پاکستانی‌ها از تجزیه شدن‌ ترسیدند!

آفتاب یزد ـ رضا بردستانی – خبرنگار بین الملل: یک استاد روابط بین‌الملل با تأکید بر این نکته که:«افغانستان، پاکستان و ایران را در تحولات منطقه‌ای باید یک جا دید» به آفتاب یزد گفت:«نه غرب قرار است افغانستان را دو دستی تقدیم چینی‌ها کند و نه چینی‌ها قرار است
بر سر افغانستان وارد تنش با غرب شوند از این رو باید اذعان داشت مقامات پکن با هوشیاری و مدارا و نیز با استفاده از فرصت‌های پیش رو تلاش خواهند کرد تا برنامه‌های تجاری ـ بازرگانی خود را با زیرکی و آهستگی، عملیاتی کنند. پیرمحمد ملازهی، کارشناس شبه قاره می‌افزاید: طالبان با آمریکایی‌ها در ظاهر شاید اختلافاتی داشته باشند اما بر اساس منتشر نشده‌های توافقات دوحه باید گفت؛ واشنگتن و کابل همچنان روی خط ارتباط و همکاری گام بر می‌دارند زیرا زمین رقابت افغانستان برای کاخ سفید بسیار اهمیت دارد. وی ادامه داد: همین حالا هم آمریکایی‌ها هفته‌ای نزدیک به ۴۰ میلیون دلار به طالبان افغانستان کمک می‌کنند و همین نشانه ی خوبی است که چندان دلخوش به تنش‌های کلامی نباشیم!

اخراج پناهجویان افغانستانی از پاکستان؛ واقعیت چه بود؟
در حالی که تمامی نگاه‌ها به غرب آسیا و غزه بود، دولت پاکستان در اقدامی که کمتر نظیری برای آن می‌توان یافت اقدام به اخراج گسترده ی پناهجویان عمدتاً غیرقانونی افغانستانی کرد تا جایی که در کنار صدای اعتراض مقامات طالبان، جامعه ی جهانی نیز به این رفتار واکنش نشان داد. خبرها حکایت از آن دارد که طالبان افغانستان از این رفتار همسایه ی جنوبی خشمگین شدند اما چاره‌ای جز پناه دادن به مهاجران اخراج شده نیز نداشتند. برخی از این پناهجویان نیز راهی دیگر کشورها شدند از جمله کانادا.
آفتاب یزد در کنار پوشش خبرهای غزه که اینک روی مدار صلح و آتش بس و تبادل اُسرا در حرکت است در گفتگو با «پیرمحمد ملازهی» کارشناس مسائل شبه قاره، به واکاوی این مسئله می‌پردازد تا ضمن بررسی موضوع، پشت پرده ها، علل و عوامل و تأثیر و تبعات آن را نیز به مخاطبان خود ارائه دهد.

 پاکستانی‌ها از تجزیه شدن ترسیدند!
ملازهی که احاطه ی کاملی به تحولات شبه قاره دارد موضوع اخراج گسترده ی پناهجویان عمدتاً غیرقانونی افغانستان از مناطقی از پاکستان را اینگونه تشریح می‌کند:
آن چه پاکستانی‌ها را دچار واهمه کرد، تغییر رفتار در تحریک طالبان پاکستان بود. ارتش، سیاستمداران و آی.اس.آی متوجه شدند تحریک طالبان پاکستان که عمدتاً پشتون هستند در صدد پیوستن به داعش، شروع به جذب نیرو از پنجاب و سند و حتی بلوچستان کرده اند.
پاکستان که از بعدِ برکناری عمران خان دچار تحولات عمیقی در صحنه ی سیاست داخلی شده است احساس کرد این گروه(تحریک طالبان پاکستان) با نزدیک شدن به گروه‌های مسلح بلوچ، ممکن است به دنبال تجزیه ی پاکستان باشند از این رو به طالبان افغانستان، پیشنهاد و هشدار دادند تا سران آن‌ها را دستگیر و به پاکستان تحویل دهد که واکنش طالبان منفی بود. پاکستانی‌ها که دیدند طالبان زیر بار نمی‌رود خود دست به کار شدند و حملاتی انجام دادند که مواجه شدند با تهدید طالبان که حتی اگر لازم بدانیم وارد جنگ خواهیم شد.

 این طالبان(طالبان دوم و برخلاف طالبان اول) از پاکستان حرف شنوی ندارد!
ملازهی در ادامه با تأکید بر این مسئله که طالبان دوم مثل همیشه از اسلام آباد حرف شنوی ندارد افزود: پاکستان که تغییر دیدگاه‌های طالبان افغانستان را متوجه شد دست به دو اقدام زد؛ حمله به پایگاه‌های تحریک طالبان افغانستان و استفاده از اهرم فشاری به نام پناهجویان افغانستانی تا به این ترتیب و در اوضاع و احوالی که طالبان افغانستان با مشکلات اقتصادی، دست به گریبان است را تحت فشار قرار دهد که تا حدی نیز موفق شد.این کارشناس در ادامه اظهار داشت: پاکستانی‌ها البته دچار یک تردید بزرگتر نیز شدند و آن این که؛ در صورت وارد جنگ شدن طالبان افغانستان با پاکستان، این پناهجویان، نیروهایی که از میان پشتون‌ها و بلوچ‌ها جذب کرده‌اند به نوعی با هم متحد شوند و رو در روی ارتش و نیروهای نظامی اسلام آباد به اصطلاح، صف آرایی کنند به همین دلیل دیدیم که در موضوع اخراج پناهندگان افغانستانی که اغلب آن‌ها فاقد اوراق شناسایی بودند بیشتر از همیشه شدت عمل به خرج دادند.

 مثلثِ چین، افغانستان، پاکستان یا مربعِ چین، افغانستان، پاکستان و ایران؟
چینی‌ها که بر اساس یک قانون نانوشته در حوزه ی سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل؛ در امور داخلی کشورها دخالت نمی‌کنند، سعی می‌کنند وارد مناطق پر تنش نشوند، در تعاملات خود با کشورها به گونه‌ای رفتار نکنند که باعث افزایش تنش با کاخ سفید شود و نیز این که نگاهی صرفاً تجاری ـ بازرگانی دارند مضافاً این که عادت کرده‌اند حتی اختلافات سیاسی را نیز از مسیر تعاملات اقتصادی حل و فصل کنند.
ملازهی در یک تأکید چندباره یادآور می‌شود: همیشه و در همه حال به یاد داشته باشید موضوع افغانستان و پاکستان، ضلع سومی هم دارد و آن ایران است یعنی چه آمریکا و اروپا طرف ماجرا باشند چه چین و روسیه، عمدتاً مسائل این منطقه را یکجا ارزیابی می‌کنند.
این کارشناس شبه قاره با تأیید سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی خاطرنشان می‌کند: اکنون باید مهم‌ترین زمین رقابت مابین آمریکا و چین را افغانستان فرض کرد. چینی‌ها به دنبال ذخائر غنی نفت و گاز، لیتیوم و مس هستند و آمریکایی‌ها نیز می‌خواهند در کنار منافع اقتصادی از پتانسیل‌های کنترلی طالبان که می‌تواند ایران و روسیه را تحت الشعاع قرار دهد و نیز چین و پاکستان را، نهایت بهره‌برداری را انجام دهند.
پیرمحمد ملازهی با اشاره به این که؛ چینی‌ها ریسک سرمایه‌گذاری در افغانستان را به جان خریده‌اند اما شرکت‌های آمریکایی انگیزه و تمایلی برای حضور ندارند ، گفت: این بدان معنا نیست که آمریکا و غرب، افغانستان را با تمامی هزینه‌های امنیتی که دارد به چینی‌ها واگذار کنند!

 افغانستان به زودی از نظر انرژی«خودکفا» خواهد شد
این کارشناس مسائل شبه قاره با اشاره به نیت بلند مدت چینی‌ها برای سرمایه‌گذاری در حوزه ی نفت و گاز می‌گوید: چندان بعید نیست که افغانستان به زودی از نظر انرژی خودکفا شود.ملازهی با اشاره به ذخایر چند هزار میلیاردی در افغانستان افزود: وجود منابع سرشار لیتیوم و مس که گفته می‌شود از نظر عیار حتی از مس «شیلی» مرغوب‌تر است، معادن بکر و دست نخورده ی افغانستان همه و همه نوید آینده‌ای درخشان برای این منطقه از جهان می‌دهد اما شرط تحقق تمامی این‌ها رابطه ی مستقیمی با نتیجه ی کشمکش‌های بلوک شرق و بلوک غرب در زمین رقابتی به نام افغانستان دارد.ملازهی اضافه کرد: تا اینجای ماجرا، چینی‌ها با سوء استفاده از فرصت به دست آمده که در سایه ی مشکلات داخلی امریکا در حوزه ی سیاست داخلی، رقابت‌های انتخاباتی که دو حزب آمریکا را کاملاً اسیر خود کرده است، دلمشغولی آمریکا در خاورمیانه و بحران غزه در تلاش هستند تا آرام و آهسته به توافقاتی با طالبان افغانستان دست پیدا کنند اما همیشه مراقب نیت و رفتار آمریکایی‌ها نیز هستند زیرا چین در نظر دارد طی حداقل ۴ دهه ی آینده با هیچ کشوری علی الخصوص ایالات متحده وارد تنش نشود.این استاد دانشگاه با اشاره به این سیاست چین که؛ هیچ جنگی در برنامه های آتی این کشور وجود ندارد بیان کرد: اگرچه تنش‌های کلامی مابین رؤسای جمهوری چین و آمریکا در اجلاس «اَپک» به وجود آمد اما به نظر می‌رسد تنش‌های ما بین پکن ـ واشنگتن رو به کاهش است.

 شاید اتحادیه ی اروپا و آمریکا به زودی طالبان افغانستان را به رسمیت بشناسند
ملازهی در بخش دیگری از این گفتگو خاطرنشان می‌کند: این بازی فرسایشی به رسمیت نشناختن طالبان افغانستان رو به پایان است. خبرهایی حکایت از آن دارد که اتحادیه ی اروپا، امریکا و کشورهای اسلامی در تدارک به رسمیت شناختن طالبان افغانستان هستند زیرا ادامه ی این وضعیت دیگر به صلاح نیست!

 چینی‌ها از پاکستان دلسرد شده‌اند اما رویگردان، نه!
ملازهی ضمن تأیید به بن بست رسیدن برنامه‌های اقتصادی چین در پاکستان و تمایل این کشور به سرمایه‌گذاری بیشتر روی افغانستان به آفتاب یزد گفت: اگرچه توفیقات چندانی در معاملات اقتصادی با پاکستان به دست نیامده اما چینی‌ها همچنان روی پاکستان حساب ویژه‌ای باز کرده و حتی با کُند شدن پیشرفت‌های عمرانی، همچنان پاکستان برای شان اهمیت بسیاری دارد هرچند برنامه‌هایی دارند که با سرمایه گذاری‌های ریلی و جاده ای، بخش‌هایی از برنامه ی جهانی:«یک کمربند ـ یک جاده» را از مسیر افغانستان، ترکمنستان و ایران به اروپا اجرایی کنند!

 روسیه از همه و همیشه نگران‌تر است
در خبرها می‌خوانیم؛ طالبان افغانستان نسبت به میزبانی روس‌ها از مخالفان طالبان به خشم آمده، موضع‌گیری کرده اند.

طالبان در واکنش به نشست مخالفانش در مسکو:
برخی کشورها می‌خواهند مهره‌های سوخته را دوباره زنده کنند
دولت طالبان از نشست مخالفان خود که در مسکو برگزار شد، انتقاد کرد و از کشورهای همسایه افغانستان خواست در میان افغان‌ها «فتنه» ایجاد نکنند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان به تلویزیون طلوع‌نیوز گفت که بعضی کشورها می‌خواهند «مهره‌های سوخته» را دوباره زنده و ایجاد فتنه کنند.» او در ادامه با بیان اینکه روسیه نباید در امور کشورهای دیگر دخالت کند، گفت که طالبان اعتراض خود را به مسکو منتقل کرده است.هفته ی گذشته، نشستی با عنوان «افغانستان در میان گذشته و آینده» در مسکو و با حضور مخالفان طالبان برگزار شد. حزب «روسیه عادل» که میزبان این نشست بود، ۲۰ درصد کرسی‌های پارلمان روسیه را در اختیار دارد. نشست مخالفان طالبان در حالی در مسکو برگزار شد که در ۲۹ سپتامبر، نمایندگان کشورهای منطقه برای بررسی وضعیت افغانستان در پنجمین نشست «فرمت مسکو» در شهر قازان، مرکز جمهوری تاتارستان روسیه گردهم آمده‌ بودند. امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان یکی از شرکت‌کنندگان در پنجمین نشست «فرمت مسکو» بود.احمد مسعود، رهبر «جبهه مقاومت ملی افغانستان» در سخنانی در نشست «افغانستان در میان گذشته و آینده» گفت که کشورش در ۲ سال گذشته و با تسلط طالبان در «یک سیاهچاله خفقان‌آور و یک بن‌بست تاریک» فرو رفته است. در کنار آقای مسعود، شماری دیگر از چهره‌های ضد طالبان مانند محمد محقق، رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، فوزیه کوفی و شکریه بارکزی، اعضای پیشین پارلمان افغانستان در این نشست حاضر بودند.
آقای محقق در این نشست، وضعیت هزاره‌های افغانستان را «تراژیک‌» توصیف کرد و گفت که هزاره‌های افغانستان هم‌زمان با «تبعیض قومی و مذهبی» مواجه هستند. او گفت که در دولت جمهوری افغانستان، هزاره‌های این کشور حدود «بیست تا بیست و پنج در صد» از قدرت سیاسی را در دست داشتند اما در حال حاضر حتی یک وزیر هزاره هم وجود ندارد و علاوه بر این، دولت طالبان فقه جعفری را به صورت رسمی حذف کرده است.
نماینده ایران هم در نشست مسکو اگرچه از طالبان برای تأمین امنیت در افغانستان تمجید کرد اما گفت که آن‌ها اقدام قابل قبولی برای تشکیل حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و گروه‌های سیاسی افغانستان انجام نداده‌اند. در همین راستا، تهران بر آمادگی این کشور برای میزبانی نشستی برای بحث در مورد تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان تأکید کرد.
به نظر شکریه بارکزی، سفیر پیشین افغانستان در نروژ که در این نشست سخن می‌گفت، کشورهای همسایه افغانستان بدون «افغانستان باثبات» آرام نخواهند بود. روسیه در ۲ سال گذشته در کنار حفظ ارتباط خود با طالبان، ارتباط خود را با نیروهای ضد طالبان قطع نکرده است. با وجود این، مسکو تاکنون دولت طالبان را به رسمیت نشناخته اما سفارت افغانستان در روسیه را به نماینده طالبان واگذار کرده است. مخالفان طالبان که در نشست مسکو حاضر بودند، خواستار حمایت کشورهای منطقه و جهان برای رسیدن به «یک راه حل» برای حل بحران افغانستان شدند. آقای مسعود در این نشست پیشنهاد داد که برای مشخص کردن نوع نظام سیاسی در افغانستان از گزینه «همه‌پرسی» استفاده شود.

پیرمحمد ملازهی در بخش پایانی این گفتگو با تأکید بر این مسئله که:«نگرانی روس‌ها امنیتی است» خاطرنشان کرد: روس‌ها دو سال قبل هشدار داده بودند که آمریکایی‌ها در صدد انتقال بخش‌هایی از نیروهای داعش به بدخشان در افغانستان هستند. در آن روزگار آمریکایی‌ها موضوع را اگرچه تکذیب کردند اما حالا مشخص شده که آن افشاگری روس‌ها چندان هم بی‌پایه و اساس نبوده و نگرانی‌هایی امنیتی برای مسکو به وجود آورده است.این کارشناس مسائل شبه قاره معتقد است: اگرچه روسیه همزمان با طالبان افغانستان و مخالفان این گروه در ارتباط است اما تلاشی برای مسلح کردن گروه‌های مخالف با طالبان افغانستان نخواهد کرد.ملازهی افزود: روسیه از این نگران است که انتقال داعش به افغانستان علاوه بر خطر منطقه ای، برای قومیت‌های داخل روسیه از چچنی‌ها گرفته تا ازبک‌ها و مسلمان‌ها که جمعیت کمی نیز نیستند، این انگیزه به وجود آورده شود تا امنیت روسیه را با خطر مواجه کنند فلذا روس‌ها سیاست
«اِعمال فشار برای اصلاح رفتار» را با طالبان افغانستان در پیش گرفته‌اند اما این به منزله ی همکاری‌های نظامی ـ امنیتی با گروه‌های مخالف طالبان افغانستان نیست.وی ادامه داد: روس‌ها نیز مانند تهران و بسیاری از کشورهای دیگر، سفارت افغانستان را به طالبان تحویل داده‌اند که نیمی از مسیر به رسمیت شناخته شدن محسوب می‌شود حال می‌ماند تغییر رفتار و تضمین‌هایی که تا مسکو آن‌ها را به دست نیاورد قطعاً بیکار نخواهد نشست و بر ادامه ی فشارها بر طالبان افغانستان خواهد افزود.وی اظهار می‌دارد: به طور کلی باید مسائل افغانستان را چند وجهی دید، از تحلیل‌های صرفاً یکسویه پرهیز کرد و همواره به یاد داشت که افغانستان همزمانی که با چینی‌ها گرم گرفته اما با کاخ سفید و اتحادیه ی اروپا و نیز متحدان خاورمیانه‌ای آمریکا نیز در ارتباط است.ملازهی می‌گوید: تا زمانی که توافقات منتشر نشده ی طالبان در دوحه با امریکا بر ملا نشده نباید به تنش‌های دیپلماتیک مابین کابل و کاخ سفید اعتماد کرد زیرا بسیاری از اتفاقاتی که در افغانستان در حال وقوع است به خوبی نشان می‌دهد بر اساس سطر به سطر همان توافقات محرمانه در حال اجرا است از این رو کشورهای منطقه من جمله ایران باید با پیروی از سبک و سیاق
چینی ها؛ با زیرکی، هوشیاری و آینده نگری با طالبان افغانستان رفتار کنند.