نوبتی هم باشد نوبت «برجام» است

آفتاب یزد ـ رضا بردستانی – خبرنگار بین الملل: یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه با اشاره به تحولات اخیر در حوزه ی مذاکرات هسته‌ای با تأکید بر این نکته که اسرائیل به جز در تلفاتی که به بار آورد در هر زمینه‌ای از حماس شکست خورد، در گفتگویی کوتاه با آفتاب یزد اظهار داشت: همه ی هوش و حواس آمریکا به تحولات غزه است در این میان چون در گفتگو‌ها با ایران به بن بست رسیده اند، «بهانه» می‌گیرند!
فرجی راد افزود: بین ایران و «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» دو مسئله ی مهم وجود دارد؛ یکی، سؤالاتی در مورد آن دو سایت مورد مناقشه است که طرف ایرانی معتقد است:«تهران برای هر سؤالی ملزم به پاسخگویی نیست». مسئله ی دیگر اما بحث بر سر کارشناسان است که به موضوع مهمی تبدیل شده است. از یک سو آژانس کارشناسانی به ایران معرفی کرده که مورد قبول ایران نیست و از سویی دیگر اسامی ۱۰۰ کارشناس را به آژانس داده تا از میان آن‌ها انتخاب شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به این که: «برجامی وجود ندارد هرچه هست بحث بر سر چند تفاهم میان ایران و آمریکا است»، گفت: تا پیش از آغاز بحران غزه، گفتگوهایی بین ایران و آمریکا در جریان بود که به پیشرفت‌هایی نیز رسید اما همزمان با آغاز طوفان الاقصی عملاً گفتگو‌ها نیز به محاق رفت و حالا با فروکش کردن تنش‌ها در سرزمین‌های اشغالی، تحرکاتی نیز در این زمینه آغاز شده است.
وی ادامه داد: همچنان باید منتظر روزهای آینده باشیم تا معلوم شود این بحران بالاخره به چه سرانجامی دچار خواهد شد. به طور طبیعی تا تنش‌ها در غرب آسیا کم نشود این گفتگو‌ها آغاز نخواهد شد این مسائلی هم که در رسانه‌ها مطرح است یه مشت بهانه جویی است تا مثلا مذاکرات را در جریان نشان دهند در حالی که عملاً گفتگویی وجود ندارد!
فرجی راد در بخش پایانی این گفتگوی کوتاه گفت: واقع امر این است که در این برهه حماس و نیروهای مقاومت دست بالا را دارند از طرف دیگر طرف ایرانی هم مسئول همه ی این بحران را آمریکا می‌داند در چنین شرایطی عملاً جایی برای گفتگو بر سر اختلافات ایران و آژانس باقی نمی‌ماند به تعبیری، همه ی مسئله منوط به تعیین تکلیف بحران غزه است و باید صبر کرد.

نوبتی هم باشد نوبت «برجام» است
اول آذرماه بود که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مدعی شد، لغو مجوز فعالیت تعدادی از بازرسان آژانس در ایران تاثیر منفی بر کیفیت انجام وظایف این نهاد بین‌المللی در ایران داشته است.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در یک کنفرانس خبری در پاسخ به سوالی درباره تصمیم اخیر تهران برای عدم تمدید مجوز فعالیت چند تن از بازرسان آژانس در ایران و تاثیر آن بر فعالیت‌های دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل گفت: حذف نام بازرسان باتجربه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک ضربه بسیار جدی به توانایی ما برای انجام وظایفمان به بهترین سطح ممکن است. وی افزود: به‌طور قطع ما به انجام وظایف خود ادامه می‌دهیم اما آن‌ها بازرسان باتجربه ما، به‌ویژه در حوزه غنی‌سازی را هدف قرار داده‌اند. این که بازرسان ما بتوانند به این سطح از تجربه، مهارت و دانش برای انجام وظایف خود دست پیدا کنند زمان زیادی لازم دارد.گروسی در ادامه تاکید کرد که اگرچه آژانس به کار خود ادامه می‌دهد اما حذف این بازرسان تاثیر منفی بر روند فعالیت‌های آن‌ها در ایران به بهترین شکل ممکن داشته است. مدیرکل آژانس اتمی همچنین ابراز امیدواری کرد که بتواند این تصمیم را تغییر دهد و برای آن تلاش خواهد کرد. گروسی اظهار داشت: ما به انجام وظایف خود در نظارت و بازرسی تمام تاسیسات هسته‌ای در ایران ادامه می‌دهیم و قادریم به‌طور دقیق میزان ذخایر اورانیوم غنی شده را تعیین کنیم اما باید بگویم که مشکلاتی هم وجود دارد.مدیرکل آژانس اتمی همچنین در پاسخ به سوالی درباره مختصر بودن گزارش اخیر آژانس در مقایسه با گزارش قبلی و اینکه چرا در این گزارش به‌طور دقیق به حجم ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در تاسیسات مختلف اشاره‌ای نشده است، تاکید کرد که آژانس در حال انجام وظایف خود به بهترین نحو است و اندازه این ذخایر را به‌طور کلی اعلام می‌کند و این به معنی ضعف گزارش آژانس نیست، بلکه فرمت گزارش تغییر کرده است. او همچنین در پاسخ به این سوال که چرا باوجود نیاز به افزایش تعداد بازرسان آژانس اتمی در ایران، این کشور در حال ایجاد محدودیت‌هایی در این زمینه است، مدعی شد که جمهوری اسلامی ایران در چندین مورد تعهدات هسته‌ای خود ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را زیر پا گذاشته و همچنین بیانیه مشترک ۴ مارس ۲۰۲۳ را به‌طور کامل اجرا نمی‌کند اما در رابطه با توافق‌نامه جامع پادمانی باید بگویم که ما آن را به‌طور کامل اجرا می‌کنیم.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین در پاسخ به سوالی دیگر درباره کاهش تعداد بازرسان در ایران تصریح کرد: همان‌طور که گفتم حذف تعدادی از بازرسان ما از فهرست بازرسان فعال در ایران بر روند کارمان تاثیر گذاشته اما مانع از ادامه آن نشده است. ما در حال گفت‌وگو با طرف ایرانی درباره این موضوع هستیم که امیدواریم بتوانیم اوضاع را بهبود بخشیم. وی در پاسخ به سوالی درباره ادعای خود در سخنرانی دیروز در نشست شورای حکام آژانس اتمی مبنی بر اینکه هیچ پیشرفتی در اجرای بیانیه مشترک آژانس با ایران حاصل نشده است و اینکه آیا او از چنین توافقی پشیمان است، گفت: به طور قطع من از هیچ اقدامی که به حل‌وفصل مسائل کمک کند، پشیمان نمی‌شوم. نباید فراموش کرد که اجرای بیانیه مشترک چهار مارس آغاز شده اما ادامه آن از سوی ایران متوقف شده است. با این حال دستاوردهایی هم داشته‌ایم، از جمله توانستیم تعداد قابل قبولی از دوربین‌های نظارتی را دوباره نصب کنیم و همچنین تعدادی تجهیزات اندازه‌گیری آنلاین را مرتبط کردیم که اکنون فعال هستند. تمامی اینها اهمیت دارند. گروسی در پایان گفت: در این سند تعهداتی در نظر گرفته شده که تا زمانی که ایران از آنها عقب‌نشینی نکند، اجرا خواهند شد.
جمهوری اسلامی ایران به تازگی چند تن از بازرسان تبعه سه کشور اروپایی را که به‌طور مرتب رفتار سیاسی تند علیه ایران دارند از فهرست بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران حذف کرده و مجوز ادامه فعالیت آنها را تمدید نکرده است که این امر با واکنش آژانس مواجه شد. پیش از این، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران درباره شایعات مربوط به اخراج بازرسان هسته‌ای آژانس خاطرنشان کرد: کسی اخراج نشده است. بازرسان تبعه سه کشور اروپایی که مرتب رفتار سیاسی تند علیه جمهوری اسلامی دارند را از لیست حذف کردیم. اصلاً سه یا چهار نفر از آنان چندین سال است به ایران نیامده‌اند. آژانس انرژی اتمی ۱۲۷ بازرس تأییدشده در ایران دارد و این چند نفر، عددی نسبت به کل بازرسانی که در ایران دارد، نیست. وی افزود: این رفتار سیاسی و عملیات روانی است که انجام می‌دهند. فشار آنان این است که ایران یک‌طرفه همه مفاد برجام را اجرا کند و آنان هیچ‌گونه از تعهدات خود را انجام ندهند. اسلامی همچنین تصریح کرد: فعالیت ما طبق ضوابط آژانس است و همه فعالیت‌های ما تحت نظارت آژانس قرار دارد. هیچ بخشی از فعالیت‌های ما دور از دسترس و اطلاع آژانس نیست. قانون اقدام راهبردی بر ما برای لغو تحریم‌ها حاکم است، هر زمان که تحریم‌ها را لغو کنند طبیعی است که ما هم تمام مفاد برجام را اجرا می‌کنیم. وی در پاسخ به سوال دیگری که در آن خبرنگار ادعا کرد افزایش انباشت اورانیوم غنی شده در ایران در مقایسه با ماه سپتامبر نقض توافق‌نامه پادمانی به شمار می‌آید، تاکید کرد که این، نقض توافق‌نامه پادمانی نیست ولی مشکلاتی در این زمینه وجود دارد.

درخواست تروئیکای اروپا از ایران در جلسه شورای حکام آژانس انرژی اتمی
سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه با مطرح کردن ادعاهایی درباره تعهدات هسته‌ای ایران و همکاری‌های آن با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درخواست‌هایی را در این زمینه از ایران مطرح کردند. به گزارش ایسنا، تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای مشترک در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با مطرح کردن ادعاهایی درباره اجرای تعهدات برجامی(توافق هسته‌ای) ایران گفتند: متاسفانه، گزارش مدیرکل باری دیگر تایید می‌کند که ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را با نقض بیشتر تعهدات برجامی پیش برده است. اقدامات اخیر ایران، از جمله لغو انتصاب بازرسان آژانس در سپتامبر نشان‌دهنده خودداری ادامه‌دار و مصمم همکاری لازم با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
تروئیکای اروپایی در ادامه مطرح کرد: همان طور که مدیرکل گفت، شمار فعالیت‌هایی که آژانس در زمینه نظارت برجامی قادر به انجام آن نیست، گسترده است و شامل راستی‌آزمایی تولید آب سنگین، مقدار اورانیوم با خلوص پایین در دست تولید، تولید ایزوتوپ‌های پایدار و برخی از تعهدات هسته‌ای گسترده‌تر است. گستره ممانعت از مسئولیت‌های آژانس در ژوئن ۲۰۲۲ و پس از تصمیم ایران برای خاموش کردن تمامی تجهیزات نظارتی آژانس در زمینه فعالیت‌های برجامی شدت گرفت. این اقدامات به طور جدی، توان آژانس برای اطمینان‌دهی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تضعیف می‌کند. این کشورهای اروپایی با نادیده گرفتن اجرایی نشدن تعهدات برجامی خود مدعی شدند: ما به عنوان تروئیکای اروپایی، صراحتا، خواستار ازسرگیری پایبندی کامل ایران به برجام بوده‌ایم، از جمله از طریق فعال کردن مکانیسم حل‌اختلاف در ژانویه ۲۰۲۰.‌ از آن موقع، ما با حسن نیت، تلاش کردیم مسائل به بار آمده از عدم پایبندی ایران را حل‌وفصل کنیم. ما تمامی تلاش‌های معقول را برای مذاکره درباره بازگشت به برجام به کار بستیم که در این میان، توافق‌های قابل اجرایی در مارس و اوت ۲۰۲۲ پیشنهاد شد. در هر دو مورد، ایران با درخواست‌های غیرقابل قبول و فراتر از برجام از امضای این توافق‌ها خودداری کرده و در عوض، به توسعه توانمندی‌های هسته‌ای خود ادامه داده است.
در ادامه بیانیه تروئیکای اروپا آمده است: تصمیم ایران برای متوقف کردن اجرای تعهداتش، از جمله پروتکل الحاقی، به طور جدی بر توانمندی‌های آژانس در زمینه فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت اثر گذاشته است. افزون بر این، طبق گفته مدیرکل، تصمیم ایران برای لغو انتصاب بازرسان خبره در سپتامبر به طور «مستقیم و جدی بر توان آژانس برای اجرای فعالیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی در ایران، به ویژه در تاسیسات غنی‌سازی» تاثیر می‌گذارد. این عوامل و بیانیه آژانس که دیگر نمی‌تواند اشراف خود بر روند فعالیت و موجودی بخش‌های اصلی برنامه هسته‌ای ایران را حفظ کند، نشان‌دهنده بی‌اعتنایی ایران به مسئولیت‌های آژانس است.
تروئیکای اروپا مدعی شدند: ایران از سال ۲۰۱۹، عمدا و به طور مداوم انتخاب کرد که فعالیت‌های هسته‌ای خود را تا حدی فراتر از تمامی توجیه‌های موثق غیرنظامی و با عدم پایبندی بر تعهدات برجامی‌اش گسترش دهد. تروئیکای اروپا به عنوان پاسخی مستقیم به عدم پایبندی جدی و تنش‌زای ایران، تصمیم خود برای لغو نکردن تحریم‌ها را بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل به هماهنگ‌کننده برجام اعلام کرد. ما سپس، اقدامات لازم را برای اجرای این تصمیم انجام دادیم‌. این اقدامات در صورت پایبندی کامل ایران به تعهدات برجامی خود، بازگشت‌پذیر هستند.
در این بیانیه از ایران خواسته شده است با اقدامات زیر از شدت فعالیت‌های هسته‌ای خود بکاهد:
ـ متوقف کردن تولید اورانیوم فراتر از ۳.۶۷ درصد، کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح بالاتر از این میزان، بازگشت به حدود توافق‌شده در زمینه تحقیق و توسعه، تولید، نصب، گازدهی و استفاده از سانتریفیوژها
ـ برقراری دوباره اقدامات شفاف‌سازی که ایران در فوریه ۲۰۲۱ آن‌ها را متوقف کرد و در ۴ مارس در بیانیه مشترک ایران و آژانس بر سر آن توافق شده بود.
ـ اجرای دوباره و تصویب سریع پروتکل الحاقی، همکاری کامل با آژانس از جمله از طریق انتصاب دوباره بازرسان خبره آژانس و صدور روادید برای مقامات آژانس.
این سه کشور تاکید کردند که این اقدامات «به احیای شفافیت لازم و کمک به اعتمادسازی فوری لازم میان ایران و جامعه بین‌المللی» کمک می‌کند. آن‌ها افزون بر این، مدعی شدند که پیشرفت‌های هسته‌ای ایران «به طور قابل توجهی به امنیت بین‌المللی آسیب زده و ساختار منع اشاعه تسلیحات اتمی را تضعیف می‌کند.» این کشورهای اروپایی با گفتن این که به رایزنی با شرکای بین‌المللی خود برای «رسیدگی به بهترین شکل به تردیدها درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» ادامه خواهند داد، بیان کردند: ما به یک راهکار دیپلماتیک متعهدیم و آماده هستیم از تمامی اهرم فشارهای دیپلماتیک برای ممانعت از تولید تسلیحات اتمی توسط ایران استفاده کنیم. ما از ایران می‌خواهیم شدت فعالیت‌های خود را کاهش دهد و انتظار داریم اقدامات سریع و هدفمندی برای برقراری سطح توافق‌شده همکاری با آژانس به منظور راستی‌آزمایی و نظارت موثر انجام شود.»
در حالی که ایران طبق حقوق قانونی خود در قبال اجرایی نشدن تعهدات طرف مقابل در توافق هسته‌ای دست به برخی اقدامات متقابل زده است، در این بیانیه که در وبگاه وزارت امور خارجه انگلیس منتشر شده، آمده است: ایران از سال ۲۰۱۹، فعالیت‌های خود را تا سطوحی بی‌سابقه برای کشوری بدون برنامه تسلیحات اتمی گسترش داده است. در مدت گزارش‌دهی، ایران به غنی‌سازی تا حدی فراتر از حدی که در برجام متعهد شده، ادامه داده است. ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده آن تا خلوص ۶۰ درصد، طبق گزارش مدیرکل، اکنون احتمالا سه برابر مقدار تقریبی مواد هسته‌ای است که طبق توضیح آژانس، نمی‌توان احتمال ساخت یک سلاح هسته‌ای را (با آن) نادیده گرفت. ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده آن، در حال حاضر، ۲۲ برابر حدود تعیین‌شده در برجام است. ایران همچنین سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتری را نیز در تاسیسات نطنز نصب کرده و به توسعه زیرساخت‌های سانتریفیوژهای خود ادامه داده است. این امر می‌تواند برای پشتیبانی از افزایش قابل توجه توانمندی تولید اورانیوم غنی‌شده مورد استفاده قرار بگیرد که بی‌اعتنایی آشکار به مقررات برجامی محسوب می‌شود. ما همچنین فعالیت قابل توجه در زمینه اورانیوم فلزی را یادآور می‌شویم که گامی مهم برای تولید یک سلاح هسته‌ای است و ایران را به طرز خطرناکی به فعالیت‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای نزدیک می‌کند.
ادعای مرتبط بودن پیشرفت‌های ایران در برنامه هسته‌ای آن با اهداف تولید تسلیحات اتمی در حالی از سوی تروئیکای اروپایی مطرح می‌شود که ایران بارها تاکید کرده است تولید و به‌کارگیری تسلیحات اتمی جایی در دکترین دفاعی آن ندارد و ماهیت برنامه هسته‌ای آن، صرفا صلح‌آمیز است. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که از زمان ازسرگیری مذاکرات احیای توافق هسته‌ای در مارس ۲۰۲۲، آمریکا که در سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج شد و در دولت بایدن اعلام کرد قصد دارد به آن بازگردد و شرکای اروپایی توافق با بهانه کردن ادعاهایی علیه ایران در زمینه موضوعات فرابرجامی، از جمله امور داخلی ایران و شراکت دفاعی آن با روسیه مسیر مذاکرات وین را منحرف کردند و این مذاکرات بیش از یک سال است که با وقفه
روبه‌رو شده است. اقدامات ایران برای تداوم فعالیت‌های هسته‌ای خود منطبق با مفاد برجام در صورت عدم‌پایبندی طرف مقابل به تعهداتش بوده و از پیش اعلام شده بود که به صورت گام‌به‌گام انجام
خواهد شد. مقامات ایران، با این وجود، تاکید کرده بودند که این اقدامات بازگشت‌پذیرند و در صورت اجرایی شدن تعهدات طرف مقابل به حالت قبل بازخواهند گشت. ایران همچنین تاکید کرده است در صورتی که طرف مقابل در مذاکرات وین اراده سیاسی لازم را برای انجام دادن توافقی جهت احیای اجرای برجام نشان دهد، آماده خواهد بود با «حسن نیت» توافقی را برای لغو تمامی تحریم‌ها در وین نهایی کند که تامین‌کننده منافع ملی ایران باشد.

روسیه: آمریکا و تروئیکای اروپا به برجام بازگردند
نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با انتقاد از مواضع آمریکا و تروئیکای اروپایی در قبال همکاری‌های ایران و آژانس از آن‌ها خواست به اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای بازگردند. به گزارش ایسنا، «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین از آمریکا و تروئیکای اروپا(انگلیس، آلمان و فرانسه) خواست که به اجرای تعهدات خود در توافق هسته‌ای(برجام) بازگردند.خبرگزاری تاس در این باره گزارش داد که اولیانوف در بیانیه‌ای در جلسه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «ما از آمریکا و اتحادیه اروپا می‌خواهیم به جای تلاش برای منحرف کردن تعاملات میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مسیر خود، انرژی خود را روی احیای برجام متمرکز کنند که موجب ایجاد شرایط مطلوبی برای ایران برای اقدام متقابل
خواهد شد.»