تالاب پریشان در استان فارس کاملا خشک شده که مقصر اصلی آن برداشت بی‌رویه آب برای بخش کشاورزی است، اطراف تالاب ۹ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که برای این وسعت سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب از حوضه آبریز آن برداشت می‌شود، تا زمانی که این حجم آب استفاده شود امیدی به احیای […]

تالاب پریشان در استان فارس کاملا خشک شده که مقصر اصلی آن برداشت بی‌رویه آب برای بخش کشاورزی است، اطراف تالاب ۹ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که برای این وسعت سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب از حوضه آبریز آن برداشت می‌شود، تا زمانی که این حجم آب استفاده شود امیدی به احیای تالاب نیست و کاهش آن نیاز به افزایش آگاهی جوامع محلی دارد. دریاچه پریشان یکی از زیباترین و بزرگترین دریاچه آب شیرین کشور و خاورمیانه در کازرون استان فارس قرار دارد، البته بهتر است بگوییم قرار داشت چون دیگر اثری از آن دریاچه زیبا و رقص نرگس‌های شاد اطرافش نیست، زمانی این دریاچه یکی از بهترین زیستگاه‌ها را داشت و سالانه پذیرای پرندگان مهاجر زیادی از جمله درنا، فلامینگو، پلیکان و لک لک‌های خوش تراش بود، همچنین زمانی این دریاچه پر بود از کپور ماهیانی که غذای اصلی پرندگان مهاجر را تشکیل می‌دادند. دریاچه یا همان تالاب پریشان در کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین‌المللی ثبت شده و جزو مناطق حفاظت شده محسوب می‌شود اما این روزها حال و روز خوشی ندارد، دیگر نه صدای آواز پرنده‌ای در آسمان این تالاب شنیده می‌شود و نه کپورماهی در آبهای آن جست و خیز می‌کند، هر چه به جا مانده بستر خشک و رنج کشیده تالاب از بی‌آبی است که به اعتقاد کارشناسان مقصر اصلی حال وخیم این روزهای تالاب، برداشت بی‌رویه آب از حوضه آبریز آن برای بخش کشاورزی است. در این میان یکی از تشکل‌های مردمی با عنوان انجمن میراث پریشان دست به اقداماتی علمی – آموزشی زد تا اهمیت این تالاب و خطرات خشک شدن آنرا به مسئولان یادآوری کند که با در نظر گرفتن اقدامات این تشکل و موفقیت در سازماندهی الگوهایشان برای یادآوری اهمیت این تالاب در سیزدهمین دوره جایزه ملی محیط زیست رتبه اول را کسب کرد. دبیر انجمن میراث پریشان در این باره به ایرنا گفت: در سال ۱۳۹۹ که به مسئله تالاب پریشان ورود کردیم هیچ اطلاعاتی درباره وضعیت خشکیدگی و مخاطراتش وجود نداشت اما امروز شاید پریشان جامع‌ترین اطلاعات را نسبت به سایر تالاب‌ها دارد، در گام اول شرایط تالاب تشریح و مطالعات و ارزیابی مخاطرات خشک شدن تالاب به طور کامل انجام شد، نتایجی که به دست آمد تا حدودی قابل تامل است چون بعد از آنالیز به این نتیجه رسیدیم که بستر تالاب پر از خاک و سموم آلوده‌ای است که می‌تواند سلامت مردم را به خطر بیندازد. محمدجواد سیاح پور افزود: اطراف تالاب پریشان ۹ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که کاملا چسبیده به تالاب هستند، از این رو باقیمانده سم و کودی که در روند کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد طی سالیان طولانی به همراه باران وارد تالاب شده و کف آن ته نشین شدند، از طرف اطراف تالاب پریشان در زمستان کشت زیرپلاستیکی انجام و حجم زیادی پلاستیک مصرف می‌شود که این باعث شده بستر تالاب پر از میکروپلاستیک شود. وی اظهار داشت: یکی از کنشگران منطقه که با هدف کمک به تالاب پریشان رشته آلودگی محیط زیست را خواند در پایان نامه خود اثبات کرد که میزان غلظت میکروپلاستیک‌ها در خاک بستر تالاب در هر کیلوگرم ۳ هزار و ۸۲۸ قطعه است این عدد بسیار خطرناکی است، از طرفی این میکروپلاستیک‌ها با باد جابجا و وارد دستگاه تنفسی مردم می‌شوند. وی با تاکید بر اطلاعات جامع درباره تالاب پریشان ادامه داد: برای خیلی از تالاب‌ها و زیست بوم‌ها بودجه‌های چند میلیاردی هزینه می‌شود تا کارهای مطالعاتی آنها انجام شود و در نهایت تمام آن مطالعات در قفسه کتابخانه‌ها خاک می‌خورند اما برای پریشان ما به عنوان مردم و کف هرم، مشکلات را تشخیص دادیم، مسائل را مشخص کردیم و با کمک دانشگاه‌ها و مشخصا دانشگاه تهران در قالب طرح‌های مطالعاتی و همچنین در قالب ۶ پایان نامه دانشجویی مسائل را طرح کردیم و به این نتیجه رسیدیم تا زمانی که معیشت مردم در منطقه بر کشاورزی استوار است امیدی به احیای تالاب نیست، این یک واقعیت است و تغییر معیشت مردم هم اصلا کار آسانی نیست اما از طرف دیگر راهکارهایی را پیدا کردیم که مخاطرات تالاب پریشان از جمله ریزگردهای مسموم تالاب را بتوانیم با کمک مردم و استمداد از علم کنترل کنیم کما اینکه این کار را در سال ۱۴۰۱ انجام دادیم. سیاح پور گفت: به عنوان مثال چرای بی‌رویه دام در بستر تالاب مسئله‌ای بود که باید ساماندهی می‌شد، چون بستر تالاب آب شیرین بود از این رو علف و گیاهانی که مورد پسند دام است کف آن رشد می‌کند، از سال ۱۳۹۲ که تالاب کاملا خشک بود تا سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ خیل عظیم دامداران غیر بومی وارد بستر تالاب پریشان شدند و مدیریت این حجم از دام از توان نهادها و دستگاه‌ها خارج و در مدیریت این کار ناتوان شده بودند، ما با اطلاع‌رسانی عمومی و دغدغه‌سازی که بین مردم محلی روستاها و مردم شهرستان انجام دادیم کاری کردیم که در سال ۱۴۰۱ مردم محلی که قبلا حتی با دامداران غیر بومی هم همکاری می‌کردند که دامشان را وارد منطقه کنند دیگر همکاری نکردند، از طرف دیگر همکاری خودشان را با محیط زیست استان انجام دادند به طوری که پاییز ۱۴۰۱ اداره محیط زیست استان موفق شد مانع ورود هر نوع دام غیر بومی به منطقه شود.وی افزود: از طرف دیگر اداره کل محیط زیست استان فارس در راستای کار مشارکتی هیچ ممانعتی برای دامداران بومی ایجاد نکرد، این اتفاق باعث شد تعداد دام و حجم تردد خودرو در بستر تالاب کم شود و از آنجا که در سال ۱۴۰۱ بارندگی خوبی داشتیم باعث شد پوشش گیاهی بستر تالاب به حالت مطلوبی برسد، از طرف دیگر اتفاقی که افتاد این بود که دامداران بومی هم که در منطقه بودند خودشان حس حفاظت نسبت به بستر تالاب داشتند و در تابستان هر آتش سوزی که می‌شد دامداران بومی آنرا مدیریت و اطفا می‌کردند. از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۰ خیلی عظیمی از دامداران غیر بومی دام‌های خود را وارد بستر تالاب پریشان می‌کردند که نهادهای متولی قادر به مدیریت آنها نبودند اما ما از سال ۱۴۰۱ با اطلاع‌رسانی و افزایش آگاهی عمومی جوامع محلی موفق به متوقف کردن این روند شدیم دبیر انجمن میراث پریشان تاکید کرد: این فرایند موجب این شد که در تابستان ۱۴۰۲ هیچ ریزگردی از بستر تالاب نداشته باشیم به رغم اینکه در تابستان‌های گذشته ریزگردهای زیادی از کف پریشان به هوا بلند می‌شد، این یکی از فعالیت‌هایی بود که توانسته بودیم در قالب آگاهی افزایی، اطلاع‌رسانی و پژوهش‌های تشکل محور انجام دهیم و به نتیجه‌ای برسیم که مخاطرات یک تالاب را مدیریت کنیم. وی درباره وضعیت کنونی تالاب گفت: اکنون تالاب پریشان کاملا خشک شده است، از حوضه آبریز تالاب سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب برای کشاورزی برداشت می‌شود و تا زمانی که این حجم آب برداشت شود امیدی به احیای تالاب نیست. وی تاکید کرد: با شرایط کنونی تالاب تلاش و تمرکزمان بر دو مسئله است یکی کنترل مخاطرات تالاب دوم ارائه جایگزین‌هایی با هدف توسعه کشاورزی کم آب بر، در این راستا یکی از کارهایی که انجام دادیم مذاکره با شرکت‌های بزرگ دارویی است و به توافق رسیدیم تا گیاهان دارویی کشت شده در این منطقه را از کشاورزان خریداری کنند، چون در منطقه گیاهان دارویی زیادی رشد می‌کند، می‌توان با برنامه ریزی بر روی آنها به جای کشت‌های پر آب بر از این گیاهان استفاده کرد، برای این منظور برای پایلوت ابتدا گیاه بابونه را معرفی کردیم که یکی از کشاورزان سال گذشته بابونه کاشت و سود خوبی به دست آورد امسال همان کشاورز و اطرافیانش دوباره بابونه را در سطح بیشتری کشت می‌کنند. سیاح پور اظهار داشت: ما تمام تلاشمان را می‌کنیم اما واقعیت این است که خیلی وقت‌ها دولت‌ها و نهادهای دولتی همسو با ما حرکت نمی‌کنند یعنی خیلی وقت‌ها فکر می‌کنند ما سمن‌ها حرف غیر علمی می‌زنیم یا این حرف‌ها واقعی نیست ایده‌هایی می‌دهند که متاسفانه فرایند کار را از دست ما به عنوان یک تشکل متمرکز محلی خارج می‌کند، به عنوان مثال اکنون برخی نهادهای دولتی پیگیر این هستند که از سدی آب را به پریشان انتقال دهند برای اینکه مصرف آب کشاورزی از چاه را به آن سد منتقل کنند، در حالی که این کار کاملا اشتباه است چون مصرف آب را بیشتر می‌کند، ما مخالف این کار هستیم اما متاسفانه نگاه دولتی یک نگاه زودگذر است و تلاش می‌کنند با ساختارهای زودگذر مسئله را التیام دهند اما یکی از ویژگی‌هایی که در جریان جایزه ملی هم مورد نظر داوران قرار گرفت این بود که تلاش کردیم به عنوان یک سمن کاملا بومی و متشکل از جامعه محلی پریشان در سیاستگذاری کلان در حوضه تالاب پریشان و حتی سایر تالاب‌های استان تاثیر بگذاریم، استان فارس ۱۳ تالاب دارد و تلاشمان حفظ آنها است.