیچه‌ها واکنشی نشان ندادند، فرد احتمالاً به هیرشپرونگ مبتلا است.وی مطرح کرد: برای بسیاری از افراد تنها روش درمان هیرشپرونگ انجام عمل بای پس یا جدا کردن تکه‌ای از روده فاقد عصب است. این عمل از دو طریق انجام می‌‌شود که شامل جراحی کششی یا جراحی استومی است.دکتر خسروی ادامه داد: در روش جراحی کششی، ناحیه بدون عصب روده جدا شده، سپس لبه روده تا مقعد کشیده می‌شود به گونه‌ای که بتوان آن را به مقعد متصل کرد. این نوع جراحی از طریق لاپاراسکوپی و از راه مقعد صورت می‌گیرد.این متخصص بلع می‌گوید: در جراحی استومی نیز برای آن دسته از کودکانی که علائم شدیدی دارند، جراحی در دو مرحله صورت می‌گیرد. در مرحله اول ناحیه بدون عصب روده برداشته شده و جراح روده را به سوراخی که در شکم ایجاد کرده متصل می‌کند.
در این مدت مدفوع از طریق این مجرا از شکم خارج خواهد شد. این کار به منظور ترمیم و بهبود روده پس از جداسازی صورت می‌گیرد.پس از اینکه قسمت جراحی شده ترمیم یافت، پزشک سوراخ شکمی را بسته و روده را به مقعد یا رکتوم متصل می‌کند.وی عنوان کرد: پس از جراحی در اغلب موارد نوزاد یا کودک مبتلا به بیماری هیرشپرونگ قادر است به راحتی از طریق مقعد عمل دفع را انجام دهد. از جمله عوارضی که جراحی برای بیمار دارد و معمولاً پس از مدتی برطرف خواهد شد شامل اسهال، یبوست، بی‌اختیاری مدفوع، تاخیر در یاد گرفتن رفتن به دستشویی به صورت مستقل و اسهال و دل درد است.دکتر خسروی متذکر شد: کودک مبتلا به این بیماری همچنین در معرض خطر ابتلا به عفونت روده در یک سال پس از جراحی خواهد بود لذا در صورت بروز هر کدام از علائم که شامل خونریزی از مقعد، اسهال، تب، ورم شکم، استفراغ است باید با پزشک تماس برقرار کنید. این متخصص بلع تصریح کرد: کودک پس از جراحی هیرشپرونگ ممکن است دچار یبوست شود اما در ابتدا در صورتی که درمان‌های خانگی مشکل را برطرف نکرد با پزشک در این مورد مشورت کنید.وی توضیح داد: درمان‌های خانگی برای کودکان مبتلا به هیرشپرونگ که پس از جراحی دچار یبوست شده‌اند این است که در صورتی که کودک شیرخوار نیست و امکان مصرف غذاهای عادی دارد از منابع حاوی حاوی فیبر بیشتر استفاده کنید، غلات کامل، میوه‌‌ها و سبزیجات را در رژیم غذایی کودک بگنجانید و مصرف غلات بدون سبوس و غذاهای فاقد فیبر را کاهش دهید، از آنجایی که ممکن است فیبر زیاد در ابتدا یبوست کودک را تشدید کند، پس از مقدار کم شروع کنید البته اگر کودک شیرخوار بود باید از پزشک در این مورد کمک بخواهید زیرا برخی کودکان در این موارد نیاز به اتصال لوله جهت تغذیه دارند.دکتر خسروی خاطرنشان کرد: کودک را تشویق به خوردن آب کنید. در صورتی که بخشی از روده جدا شده باشد، احتمالاً کودک با مشکل جذب مایعات مواجه خواهد شد و مصرف آب و سایر مایعات میزان رطوبت بدن را تنظیم کرده و به بهبود یبوست کمک می‌‌کند و تحرک و فعالیت‌‌های هوازی، عمل دفع را تسهیل می‌‌کند.این متخصص بلع اضافه کرد: در صورتی که کودک تحمل مصرف فیبر و مایعات را نداشت و قادر به انجام فعالیت‌‌های بدنی نبود، می‌توان با پزشک در مورد مصرف ملین‌ها مشورت کرد. حتماً از پزشک در مورد نوع داروی مصرفی، میزان مصرف و عوارض و فواید آن بپرسید. وی در پایان گفت: هیرشپرونگ در بیشتر موارد پس از تولد و در بیمارستان تشخیص داده می‌‌شود. اما اگر پس از ترخیص از بیمارستان کودک علائمی مثل یبوست و ورم شکم داشت حتماً به پزشک مراجعه
کنید.