پوتین از کدامیک بیشتر دلخور است؛ تأیید عضویت سوئد در ناتو یا خرید اف ـ ۱۶ از آمریکا؟!

آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: به تعویق افتادن سفر مقامات عالیرتبه ی کشورها، نمی‌تواند اتفاقی و بدون دلیل قانع کننده باشد زیرا چنین سفرهایی به دلیل پروتکل‌های سختگیرانه‌ای که دارد و اِعمال می‌شود از مدت‌ها قبل برنامه ریزی می‌شود و همواره به تعویق افتادن ها، پشت پرده‌هایی دارد که دور یا نزدیک برملا می‌شود.
به عنوان نمونه، طی ماه‌های اخیر، سفر سید ابراهیم رئیسی به ترکیه، در دو تاریخ از پیش اعلام شده انجام نشد، انجام این سفر در سومین تاریخ تعیین شده هم دستآورد چندانی در پی نداشت اما نخستین تعویق سفر رئیس جمهوری اسلامی ایران به ترکیه باعث شد حرف و حدیث‌هایی در رسانه‌های منطقه
و بین المللی به وجود آورد از جمله این که؛ ترکیه احساس کرده، رئیسی در این سفر از اردوغان خواهد خواست تا عملی‌تر با جنایات رژیم صهیونیستی در غزه برخورد کند و به موضعگیری‌های رسانه‌ای بسنده نکند.
هرچند تحلیلگران چنین مسئله‌ای را چندان موجه ندانستند اما سفر آقای رئیسی به ترکیه در حال و هوایی انجام شد که دو طرف نشان دادند تهران و آنکارا از چندان روابط گرمی با یکدیگر برخوردار نیستند اما؛ مسئله ی مسکو و آنکارا و روابط پوتین و اردوغان بیرون از این مباحث است زیرا، ترکیه اگرچه یکی از اعضای ناتو به شمار می‌رود و از متحدان آمریکا اما همواره روابط نزدیکی با روسیه و پوتین داشته تا جایی که بارها مورد انتقاد مقامات کاخ سفید قرار گرفته است.
بررسی‌های انجام گرفته در باره ی چرایی عدم انجام سفر پوتین به ترکیه نشان می‌دهد حداقل سه عامل می‌تواند در این انجام نگرفتن سفر تأثیر داشته باشد سه عاملی که شاید دیگر عوامل را هم درون خود داشته باشد.

مرزهای غربی روسیه در تسخیر «ناتو»
بررسی نقشه ی کشورهای عضو«ناتو» نشان می‌دهد تمامی کشورهای هم مرز با روسیه در غرب این کشور اینک یکی از اعضای ناتو به شمار می‌روند از فنلاند و سوئد و نروژ(کشورهای موسوم به نوردیک) تا استونی، لتونی و لیتوانی و از لهستان و اسلواکی تا رومانی و بلغارستان و در کنار تمامی این کشورها؛ ترکیه.
بر اساس قانون عضویت در ناتو که تأکید دارد الحاق هر عضو جدید نیاز به تأیید تمامی اعضای ناتو دارد، نانوشته مشخص است ترکیه در عضویت تمامی این کشورها، نظر مثبت خود را با هر درجه مخالف و مقاومت در نهایت اعلام کرده است.
یکی از دلایلی که حمله ی روسیه به اوکراین را توجیه می‌کند، تلاش اوکراین برای پیوستن به ناتو بود که تقریباً خشم مقامات کرملین را در پی داشت و شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل حمله ی نظامی روسیه به خاک اوکراین نیز، جلوگیری از این عضویت بود که البته معلوم نبود اساساً اعضای ناتو به سرکردگی آمریکا چنین قصدی را تا انتها دنبال می‌کرده‌اند یا نه. به هر تقدیر، بر اساس برنامه ی بلندمدتی که ایالات متحده ی آمریکا برای مهار و محدود کردن مسکو در دستور کار خود قرار داده است(بعد از برنامه‌ای تقریباً ۵۰ ساله برای فروپاشی اتحاد جماهیری شوروی سابق)، به عضویت درآوردن کشورهای هم مرز و نزدیک به مرزهای روسیه است که تا به امروز بی‌وقفه ادامه پیدا کرده است.

ترکیه؛ متحد آمریکا و ناتو، دوست روسیه
در بررسی دلایل تعویق سفر پوتین به ترکیه، اعلام موافقت ترکیه مبنی بر عضویت سوئد و فنلاند در ناتو می‌تواند یکی از مسائلی باشد که قطعاً پوتین را خشمگین کرده است.
اگرچه ترکیه مدت‌ها برای اعلام موافقت عضویت فنلاند و سوئد در ناتو به اصطلاح از خود مقاومت نشان داد اما در نهایت؛ نخست با عضویت فنلاند موافقت کرد و سپس با عضویت سوئد که با تأیید عضویت این دو کشور برای پیوستن به ناتو، تقریبا تمام مرزهای غربی و شمال غربی روسیه اینک در تسخیر کشورهایی است که عضو ناتو به شمار می‌روند و این مسئله جدای از آن که مخالف با برنامه‌های کرملین محسوب می‌شود به نوعی همراهی کردن با برنامه یا سیاست مهار و محدود کردن مسکو نیز تلقی خواهد شد که مشخص است پوتین از آن چندان راضی نیست.

۴۰ فروند اف ـ ۱۶ و باقی ماجرا
مدت‌ها است که ترکیه بر اساس قراردادی، در تلاش است تا بمب افکن‌های اف ـ ۱۶ را به ناوگان هوایی ـ نظامی خود اضافه کند، تلاشی که بارها با شکست مواجه شد اما در نهایت ترکیه موفق شد با گرو نگه داشتن اعلام موافقت با عضویت سوئد در ناتو، به نوعی کاخ سفید را مجاب و مجبور کند تا با این مسئله کنار بیاید.
اوایل بهمن سال جاری، یک مقام آمریکایی خبر داد، بایدن به کنگره نامه نوشته و خواستار موافقت با فروش جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه شده است. به روایت همان مقام آمریکایی که نامش در رسانه‌ها فاش نشد، بایدن ضمن استقبال از تصویب پروتکل‌های الحاق سوئد به ناتو توسط پارلمان ترکیه، به اعضای ارشد کمیته روابط خارجی سنا و کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفته بود:«در نظر دارد به طور رسمی به کنگره درباره فروش جنگنده‌های اف-۱۶ اطلاع دهد.»
اگرچه آذرماه(دو ماه قبل تر) «عمر چلیک»، سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه در نشست خبری گفته بود:«آمریکا از ترکیه خواسته است که ازحمایت از جمهوری آذربایجان در موضوع قره باغ دست بردارد. واشنگتن این خواسته را به عنوان شرط ارسال اف-۱۶ به ترکیه مطرح کرد.» اما چنین به نظر می‌رسد که پیوستن سوئد به ناتو برای کاخ سفید از مسائل آذربایجان و قفقاز جنوبی مهم‌تر بوده است زیرا آنکار همچنان از مقامات باکو حمایت می‌کند و این یعنی حتی اگر چنین شرطی هم مطرح بوده، با ورود پرونده ی عضویت سوئد در ناتو، اولویت با اعلام موافقت ترکیه مبنی بر عضویت سوئد در ناتو تعیین می‌شود

چرایی تعویق سفر پوتین به ترکیه از نظر رسانه‌ها و فعالان سیاسی در ترکیه
بر اساس گزارشی که «بی.بی.سی.فارسی» چند روز قبل منتشر کرده است؛ خبرنگاران و رسانه‌های ترکیه درباره دلایل احتمالی تعویق سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه به ترکیه که برای روز ۱۲ فوریه (۲۳ بهمن) برنامه‌ریزی شده بود،‌ گمانه‌زنی‌های مختلفی کرده‌اند. آنکارا و مسکو هیچ کدام برنامه سفر پوتین به ترکیه را رسما تایید نکرده بودند. خبرگزاری دولتی روسیه گزارش داده است که پوتین احتمالا در اواخر آوریل یا اوایل ماه مه با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه دیدار خواهد کرد.
بارجین یینانج، خبرنگار حوزه سیاست خارجی ترکیه گفته است که «اختلاف نظر» میان آنکارا و مسکو، ممکن است باعث تعویق سفر پوتین به ترکیه شده باشد. یینانج در ویدیویی که سایت خبری مستقل تی-۲۴ منتشر کرد، با طرح این احتمال که آنکارا و مسکو نتوانسته‌اند بر سر نتایح مشخص سفر به توافق برسند، گفت: «برآورد من این است که اختلاف نظری میان نهادهای دو طرف در سطح تدارکات سفر پیش آمده است.»
او گفت؛ قاعدتاً باید بعد از سفر آقای پوتین یک نتیجه و دستاورد مشخص برای این دیدار اعلام می‌شد و ادامه داد که «نمی‌شد او فقط به آنکارا بیاید و بدون این که حرف خاصی برای گفتن داشته باشد، به مسکو برگردد.» یینانج همچنین گفت: «ممکن است روسیه درخواست‌های بیش از حدی از آنکارا داشته، چون روس‌ها قبلا در زمان انتخابات (ماه مه ۲۰۲۳ ترکیه) اشارات و اقدامات مهمی در حمایت از اردوغان و حزب عدالت و توسعه انجام دادند.»
مصطفی اردمول، مفسر سیاسی در مقاله‌ای در سایت شبکه خبری هالک تی‌وی، از رسانه‌های طرفدار مخالفان، درباره گزارش‌هایی که می‌گویند برنامه فشرده انتخاباتی پوتین در روسیه باعث تعویق این سفر شده، ابراز تردید کرده است. اردمول نوشت «این نوع سفرها از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی می‌شود. نمی‌توان پذیرفت که پوتین از قبل از برنامه انتخاباتی خودش خبر نداشته است». او این احتمال را مطرح کرده که دو طرف بر سر برنامه سفر «اختلاف نظرهایی» داشته‌اند.

گرم شدن روابط ترکیه و آمریکا؟
بعضی ناظران هم تعویق سفر پوتین را به بهبود اخیر روابط ترکیه با آمریکا، بعد از موافقت آنکارا با عضویت سوئد در ناتو مربوط دانسته‌اند و همین طور به اهمیت پیشرفت در روند تلاش‌های ترکیه برای خرید ۴۰ جنگنده‌ اف-۱۶ از آمریکا اشاره کرده‌اند.سلیم کونرالپ، دیپلمات سابق ترکیه، در سایت خبری مستقل «سربستیت» نوشت: «سفر پوتین به ترکیه می‌توانست این وضعیت را به هم بزند و در شرایطی که مجوز فروش جنگنده‌های اف-۱۶ هنوز در کنگره تصویب نشده، اوضاع را پیچیده‌تر کند.» سایت خبری سول هاربر هم به نظر می‌آید تاخیر در سفر پوتین را به اعلام اخیر شرکت بایکار، سازنده بزرگ تجهیزات نظامی و دفاعی ترکیه مربوط دانسته که گفته است می‌خواهد کارخانه جدیدی برای ساخت پهپاد در اوکراین راه‌اندازی کند.در این مطلب به نقل از گزارش چند روز پیش رویترز نوشته شده است: «بر اساس گزار‌ش‌ها مدیرعامل بایکار گفته است که این شرکت کار ساخت یک کارخانه تولید پهپاد را در کی‌یف، پایتخت اوکراین آغاز کرده است.» سول هاربر همچنین نوشته است: «فروش پهپادهای مسلح ساخت بایکار به اوکراین و برنامه‌اش برای ساخت یک کارخانه در آن کشور به نقطه اختلاف نظر میان مسکو و آنکارا تبدیل شده است.»از زمان آغاز حمله تمام‌عیار روسیه در فوریه سال ۲۰۲۲، اوکراین به صورت گسترده‌ای از پهپادهای مسلح بیرقدار تی‌بی-۲ علیه روسیه استفاده کرده است. بایکار موتورهای این پهپادها را هم از شرکت «موتور سیچ» سازنده اوکراینی موتور هواپیما خریداری می‌کند که تاسیسات آن در منطقه زاپوریژیا واقع شده است. ترکیه به دنبال آن است که با وجود جنگ روسیه با اوکراین، روابط خود را هم با کی‌یف و هم با مسکو حفظ کند.در همین رابطه، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ ریاست جمهوری روسیه، کرملین در همان زمان اعلام کرد سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور به ترکیه تا انتخابات ریاست جمهوری که ۱۵ تا ۱۷ مارس برگزار می‌شود، انجام نخواهد شد. وی اعلام کرد: اما آماده‌سازی برای تماس‌های سطح بالا در حال انجام است.پسکوف خاطرنشان کرد که پوتین و رجب طیب اردوغان، برنامه کاری شلوغی دارند. پسکوف افزود: این دیدار تا انتخابات (۱۵ تا ۱۷ مارس) انجام نخواهد شد. پوتین تا انتخابات برنامه پرمشغله و پر استرسی دارد. برنامه اردوغان نیز به اندازه کافی شلوغ است. با این حال، آمادگی‌ها برای تماس‌های عالیرتبه در حال انجام است. این تماس‌ها در برنامه هر دو رهبر گنجانده خواهد شد.

پوتین از کدامیک بیشتر دلخور است؛
تأیید عضویت سوئد در ناتو یا خرید اف ـ ۱۶ از آمریکا؟!
پاسخ به این پرسش که؛ «پوتین از کدامیک بیشتر دلخور است؛ تأیید عضویت سوئد در ناتو یا خرید اف ـ ۱۶ از آمریکا؟!» چندان ساده نیست، شاید هر دو و شاید هیچکدام اما آن چه مسلم است این که، اساساً مسکو از گرم شدن روابط آنکارا ـ واشنگتن استقبال نخواهد کرد.
طی سال‌های اخیر، روابط روسیه و ترکیه همواره فراز و نشیب‌هایی داشته است، گاهی بسیار گرم و گاهی بسیار سرد(و حتی نزدیک به برخورد نظامی حتی!) اما قدر مسلم این که، این دو کشور علی رغم تمامی اختلاف دیدگاه‌هایی که با یکدیگر داشته و دارند، به هم نیاز مبرم دارند؛ روابط خوب این دو کشور در زمینه‌هایی همچون؛ گاز و انرژی، گردشگری، محصولات کشاورزی و موقعیت ژئوپلیتیک ترکیه و همچنین روابط خوبی که با غرب(آمریکا و اروپا) دارد، گاه به روسیه کمک‌های خارق العاده‌ای کرده است ضمن آن که اردوغان بر اساس سیاستی که موسوم به «پاندولی» شده است، همواره متمایل شدن به غرب و یا شرق(بر اساس نیاز و منافع ملی ترکیه) را در دستور کار خود قرار داده تا جایی که برخی تحلیلگران، رئیس جمهوری ترکیه را فردی بی‌ثبات و متزلزل می‌دانند اما با نگاهی از بیرون به ترکیه به این نتیجه می‌رسیم که بازیگری‌های ترکیه و اردوغان چندان هم برای آنکارا خالی از منفعت نبوده است.
به هر تقدیر، چه این سفر در زمان دیگری انجام شود و یا تا مدت‌ها پوتین در آنکارا رؤیت نشود، نمی‌توان اهمیت روابط ترکیه و روسیه را در منطقه و نظام بین الملل را نادیده انگاشت. این دو کشور به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت ژئوپلیتیک خاص، تقریباً پذیرفته‌اند ـ حتی کژ دار و مریز ـ هوای یکدیگر را داشته باشند بی‌آن که حساسیت‌های سطح بالایی به دیگر مسائل داخلی و بین المللی طرف مقابل از خود نشان دهند.