این روزها، حرف زدن از روزهای پُر تب و تاب کرونا شاید چندان ضروری به نظر نرسد،، اما حقایقی از آن روزهای سیاه وجود دارد که مرور و یادآوریشان قطعا میتواند گره سوالاتی را که پاسخ شفافی نداشتند، باز کند.به گزارش خبرآنلاین، زمانی واقعی ورود ویروس کرونا به کشور چه زمانی بود؟ چرا واکسن کرونا […]
این روزها، حرف زدن از روزهای پُر تب و تاب کرونا شاید چندان ضروری به نظر نرسد،، اما حقایقی از آن روزهای سیاه وجود دارد که مرور و یادآوریشان قطعا میتواند گره سوالاتی را که پاسخ شفافی نداشتند، باز کند.به گزارش خبرآنلاین، زمانی واقعی ورود ویروس کرونا به کشور چه زمانی بود؟ چرا واکسن کرونا دیر به کشور ما رسید؟ مخالفان واردات واکسن چه کسانی بودند؟ کدام واکسنها به داد ما رسید؟ عوارض واکسنها هنوز هم بیمارمان میکند؟دکتر علیرضا رئیسی، معاون بهداشت دولت دوازدهم گزینه مناسبی برای پاسخ دادن به این سوالات است، او معاون بهداشت دولت دوازدهم و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا بود.
چه شد که ما با این حجم از مهاجرت در گروههای پزشکی مواجه شدیم؟
بهطور کلی در پزشکی و پیراپزشکی، سیستم غربالگری و کنکور سختی برای ورود بهاین رشتهها داریم. شاید حق ویزیت الان بالا باشد و ۵ دقیقه همزمان ویزیت طول نکشد، ولی باید در نظر داشت پشت این ویزیت، چقدر فشار بهپزشک آمده تا تحصیل کند. او به امید خدمت بهتر و زندگی بهتر یا رفاه بهتر برای خود و خانوادهاش، این کارها را کرده و هرکدام از این امیدواریها که مخدوش شود، انگیزهها کم میشود. همه دوست دارند به کشورشان خدمت کند، منتهی شرایطی ایجاد میشود و فرد فکر میکند اگر بخواهد بیشتر بماند و کیفیت زندگیاش دچار اختلال شود، روی کیفیت خدمتش هم اثر میگذارد. این میتواند انگیزه مهاجرت باشد. این را هم در نظر بگیرید مهاجرت الزاما چیز بدی نیست. هجر و سختی دارد. اما درهرحال انسان دنبال موقعیت رشد خود است.
قطعا سختیهایی در مهاجرت هست، ولی هجر و سختی در انتظار کسانی که اینجا زندگی میکنند هم با توجه به این مهاجرتها، وجود دارد. هشدارها میگوید در چند سال آینده مجبور میشویم از کشورهای خارجی مانند هندوستان و بنگلادش پزشک و پرستار بیاوریم و کمبود در این بخشها، بحرانزاست. نظر شما چیست؟
ببیند برای سایر رشتهها مانند مهندسی یا معلمی هم اگر بازار کار بود و شرایط کار در داخل سخت میشد، آنها هم مهاجرت میکردند. این مسئله عام است. باید دید چرا مهاجرت داریم؟ عرض کردم با سختیهایی که پزشکان میکشند، مابهازایی که دریافت میکنند واقعا خیلی پایین است. یک فوق تخصص استاد تمام هیئت علمی که تمام زندگیاش در دانشگاه بوده، ماهانه حقوقی کمتر از ۱۰۰۰ دلار میگیرد. هیچ کشوری نمیتوانید پیدا کنید یک استاد تمام، همه زندگیاش را بگذارد و کمتر از ۱۰۰۰ دلار دریافت کند.
بابت همین بیتوجهی به اولویت سلامت است که در دوران کرونا با تاخیر در واردات واکسن، مواجه شدیم؟ اصلا چرا اینقدر واکسن دیر وارد کشور شد؟
من در جریان جزییات بحران کرونا و تا آخر دوره واکسیناسیون بودم. تاخیر در ورود واکسن چند علت داشت. منابع واکسن کجا بود و ما چطور میتوانستیم دسترسی پیدا کنیم؟ واکسن کرونا در طول تاریخ بشر، سریعترین تولید واکسن را داشت. خیلی از فازهای علمی تولید واکسن طی نشد و واکسن را ساختند. کشورهای معروفی واکسن تولید کردند که قبلا این کار را میکردند.
چرا ما گفتیم خودمان باید تولید کنیم؟ شما میگویید کسانی واکسن کرونا میسازند که قبلا هم واکسن ساخته بودند؟
ما هم جزو کشورهای تولیدکننده انواعی از واکسن بودیم و هستیم. یک سری واکسنها بهعنوان روتین هستند که همه افراد باید بزنند. مانند فلج اطفال، سل و سرخک و امثال آن را همه باید بزنند. یک سری بیماریها و ویروسها مانند آنفلوآنزا هستند که میآیند و میروند و واکسن روتین ندارد. در کرونا، هیچکس ویروس را نمیشناخت و فکر میکردند شاید بیاید و برود. دیدیم در تابستان، کرونا پیک زد و دیدیم این ویروس دست از سر بشر برنمیدارد. هر ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال یک پاندمی رخ میدهد و کشورها بهسمت تولید واکسن رفتند. یک سری کشورها مانند روسیه، چین، فرانسه و آمریکا شروع بهتولید واکسن کردند. خیلی از کشورها هم شروع بهتحقیق تولید کردند و رقابت خیلی شدیدی وجود داشت. کشوری مانند کانادا ۴.۵ برابر میزان نیازش از آمریکا واکسن فایزر را پول داد و پیشخرید کرد. همین کانادا تا زمانی که درصد قابل توجهی از آمریکاییها واکسینه نشدند، هیچ واکسنی از آمریکا دریافت نکرد. پس راه اول خرید واکسن بود. سازمان ملل با سازمان بهداشت جهانی طرحی بهنام صندوق یا سبد کوواکس تشکیل دادند. گفتند کشورهای پولدار و تولیدکننده واکسن بهخاطر بحث بشردوستانه و قطع کل زنجیره چرخش ویروس، ۲۰ درصد خریدش را در این سبد بریزد و کشوری که تولید دارد هم ۲۰ درصد تولیدش را در این سبد بگذارد برای کشورهایی که توان تولید و خرید واکسن ندارند. این هم راه دوم تامین واکسن کرونا بود. به کشورهای دیگر گفتند شما ۲۰ درصد نیازتان را از کواکس بخرید و پول بدهید. ما هم پول دادیم. منبع دیگر این بود که خودمان تولید کنیم. خیلیها آمدند شروع بهتولید کردند. از جمله تبی در کشور ما گرفته بود خیلی از موسسات گفتند ما توان تولید داریم.
پروژه کوواکس موفقیتآمیز بود؟
درباره کوواکس، به ما بدقولی شد. قرار بود تا اسفند ۹۹، ۲۰ درصد واکسن مورد نیاز ما را بدهد که نداد و عملا سبد کواکس برای ما کارایی نداشت. این مسئله نشان میدهد که با این همه ادعا، سازمان ملل و سازمان جهانی بهداشت چقدر امکان کار واقعی و انجام وعدهها را دارد. کشورهای تولیدکننده گفتند زمانی ما ۲۰ درصد تولیدمان را میدهیم که مردم خودمان را واکسینه کرده باشیم. جالب است بدانید، همان اوایل که با کمبود ماسک هم مواجه بودیم، خوشحال بودیم یک هواپیما برایمان ماسک میآورد. این هواپیما در انگلیس نشست و آنها ماسکهای ما را دزدیدند. ما ماسک نداشتیم و پزشکان و پرستاران ما بدون ماسک خدمترسانی و جانفشانی میکردند. ما این ماسکها را از یک واسطه خریدیم و حتی برنامه توزیع ماسک را نوشتیم که مثلا فردای آن روز همه را بهدست پزشکان بدهیم. این هواپیما هرگز نیامد.
به فایزر اشاره کردید، آن زمان درباره کیفیت واکسنها بحثهای زیادی وجود داشت، کیفیت واکسنها چقدر
متفاوت بود؟
آنقدری که ویروس پیچیده بود، واکسنها پیچیده نبودند. یعنی از نظر من کارشناس، تفاوت بین واکسنها زمین تا آسمان نبود. مثلا اینطور نبود که اگر کسی واکسن فایزر میزد، دیگر بیمار نمیشود. اصلا اینطور نبود. ویروس بهشدت پیچیده بود و همه واکسنها را دور زد. اختلاف بین واکسنها ۱۰ تا ۱۵ درصد بود. اینطور نبود که یک واکسن کاملا محافظت میداد و دیگری نمیداد. فاصله بین ضعیفترین واکسنی که در دنیا تولید شده با قویترین واکسن کرونا خیلی تفاوت نداشت. این واکسن روی سویهای از کرونا ۹۰ درصد محافظت میداد روی سویه دیگر، ۶۰ درصد جواب میداد و واکسن دیگر، مخالف این بود.
خیلیها در ایران هنوز هم بیماریها و مشکلاتشان از عادت ماهیانه تا سکته و مشکلات عروقی را بهعوارض واکسن کرونا نسبت میدهند. چقدر این حرفها و اینکه عوارض واکسن زیاد بوده، پایه علمی دارد؟
درباره همه واکسنها، فازی بهنام post marketing داریم. یعنی بعد از مصرف، عوارض را ثبت میکنند. علم خیلی شجاع است. چرا هر چند سال کتاب مرجع عوض میشود؟ چون نمیترسد و میگوید حرف قبلی من اشتباه بود. مرتب کتاب و مقاله جدید میآید. مطمئن باشید درباره واکسن، تحقیقاتی که درباره عوارض میشود بسیار سختگیرانه است. سوال مهم اینجاست، اگر واکسن نمیزدیم چه میشد؟ شاهد بودید چه اتفاقی در دنیا داشت میافتاد؟ سردخانه کم میآوردیم. الان این اتفاقها هست؟ بعد از واکسن این اتفاقها را میبینیم؟ کرونا رفته؟ خیر، کرونا هنوز هست. شما شواهد کنترل کرونا را در کوچه و خیابان میبینید که بهخاطر واکسن است.
آقای دکتر ما چقدر واکسن را دیر وارد کردیم؟ در واقع واکسیناسیون عمومی در تابستان ۱۴۰۰ در ایران شروع شد. چقدر زودتر میتوانستیم واکسن را وارد کنیم؟
ببینید وقتی که واکسیناسیون بهمراحل آخر رسیده بود، بهمردم التماس میکردیم بیایید واکسن بزنید. زمانی واکسن بهوفور وارد کشور ما شد که اروپا و آمریکا واکسنشان را زده بودند. کشورهایی که جلو افتادند یا خودشان تولید کرده بودند یا برای آزمایشهای فاز ۲ و ۳ مشارکت کردند. ما مانند فردی که گرسنه است، یا باید در خانه غذا درست میکردیم یا از بیرون میخریدیم. خودمان غذا نمیتوانستیم بپزیم. از بیرون هم که میخواستیم بخریم میگفتیم از هر رستورانی غذا نمیآوریم. باید از رستورانی باشد که قبلا همه از آن غذا خورده باشند. باید ببینیم همه که غذا خوردهاند خوب هستند، بعد اجازه میدهیم غذا بیاید. ما اینطور بودیم. نه در فازهای آزمایش شرکت میکردیم و نه خودمان تولید داشتیم. حداکثر فاصله بین زمانی که واکسن وارد شد با واکسیناسیون گسترده دنیا، بین ۴ تا ۶ ماه بود.
در این فاصله چند نفر در ایران فوت شدند؟
مرگ و میر ما روزانه بهبالای ۱۰۰ نفر میرسید. سوال اینجاست آیا میتوانستیم زودتر بیاوریم؟ چین چه زمانی بهما واکسن بهوفور داد؟ ما داشتیم حدود ۲ میلیون دوز واکسن از چین وارد میکردیم و سیستم درست کرده بودیم بهمحض بارگیری واکسن، توزیع را شروع کنیم. ۲ میلیون دوز در چین بارگیری شد و بعد نیامد. گفتند در یکی از ایالتهای چین ناگهان موردی از کرونا پیدا شده و گفتند این ۲ میلیون را بدهید. در هند، دادستان هند اجازه بارگیری واکسن برای صدور بهایران را نداد.بالاخره واکسن وارد شد و یکی از کارهای خوب اولویتبندی بود. اگر ۱۰۰۰ دوز وارد میشد، اولویتبندی شده بود. بر اساس سن و شغل ما طبقهبندی کردیم. وقتی واکسن بهوفور وارد شد، خیلی قراردادها را قبلا بسته بودیم. بروید ببینید چند درصد مردم چین یا روسیه واکسینه شده بودند بعد اجازه خروج واکسن از آن کشور را دادند. بیشترین واکسنی که وارد کشور ما شد و جای تشکر دارد، از کشور چین بود. درواقع واکسن سینوفارم و واکسن داخلی برکت ما را نجات دادند.
مشکل اصلی چه زمانی بود؟
زمانی من خیلی تحت فشار قرار گرفتم، برای اولین بار است میگویم. یکبار در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس بودیم. آرزو داشتم فیلم آن جلسه بهدست من برسد. در این جلسه، خیلی از شرکتهایی که ادعای ساخت واکسن داشتند، آنجا بودند. سر ما ریخته بودند که چرا میخواهید از خارجیها واکسن بخرید. چرا نمیگذارید ما تولید کنیم؟ میگفتیم وقت نیست. میگفتند ۳ ماه خوب است؟ این پولها را بهما بدهید تا واکسن تولید کنیم. ما میگفتیم چه تضمینی وجود دارد که شما میتوانید تولید کنید؟ میگفتند میتوانیم. چنان فشاری بهما آوردند. فرض کنید میدانستم آن لحظه روز است، ولی آنها اصرار داشتند الان شب است. آنها با قلدری و با سینه فراخ و صدای بلند، میگفتند شما دوست دارید از خارجیها واکسن بخرید. چرا تولید داخل را حمایت نمیکنید؟
چرا وزارت بهداشت آمار مرگ و میر را در اختیار کسی نمیگذاشت؟
چون ساختار وجود ندارد. آمار را در اختیار چه کسی بگذارد؟ شما چه زمانی میگویید یک فرد کرونا دارد؟ زمانی که pcr مثبت است. زمانی که تست داشته باشید. ما اوایل که تست نداشتیم. ما یک کیف از سازمان جهانی بهداشت، تست آوردیم. دانشمندان داخلی خودمان در انستیتو پاستور، شروع بهتولید تست کردند. هنوز خیلیها میگویند کرونا زودتر آمده بود، ولی اینها بهمردم نمیگفتند. ما تست نداشتیم که بدانیم کرونا آمده است.
پس زودتر از اعلام وزارت بهداشت، کرونا آمده بود؟
حتما آمده بود. این جای مخفی کردن ندارد. زمانی ما میتوانیم تشخیص بدهیم که تست داشته باشیم.
بر اساس اعلام رسمی وزارت بهداشت، آخرین روزهای بهمن ۱۳۹۸ گفته شد کرونا وارد کشور شده است. چه زمانی کرونا واقعا وارد کشور شده است؟
ما میتوانیم حدس بزنیم، تست هم نداشتیم که بگوییم مخفی کرده باشیم. تظاهرات بالینی بیماری هم باید تکرار شده باشد تا بیماری را بهکرونا منتسب کنیم. اگر یک نفر در نیمه اول سال ۹۸ از من پزشک میپرسید علایم کرونا چیست؟ من جوابی نداشتم. ویروس کرونا در کتابهای مرجع، یک پاراگراف توضیح داشت. کسی کرونا را نمیشناخت که تظاهرات بیماری را بشناسد. مثلا کسانی هستند که میگویند شهریوریا آبان سال ۹۸ یک سرماخوردگی گرفتم که خوب نمیشد و امثال همین تجربهها، خب بعدها معلوم شد که کرونا بوده است.حدس و گمان من بسته بهدو چیز است. یکی اینکه چینیها چه زمانی بیماری را مخفی کردند؟ من حدس میزنم چینیها تا زمان اعلام، مدت طولانی مخفی کرده بودند. ما رفت و آمد زیادی بهچین داریم. اولین مورد کرونا در شهر یا استانی بوده که ممکن است ما اسمش را ندانیم. یعنی فرضا کسی بهچین رفته و کرونا گرفته، ولی ما نفهمیدیم. الان میگوییم اولین مورد در قم یا گیلان بوده، چون شیوع و تراکم آنجا بیشتر بود. حرفم این است که ممکن بود اولین مورد در این دو استان نبودند، اما در هرحال به محض انجام تست این دو استان به عنوان اولین استانها اعلام شد.
Saturday, 27 April , 2024