آفتاب یزد-گروه شبکه: طی روزهای اخیر انتشار ویدئویی مربوط به غذا خوردن کرکس‌ریش‌دار در فضای مجازی وایرال و باعث شد بسیاری از کاربران به ماجرای این پرنده که در ادبیات کهن همای سعادت نام دارد، بپردازند. خبرهای مربوط به هما موجی از شگفتی و شادمانی در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت و بسیاری به موضوع […]

آفتاب یزد-گروه شبکه: طی روزهای اخیر انتشار ویدئویی مربوط به غذا خوردن کرکس‌ریش‌دار در فضای مجازی وایرال و باعث شد بسیاری از کاربران به ماجرای این پرنده که در ادبیات کهن همای سعادت نام دارد، بپردازند. خبرهای مربوط به هما موجی از شگفتی و شادمانی در شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت و بسیاری به موضوع این پرنده و ویژگی‌های آن پرداختند. در ادبیات ایران «هما» گونه‌ای باستانی از پرندگان ایران است که از هزاران سال قبل تاکنون در طبیعت ایران زیست می‌کند. برخی کارشناسان معتقدند در تعدادی از سر ستون‌های تخت جمشید که معماری آن به ۲۵۰۰ سال قبل و دوره هخامنشی باز می‌گردد از این پرنده الهام گرفته شده است و نشان می‌دهد ایرانیان از آن زمان، هما را نماد شکوه و بزرگی می‌دانستند. گفته می‌شود که این پرنده در اطراف تهران، حوالی طالقان و قزوین مشاهده شده است. اما هنوز چند ساعت از انتشار این خبر نگذشته بود که برخی رسانه‌ها خبر از
شکار شدن این پرنده دادند که صحت ندارد و کذب است.

 

همای سعادت در طالقان شکار شد؟
در همین راستا رضا قاسمپور، معاون محیط زیست طبیعی اداره‌کل محیط زیست البرز گفت: مطالب منتشر شده در خصوص شکار شدن
هما در طالقان صحت ندارد. به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه عکس منتشر شده در فضای مجازی مربوط به چند سال قبل است،
گفت: این پرنده در سال ۱۴۰۰ آسیب دیده بود و در ارتفاعات طارم زنجان توسط محیط بانان زنده گیری و پس از درمان مجددا در طبیعت رهاسازی شد. این مسئول با تاکید بر اینکه هما پرنده‌ای نادر و در معرض خطر انقراض است، گفت: این پرنده در ارتفاعات منطقه حفاظت شده البرز جنوبی و طالقان وجود دارد و در گشت‌های محیط بانان در منطقه دیده شده است. وی اضافه کرد: هما پرنده‌ای از تیره قوشیان و جنس کرکس‌ها (لاشخورها) است و طول بدن آن بین ۱۰۲ تا حدود ۱۲۵ سانتی‌متر و طول بالش نیز بین ۲۳۵ تا ۲۷۵ سانتی‌متر است. قاسمپور با بیان اینکه هما بزرگ‌ترین کرکس ایران است، گفت: کرکس‌ها رفتگران طبیعت هستند که با تغذیه از لاشه‌ها به پاکیزگی طبیعت کمک می‌کنند. معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست البرز اضافه کرد: این پرنده تک‌زی است و در کوهستان‌های مرتفع و دور افتاده و غارهای مشرف به دره آشیانه می‌سازد. وی گفت: تعداد این پرنده حمایت شده در ایران به نسبت اندک است و طی چند سال اخیر در منطقه البرز جنوبی و طالقان دیده شده است.

بر روی بدن هما ردیاب نداریم
اما درباره پرنده هما و وضعیت آن در ایران، زهرا الهی راد، سرپرست گروه پرندگان دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش به مهر گفت: ما پرنده‌شناسان و جانورشناسان اسم عمومی اینگونه از پرنده را هما می‌گوییم ولی شاید به دلیل کمیاب بودن و کمتر دیده شدن این پرنده در کشور در ادبیات باستان همای سعادت نام گرفته است. هما پرنده‌ای از خانواده پرندگان لاشخور و کرکس است و از لحاظ پراکنش در مناطق کوهستانی و مرتفع و کمتر از عقاب و سایر پرندگان شکاری دیده می‌شود. وی در پاسخ به این پرسش که آیا بر بدن این پرنده با توجه به کمیاب بودنشان ردیابی نصب شده یا خیر، افزود: خیر به دلایل
و مسائل مختلف امکان نصب ردیاب نیست از طرفی هم سرشماری دقیقی در مورد این پرنده وجود ندارد و آمار بسیار دقیق از تعداد آن‌ها نداریم. سرپرست گروه پرندگان دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش ادامه داد: این پرنده در اطراف تهران، حوالی طالقان و قزوین مشاهده شده و من به چشم خود این پرنده را رؤیت کرده‌ام ولی به دلایل حساسیت حفاظتی از این پرنده در برابر شکارچیان محل دقیق حضور آن را نمی‌توان اعلام کرد. الهی راد با اشاره به اینکه این پرنده در مناطق پرتگاهی با شیب تند که دور از دسترس بشر است آشیانه‌گذاری می‌کند، گفت: به همین علت همه جای دنیا و نه تنها در ایران مطالعات محدودی در مورد این پرنده صورت گرفته است.

تلاش برای استفاده از پهپاد برای حفاظت از هما
وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا با استفاده از پهپادها وضعیت این گونه از پرنده که دور از دسترس افراد است را انجام داده‌اید؟ گفت: خیر پهپاد هزینه دارد و به غیر از خریداری آن مساله آموزش استفاده از دستگاه و نگهداری آن هم وجود دارد البته اکنون سازمان حفاظت محیط زیست در برخی استان‌ها برای حفاظت از حیات وحش و پرندگان از پهپاد استفاده می‌کند ولی هنوز سراسری نشده و برخی استان‌ها مجهز به پهپادهای ویژه محیط زیست نشده‌اند و اگر بودجه به اندازه کافی تخصیص یابد قطعاً این اقدام صورت خواهد گرفت. سرپرست گروه پرندگان دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش ادامه داد: این پرنده در هرم غذایی پرندگان اهمیت زیادی دارد و گونه ارزشمند هرم غذایی محسوب می‌شود و نیازمند حفاظت بیشتر است.

در حال حاضر نگرانی در مورد انقراض هما وجود ندارد
الهی راد در مورد اینکه آیا این گونه پرنده جزء پرندگان در حال انقراض است؟
خاطر نشان کرد: خیر هما گونه‌ای حمایت شده در کشور است و در حال حاضر نگرانی در مورد انقراض آن وجود ندارد. همچنین این گونه انواع مهاجرتی و بومی (مقیم) دارد و نوع مهاجر آن از بخش‌های شمالی کشور یعنی خزر و بالاتر از آن (مناطق سرد) وارد کشور می‌شود. به گفته کارشناسان؛ مرغ استخوان‌خوار یا کرکس ریش‌دار، گونه‌ای پرنده شکاری بزرگ‌جثه از تیره بازان و راسته بازسانان است که در کوه‌های مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا از جمله مناطقی از ایران زندگی می‌کند. این پرنده مانند دیگر کرکس‌ها عمدتاً لاشه‌خوار است اما عمده غذای آن را مغز استخوان تشکیل می‌دهد. این جانور در ارتفاعی بین ۳۰۰ تا ۴۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریا زیست می‌کند و بیشتر اعضای این گونه در ارتفاعی بیش از ۲۰۰۰ متر سکونت می‌کنند. «هما» پرنده محبوب بسیاری از ایرانی‌ها از دوران باستان، تاکنون بوده و هرچند این پرنده کمیاب است ولی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید خطر انقراض این گونه را تأیید نمی‌کنیم. البته به گفته برخی از کارشناسان در سال‌های اخیر متأسفانه تعداد زیادی از کرکس‌ها را به دلایل مختلف از جمله شکار و تیراندازی مستقیم
از دست دادیم در حالی که این پرنده نقش بسیار حیاتی و مهمی که در اکوسیستم در زمینه پاکسازی محیط و مبارزه با بیماری‌های مختلف دام‌ها دارند. حال این امید است که با مطرح شدن دوباره نام هما در فضای مجازی شاهد بهبود وضعیت این پرنده در کشور ازسوی سازمان حفاظت محیط زیست و مردم باشیم.

 چرایی محترم دانستن پرنده «هما»
یک کارشناس محیط زیست هم توضیحاتی را درباره چرایی محترم دانستن پرنده «هما» ارائه کرد. به گزارش تسنیم، الهه موحدی؛ کارشناس محیط زیست گفت: هما پرنده‌ای شکاری از تیره بازان و راسته بازسانان است که مانند دیگر کرکس‌ها و لاشه‌خوارها معمولاً از گوشت و استخوان لاشه‌های تازه تغذیه می‌کند و به واسطه قدرت فک‌هایش استخوان‌های کوچک را خرد کرده و از آن‌ها نیز تغذیه می‌کند. وی بیان کرد: این پرنده که از نظر فاصله بین نوک دو بال، بزرگترین پرنده کشور ما محسوب می‌شود، بومی مناطق مرتفع کوهستانی آفریقا، آسیا و اروپا است و در کشور ما نیز معمولاً در مناطق کوهستانی البرز و زاگرس زندگی می‌کند. در نوک منقار این پرنده پرهای بلندی است که شبیه به سبیل دیده می‌شود. این پرنده بر خلاف عقاب خیلی شکارگر نیست. این کارشناس محیط زیست در رابطه با چرایی نماد خوشبختی دانستن این گونه ارزشمند، توضیح داد: از قدیم‌الایام در ادبیات و پیشینه تاریخی ما به همای سعادت معروف بوده و دلیل آن هم این است که در گذشته که برخی مردگان خود را به جای خاکسپاری در بالای تپه‌ها و کوه‌ها، آسمان‌سپاری می‌کردند، پرندگان برای خوردن جسد متوفی می‌آمدند و زمانی که تمام بخش‌های عضلانی آن متوفی خورده می‌شد، استخوان‌ها باقی می‌ماند و اگر هما می‌آمد و استخوان‌ها را می‌خورد، برای مرده‌ای که هما با ظاهر جذاب و بزرگ خود برای خوردن استخوان‌ها می‌آمد، می‌گفتند که این مرده دچار سعادت شده و یک زندگی ابدی خیلی خوبی را خواهد داشت. موحدی افزود: همچنین به تعریفی دیگر پیش از اسلام ایرانیان مردگان را در دخمه قرار می‌دادند و به این دلیل که پرندگان لاشه‌خوار مانند هما طبیعت را از اجساد پاک می‌کردند، محترم شمرده می‌شدند. وی درباره کمتر رویت شدن این پرنده گفت: هما معمولاً در ارتفاعی بسیار بالاتر از سطح دریا زندگی می‌کند و معمولاً لانه‌سازی در پرتگاه‌ها و صخره‌های دور از دسترس را ترجیح می‌دهد. این مورد و همچنین کاهش جمعیتی که در سال‌های اخیر تجربه کرده است باعث شده تا کمتر در دید مردم عادی قرار می‌گیرد اما اینکه گفته می‌شود این پرنده هر چند سال یکبار دیده می‌شود درست نیست. هما همیشه در کشور ما وجود دارد و در بسیاری از مناطق قابل رویت است.