آفتاب یزد – گروه شبکه: در آخرین روزهای تابستان، زمانی که سازمان هواشناسی بارش‌های خوبی را برای پاییز و زمستان پیش‌بینی کرده بود، خوشحال بودیم که لااقل کمی از تنش آبی که چند سال است با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، بهبود می‌یابد. پاییز گذشت و اولین ماه زمستان هم به نیمه رسید، اما […]

آفتاب یزد – گروه شبکه: در آخرین روزهای تابستان، زمانی که سازمان هواشناسی بارش‌های خوبی را برای پاییز و زمستان پیش‌بینی کرده بود، خوشحال بودیم که لااقل کمی از تنش آبی که چند سال است با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، بهبود می‌یابد. پاییز گذشت و اولین ماه زمستان هم به نیمه رسید، اما همچنان خبری از آن بارش‌های خوب نیست. فارغ از اینکه چرا پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی درست از آب در نیامد، این‌عدم بارش‌ها ما را با بزرگترین کابوس‌مان یعنی نبود آب نزدیک‌تر کرده است کما اینکه به خاطر کم بارشی، سدهای کشور تقریبا خالی از آب شده اند. این یعنی فاجعه، یعنی تابستان جگر سوزی در راه است به خصوص آنکه معلوم نیست که تا آخر زمستان امسال وضعیت بارش‌ها چگونه است که اگر هم بارش‌های خوبی داشته باشیم باز هم از نگرانی‌ها در خصوص نبود آب کم نمی‌کند. حال باید دید مسئولان چه راه حلی را برای کمبود آب در فصل تابستان در نظر می‌گیرند. هرچند آنطور که تسنیم نوشته است؛ در این روزهای نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده در مورد وضعیت منابع آبی، نه شرکت آب و فاضلاب استان تهران و نه شرکت آب منطقه‌ای این استان، هیچ‌کدام نه تنها نشست خبری به‌منظور اطلاع‌رسانی گسترده برگزار نمی‌کنند، بلکه در سکوت خبری عجیبی به‌سر می‌برند که منطقی نیست.

اما طبق آخرین آمارها، بارش‌های سال آبی جاری در تهران با کاهش ۵۶درصدی نسبت به آمار متوسط درازمدت مواجه شده و این خشکی پاییز و زمستان، اثر خود را در کاهش ۸۶ درصد ظرفیت سدها خالی است

ذخایر سدهای تهران گذاشته است. در زمان حاضر با وجود ۲۷۳ میلیون مترمکعب آب ذخیره‌شده پشت سدهای تهران، ۸۶درصد ظرفیت مخازن سدهای پنج‌گانه تامین آب شرب تهران خالی است. به گزارش تسنیم، ذخایر سدهای تهران در زمان حاضر نسبت به شرایط نرمال، کسری ۳۰۰ میلیون مترمکعبی دارند و ذخایر ۳ سد از مجموع ۵ سد، زیر ۲۰ درصد است که این سدها، همگی در سامانه شرقی تأمین آب تهران واقع شده‌اند. نصف‌شدن ذخایر سدهای تهران و بارش‌های این استان نسبت به شرایط نرمال و
متوسط درازمدت، موجب شده است برداشت از منابع زیرزمینی آب این استان افزایش چشمگیری داشته باشد. با وجود آنکه هیچ رقم رسمی در خصوص میزان برداشت از منابع زیرزمینی آب تهران اعلام نشده است، بررسی‌ها نشان می‌دهد برداشت از منابع زیرزمینی نسبت به منابع سطحی، به‌نسبت کم‌سابقه ۷۰ درصد به ۳۰ درصد رسیده است و حتی در برخی روزها، میزان تأمین آب از محل چاه‌ها از مرز ۷۰ درصد هم می‌گذرد. در واقع تأمین بدون هشدار آب در این روزهای تهران که اغلب شهروندان شدت تنش آبی تهران را درک نکرده‌اند و به مصارف عادی و حتی اسراف‌گونه خود ادامه می‌دهند، به تشدید فرونشست و بروز مشکلات بیشتر در تامین آب تهران در سال‌های آینده منجر خواهد شد. کاهش ۲ هزارلیتری الگوی مصرف آب در تهران و اخطار به مشترکانی که بیش از دو برابر این الگو مصرف ماهانه دارند، تنها اقدامی است که شرکت آب و فاضلاب استان تهران انجام داده است و بدون شک، این اقدام حداقلی در اطلاع‌رسانی بحران موجود، کافی نیست. در این روزهای نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده، نه شرکت آب و فاضلاب استان تهران و نه شرکت آب منطقه‌ای این استان، هیچ‌کدام نه تنها نشست خبری به‌منظور اطلاع‌رسانی گسترده برگزار نمی‌کنند، بلکه در سکوت خبری عجیبی به‌سر می‌برند که منطقی نیست. مجموعه وزارت نیرو، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور و شرکت مدیریت منابع آب نیز در این بی‌خبری جامعه از بحران جاری و تبعات پیشِروی آن، سهیم هستند. در شب یلدا، مصرف لحظه‌ای آب تهران در یکی از خشک‌ترین سال‌های این استان، به رقم بی‌سابقه ۵۰ هزار لیتر در ثانیه رسید؛ در حالی که ثبت این رقم به‌عنوان مصرف لحظه‌ای آب تهران فقط در روزهای اوج مصرف آب در میانه تابستان سابقه داشته است. این آمار مصرفی نشان می‌دهد که سکوت مجموعه وزارت نیرو در تبیین شرایط فعلی خشکی تهران، موجب شده است شهروندان درکی از شدت تنش آبی نداشته باشند.

 مسئله آب در حال تبدیل شدن به بحران ملی است
حالا مساعد نبودن وضعیت منابع آبی واکنش‌های مسئولان امر را در پی داشته است. در همین راستا محسن پیرهادی با اعلام اینکه ایران برای چهارمین سال پیاپی وارد خشکسالی شده است، گفت: متاسفانه میانگین بارش تجمعی سالیانه کشور در ۵ دهه گذشته روند نزولی داشته و همین امر در کنار دیگر تغییرات اقلیمی همچون افزایش سرعت گرمایش در کشور سبب شده، آب در ایران به مسئله‌ای ملی بدل شود. به گزارش خانه ملت، رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس با تاکید بر اینکه سازگاری با تغییرات اقلیمی درحال تبدیل شدن به بخش معمول و ضروری در همه سطوح برنامه‌ریزی کشورهای توسعه‌یافته است، ادامه داد: متاسفانه مسئله آب در ایران مسئله جدی و در مرز تبدیل به یک بحران ملی است؛ به رغم این موضوع اما ما از معدود کشورهایی به‌شمار می‌رویم که در سطوح راهبردی، سیاستی و برنامه‌ریزی اقدام چندانی برای سازگاری اقلیمی انجام نداده است. نماینده مردم تهران در مجلس با تاکید بر اینکه اولین قدم در مدیریت و سازگاری تغییرات اقلیمی ایجاد دستورکار ملی است، گفت: بررسی‌های صورت گرفته، تغییر اقلیم پیامدهای گسترده‌ای را در بخش‌های مختلف نظیر آب، کشاورزی، انرژی، بهداشت و زیست‌بوم در جهان و ایران به همراه داشته است. پیرهادی با بیان اینکه بار تولید محصولات کشاورزی در کشور بر دوش منابع آبی است، افزود: برآوردها حاکی از آن است که سهم برداشت سالیانه از آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعت معادل ۱/۷، ۴/۹، ۳۶/۴ میلیارد مترمکعب است که شامل ۸۵، ۱۱، ۴ درصد از کل برداشت سالیانه است.

 سرعت گرمایش ایران دو برابر میانگین جهانی است
عضو هیئت رئیسه مجلس با اشاره به اینکه براساس بررسی‌های انجام شده، در کشورمان دمای هر دهه حدود دو برابر نرخ افزایش جهانی بوده و بیانگر این است که گرمایش محیط و تغییرات اقلیم کشور با سرعتی بیش از میانگین جهانی روی می‌دهد، یادآور شد که طبق آمار سال گذشته، براساس شاخص بارش۱۵/۷ درصد مساحت کشور در معرض خشکسالی شدید و بسیار شدید و تنها ۰/۲درصد ترسالی‌های شدید و بسیار شدید قرار داشته‌اند. رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس با بیان اینکه برنامه راهبرد ملی تغییر اقلیم از سال ۹۶ تدوین شده، اما در مسیر اجرا با چالش‌ها و محدودیت‌هایی مواجه شده است، ادامه داد: اگرچه این برنامه سعی کرده راهبردها و برنامه‌های سازگاری را در چهار حوزه آب، کشاورزی و امنیت غذایی، منابع طبیعی و محیط‌زیست و بهداشت ارائه کند، اما در مسیر اجرا با محدودیت‌هایی مواجه شده و به نظر می‌رسد تدوین قانون جامع تغییر اقلیم می‌تواند بستر مناسب حقوقی را برای این امر فراهم کند. عضو هیئت رئیسه مجلس تاکید کرد که قانون جامع تغییرات اقلیمی باید به دنبال ایجاد روندی مشارکتی بین سطوح مختلف حکمرانی اعم از مجلس، دولت، وزارتخانه‌ها، بخش خصوصی و بخش عمومی باشد.

 خشکسالی موجی از مهاجرت را به دنبال دارد
پیرهادی با اشاره به اینکه در کنار کاهش میزان بارندگی در سال‌های اخیر، افزایش روند دما موجب تبخیر سریع‌تر آب و کاهش فرصت ترمیم منابع آب زیرزمینی شده، که تاثیر مخربی بر منابع آب در دسترس از جمله شرب و کشاورزی داشته است، ادامه داد: با افزایش کم‌آبی، کیفیت منابع آب نیز افت قابل توجهی می‌کند؛ همین امر افزایش موجی از مهاجرت از نقاط خشک به سایر نقاط کشور را به دنبال خواهد داشت. رئیس فراکسیون مدیریت شهری مجلس افزود: این دست مهاجرت‌ها توسعه متوازن محلی را نشانه می‌گیرد و افزایش فقر و محرومیت و در نتیجه نارضایتی اجتماعی و منطقه‌ای را به دنبال خواهد داشت. پیرهای با تاکید بر اینکه در بحث مدیریت مسئله آب نیازمند ارتقای کیفیت حکمرانی هستیم، افزود: کیفیت حکمرانی می‌تواند روی تولید محصولات کشاورزی در داخل کشور، کیفیت اقدامات اصلاحی و همچنین کیفیت محیط کسب‌وکار اثرگذار باشد و این اثرگذاری‌ها باید به تغییرات قابل‌توجهی در تقاضای مصرف آب و توسعه بخش کشاورزی، همچنین بهبود بهره‌وری در بخش کشاورزی منجر شوند؛ بر همین اساس مدیریت کارآمد مسئله آب نیازمند حکمرانی باکیفیت است.

تنش‌های اجتماعی، سیاسی و امنیتی با نبود آب
پیشتر نیز سعید جمالی، متخصص منابع آبی در این باره به فرارو گفته بود: «برای پیشگیری از بحران‌های آبی مشابه با آن چه که اکنون در کشور رخ داده، روش‌هایی وجود دارد، برای مثال ما باید روش‌های انتخابی مدیریت منابع آبی را بر اساس برنامه ریزی‌های هوشمندانه‌ای انجام دهیم. نباید خودمان با دست خود، شرایط کشور را به سمت محدوده آسیب‌پذیری ببریم. وقتی نزولات جوی ما در خوشبینانه‌ترین حالت، یک سوم متوسط جهانی است، شعارهای «خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی» اصلا توجیه‌پذیر نیست. کشور ما در شرایطی است که در خوشبینانه‌ترین حالت، ۲۳۰ الی ۲۴۰ میلیمتر بارش دارد (در شرایط عادی کمتر از ۱۱۰ میلی متر میانگین بارش داریم)، تاکید غیرمنطقی روی تولیدات کشاورزی به همین شرایطی منتهی می‌شود که در کشور می‌بینیم. در حال حاضر سرانه «آب تجدید پذیر» در ایران به شدت افت کرده است و از اعداد بسیار بزرگ به ۱۲۰۰ الی ۱۱۰۰ متر مکعب در سال به ازای هر نفر، رسیده است. از طرف دیگر، سرانه مصرف بسیار بالایی داریم که حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰ مترمکعب به ازای هر نفر در سال است. این دو عدد نشان می‌دهد که هر چه در سال به دست می‌آوریم فورا مصرف می‌کنیم. همچنین شاید با این وضعیت بتوانیم سال‌هایی با بارش بهنجار را به هر نحوی شده سپری کنیم، اما کافیست که کمی خشکسالی در کار باشد تا با بحران کمبود منابع آبی روبه‌رو شویم.
در چنین شرایطی است که انواع و اقسام مشکلات از تنش‌های اجتماعی تا سیاسی و امنیتی در کشور ظاهر خواهد شد. »