آفتاب یزد – یوسف خاکیان: حامد مختارانی آهنگساز، رهبر ارکستر، نوازنده و یکی از هنرمندان توانمند کشور است که علاوه بر حوزه موسیقی در هنرهای تجسمی و گرافیک نیز فعالیت می‌کند. او آثار بسیاری را برای هنرمندان مطرح و ارکسترهای بزرگ داخلی و خارجی ساخته و اکنون مشغول تولید پروژه بزرگ فرهنگی با عنوان «دوازده» […]

آفتاب یزد – یوسف خاکیان: حامد مختارانی آهنگساز، رهبر ارکستر، نوازنده و یکی از هنرمندان توانمند کشور است که علاوه بر حوزه موسیقی در هنرهای تجسمی و گرافیک نیز فعالیت می‌کند. او آثار بسیاری را برای هنرمندان مطرح و ارکسترهای بزرگ داخلی و خارجی ساخته و اکنون مشغول تولید پروژه بزرگ فرهنگی با عنوان «دوازده» است که بر اساس اشعار مولانا و با همکاری بزرگان ادبیات، فرهنگ و هنر ایران تهیه خواهد شد. این پروژه شامل آلبوم موسیقی، مستند و آثار نقاشی خط است. با این هنرمند درباره آماده‌سازی پروژه بزرگ فرهنگی «دوازده» براساس اشعار مولانا با همکاری بزرگان ادبیات، فرهنگ و هنر ایران به گفت‌وگو نشسته‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

چه مدت است در حوزه موسیقی فعالیت می‌کنید؟
از سنین بسیار کم علاقه‌مند به موسیقی و نقاشی بودم که در آن زمان با توجه به امکانات کمتری که نسبت به حالا بود با مشقت هر دو هنر را شروع کردم. با علاقه و راهنمایی اساتید توانستم مسیر رشد در این دو حوزه را طی کنم تا آنجا که با کسب اجازه از اساتید نامداری که داشتم در هفده سالگی تدریس موسیقی و نقاشی را در آموزشگاه‌ها و موسسات فرهنگی آغاز کردم و پس گذراندن تحصیلات دانشگاهی در حوزه هنر مشغول تدریس در دانشگاه شدم و اکنون بیشتر مشغول پژوهش در هنر هستم.

در حوزه موسیقی چه‌سازی را به‌طور تخصصی انتخاب کرده‌اید؟
ساز تخصصی من نی ایرانی است ولی به دلیل آهنگسازی و تنظیم موسیقی با سازهای دیگر هم آشنایی دارم.

انتخاب ساز «نی» از سوی شما دلیل خاصی داشت؟
ساز «نی» بسیار با اصالت، عمیق و باستانی است. از نخستین سازهایی است که بشر شروع به نواخت آن کرده که متاسفانه به‌دلیل استفاده نادرست از ساز، دشوار بودن یادگیری وعدم تبلیغ و حمایت بسیار کمرنگ شده است. من در ابتدا شیفته حس و صدای خاص نی شدم ولی بعدتر با هدف رشد فردی در یادگیری نی، تصمیم گرفتم گامی هرچند کوچک برای احیاء این ساز ایرانی داشته باشم.

پروژه «دوازده» جدیدترین کاری است که در دست دارید، هدف از تولید این پروژه را توضیح دهید.
در دیداری که چند سال قبل با استاد نصرالله مدقالچی داشتم، تصمیم گرفتیم اثری هنری را در قالب دکلمه و موسیقی با محوریت مولانا تولید کنیم. تصمیم بر آن شد که در این اثر از نمادهای فرهنگ و هنر ایرانی استفاده شود و نگاهی وسیع و بین‌المللی به این گنجینه ادبیات پارسی داشته باشیم. هدف اصلی ما میراث‌داری فرهنگی و ایجاد تعامل و شناساندن هر چه بیشتر این داشته غنی با مردمان عصر حاضر ایران و جهان است چرا که این سرمایه بزرگ (مولانا) متعلق به فرهنگ ایران است و وظیفه همه ایرانیان، پاسداری از سرمایه‌های فرهنگی است. در این راستا باید بگویم «دوازده» یک پروژه چند وجهی است، به نحوی که به موسیقی و ادبیات، نقاشی، خطاطی و جامعه‌شناسی می‌پردازد، مولانا از عشق می‌گوید و پروژه دوازده از مولانا و قطعا برای پرداختن به چنین پروژه‌ای باید دانشی چند وجهی داشت. این پروژه به موضوعات متعددی پرداخته که علاوه بر تخصص بنده در حوزه موسیقی و تجسمی، راهنمایی‌ها و همکاری بزرگان فرهنگ و هنر و متخصصان در این کار بسیار مهم بوده است. می‌توانم بگویم من نقش محوری به عنوان ایده‌پرداز و کارگردانی کل پروژه را بر عهده داشتم و نهایتا «دوازده» حاصل همراهی گروهی است.

درباره جزئیات ساخت پروژه دوازده بفرمایید.
پشت این پروژه یک همراهی و همدلی معنوی از بزرگان و هنرمندان مطرح بوده است که همگی با شنیدن ایده کار، مشتاقانه در این پروژه حضور پیدا کردند و بدون در نظر گرفتن مادیات، تمام مهر و تجارب ارزشمند خود را برای خلق این اثر در اختیار گذاشتند. در بخش ساخت آلبوم موسیقی «دوازده»، انتخاب اشعار از دیوان غزلیات شمس تبریز به تصحیح استاد محمدرضا شفیعی کدکنی و انتخاب استاد پروفسور سید حسن امین باتوجه به توالی مفهومی و سیر زندگانی مولانا انجام شد. بعد از چندماه پژوهش و بررسی، ایده‌پردازی و آهنگسازی این اثر انجام شد. ضبط تمامی قطعات آلبوم با ساز نی و پیانو انجام شد. نوازندگی نی با خودم و نواختن پیانو توسط استاد رسول کرچی از فارغ التحصیلان رشته موسیقی دانشگاه هنر و کنسرواتوار چایکوفسکی انجام شد. همچنین اشعار با صدای ماندگار استاد نصرالله مدقالچی با نهایت توجه و احساس ایشان و نظارت ادبی دکترعلی زارعان ضبط شد و در نهایت با تجربه هنرمند گرامی محمد طلعتی میکس و نهایی شد. در بخش تجسمی این پروژه، دوازده تابلو خط نیز با ابعاد کتیبه به قلم من ایده‌پردازی و اجرا شد که هر تابلو از لحاظ تصویری وحسی معادل شنیداری هر قطعه آهنگ است. در بخش مستند پروژه نیز نظرات و نگاه اندیشمندان، اساتید ادبیات و هنرمندان مطرح گنجانده شد که با زیرنویس انگلیسی عرضه می‌شود و بخش ادبیات انگلیسی این پروژه نیز به همت استاد هوشنگ فراهانی انجام می‌شود که ایشان از نوازندگان نامدار تار هم هستند. در بخش تصویر، دو موزیک ویدیو و دو تریلر معرفی پروژه به زبان انگلیسی و فارسی توسط کارگردان هنرمند جناب مسعود کامرانی و مشاوره استاد فریدون قیصری‌پور انجام شد. قرار است تمبر یادبود این اثر با همکاری اداره پست رونمایی شود. برای چاپ و تیراژ نیز با مساعدت استاد محسن ضیغمی که از هنرمندان خوشنویس و بزرگان نشرو چاپ کشورهستند، انجام خواهد شد. کلیه مجوزهای آلبوم و ویدیوها از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط موسسه آوای برگریزان به همت استاد محسن غلامی دریافت شد و مدیریت روابط عمومی و استراتژیک این پروژه با آقای وحید خدادادی است که از ابتدای ساخت اثر همراه بودند و مشاوره هنری اثر نیز استاد افشین ضیائیان از فعالان حوزه برندینگ موسیقی است.

آقای مختارانی، بفرمایید چرا نام یک عدد را برای آلبومتان انتخاب کردید؟
عدد «دوازده» بسیار پر معناست مثل دوازده ساعت، دوازده صورفلکی، دوازده ماه سال و بسیاری ویژگی‌های علمی و اساطیری دیگر و همینطور به تعداد قطعات در این آلبوم و تعداد تابلوهای نقاشی و خط در این پروژه اشاره دارد. علاوه بر این خاص بودن عنوان که با نام عدد است سبب جذب و کنجکاوی در برندسازی خواهد داشت.

در گذشته تجاربی همچون پروژه «دوازده» داشته‌اید؟
به‌صورت مجزا پروژهای بزرگی را انجام دادم از جمله آثار ارکسترال یا آثار تجسمی ولی می‌توانم بگویم که این پروژه از اولین پروژه‌هایی است که توانسته در چند حوزه هنری با گردهم آوردن اساتید نامدار فرهنگ و هنر تولید شود و برای من تجربه بسیار ارزنده‌ای است.

درباره انتخاب شاعر پروژه هم بفرمایید. چرا از میان این‌همه شاعر، مولانا را انتخاب کرده‌اید؟
همه آثار بزرگان ادبیات ایران مانند ستاره می‌درخشند ولی به‌هرحال مولانا یک شخصیت جهان شمول‌تر از دیگر شخصیت‌های ادبی دارد. خیلی از مردم دنیا، هنرمندان و مشاهیر بین‌المللی مولانا را می‌شناسند. زبان مولانا بسیار روان است و برای مردمان این روزگار بسیار قابل درک و حس است. علاوه بر این، علاقمندی جناب مدقالچی و من به اشعار مولانا هم دلیل دیگری است که کار را با مولانا آغاز کردیم. البته در پروژه‌های دیگری که در دست ساخت دارم نیز انتخاب اشعار از حضرت حافظ و سعدی توسط استاد شفیعی کدکنی انجام پذیرفته که پس از رونمایی از پروژه دوازده نوبت به ساخت موسیقی و خوانش این اشعار با صدای استاد مدقالچی خواهد رسید.

درباره آثار نقاشی خطی نیز در پروژه «دوازده» توضیح دهید.
هر قطعه آهنگ یک تابلو خط با مضمون شعر همان قطعه دارد که با رنگ اکرلیک و قلم بسیار کوچک روی بوم نوشته شده است. در برخی تابلوها یک غزل بیش از چهل بار در خود تکرار شده است. در این آثار فقط از رنگ سفید و سیاه استفاده کرده‌ام و ابعاد هر تابلو ۲۰۰ در ۱۳۰ سانتیمتر است. حال و هوا و فرم خطوط در هر تابلو نیز با توجه به ضربآهنگ و معنای شعر متفاوت است. شیوه نوشتار این تابلوها شبیه شکسته نستعلیق و نوعی گالیگرافی به خط شخصی من است.

گویا قرار است عواید مالی این پروژه برای کودکان سرطانی اختصاص یابد، ایده این کار چگونه شکل گرفت؟
با استاد مدقالچی صحبت می‌کردیم که استاد درباره عواید مادی حاصل از این اثر صحبت کرد که صرف کودکان سرطانی شود. من هم با اشتیاق و افتخار تایید کردم. بسیارعجیب بود چرا که چند روز قبل‌تر از دیدار استاد نیز کودکی مبتلا به بیماری سرطان را دیده بودم که مادر این کودک از هزینه‌های زیاد درمان و مشکلاتشان گفته بود. بعد از شنیدن این پیشنهاد خوشحال شدم که می‌توانیم به سهم خود با فروش آلبوم و تابلوها باری از دوش این عزیزان برداریم.

فکر می‌کنید اجرای این پروژه تا چه حد می‌تواند از تلاش کشورهای دیگر برای ثبت مفاخر سرزمین ایران به نام خودشان جلوگیری کند؟
درباره مولانا کشور ترکیه سال‌های سال است که سرمایه‌گذاری سنگینی انجام می‌دهد. به واسطه اینکه حرم مولانا در قونیه قرار گرفته است که روزگاری جزو خاک ایران قرار داشت اما متاسفانه بانیان فرهنگی در کشور ما در مقابل عملکرد و سرمایه‌گذاری آن‌ها توجه درخوری ندارند که این کار را سخت می‌کند. فقط تعداد محدودی از هنرمندان و ادیبان تلاش می‌کنند با خلق آثار، این میراث را حفظ کنند. من و اساتید این پروژه باور داریم که باید کاری کرد و نباید منتظر مساعد شدن و حمایت بود بلکه به سهم فردی خود کاری باید انجام دهیم. امیدواریم پروژه دوازده گامی هرچند کوچک ولی موثر باشد.

بسیاری از افراد معتقدند از آنجا که مولانا یک هنرمند جهانی است، به موقعیت مکانی یا زمانی تعلق ندارد، همانطور که درباره شکسپیر نیز همین را می‌گویند. نظر شما در این مورد چیست؟
این جمله درست است. بزرگان محدود به جغرافیا نیستند. گفتار و عملکرد آن‌ها چراغ راهی برای تمام انسان‌ها و جهانیان است، ولی حفظ میراث و پاسداشت فرهنگی و علمی یک کشور برای رشد و افتخار مردم یک جغرافیا بسیار اهمیت دارد. مانند همین مثالی که درباره شکسپیر گفتید که او را شاعر ملی انگلستان لقب می‌دهند و به آن افتخار می‌کنند. فستیوال‌ها و مراسم‌ها برگزار و تبلیغات می‌کنند و به فرزندان و مردمان کشورشان این هنرمند را به‌عنوان الگوی وطنی معرفی می‌کنند. در عین حال به‌عدم انحصار معنوی بزرگان به یک جغرافیای خاص باید توجه ویژه کرد. به‌طور مثال نخبگان ایرانی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند. درست است که خیر و برکت علم این نخبگان به مردم می‌رسد اما کوچ نخبگان علمی و فرهنگی و… سطح کشور را پایین می‌آورد. حالا وقتی می‌گوییم مولانا شاعر ایرانی است، موجب افتخار است. تراز فرهنگ ایران است و بسیار اهمیت دارد که برای نگهداشت این فرهنگ برای آیندگان بکوشیم.

در مجموع بفرمایید که آیا هدف اصلی شما در این پروژه کمک به کودکان سرطانی است یا انجام یک کار هنری جدید یا مقابله با انحصارطلبی کشورهای دیگر؟
با توجه به توضیحاتی که گفتم، تمام این اهداف مد نظر است. بُعد مالی این کار برای کودکان اختصاص می‌یابد ولی بُعد معنوی برای رشد فرهنگ و پاسداشت بزرگانی همچون مولانا است. البته یک هدف بسیار مهم دیگر نیز داریم که اقدام فرهنگی برای مقابله با سیل عظیم موسیقی و ادبیات با سطح پایین در داخل کشور است که فقط به پول می‌اندیشند. همه هنرمندان، فرهیختگان و حتی خانواده‌ها نگران محصولات شنیداری و… هستند. به نظر من نگران بودن صرف، دردی را درمان نمی‌کند و باید کاری کرد. شعار دادن کافی نیست و باید اقدام کرد. من نمی‌گویم کاری که انجام دادم شاهکار است اما می‌توانم بگویم فقط در مقام منتقد نماندم و هر چند کوچک تلاش خود را برای تولید اثر فاخر هنری انجام دادم و این تلاش ادامه دارد.

می‌توان گفت برای اولین بار در یک پروژه موسیقایی از بزرگانی همچون پروفسور امین، استاد شفیعی کدکنی و استاد مدقالچی استفاده می‌شود، واکنش این بزرگان در هنگام پیشنهاد این کار چه بود؟
بله همینطور است. آشنایی قبلی با این بزرگان موجب شد بتوانم این ایده را مطرح کنم و چنین اسطوره‌هایی را در این اثر کنار هم داشته باشم. وقتی صحبت شد هر کدام از این اساتید در کوتاه‌ترین جمله حمایت و همراهی خود را اعلام کردند. همچنین تشویق کردند و روحیه دادند تا این کار به عالی‌ترین شکل ممکن انجام شود و از هیچ مهری دریغ نکردند.

در طول مسیر تولید پروژه «دوازده» هم در بخش موسیقایی و هم در بخش نقاشی؛ آیا از نظرات این بزرگان استفاده شد؟
بله. فکر می‌کنم مشورت کردن و پژوهش قبل از آغاز هر کاری لازمه اصلی است و من این موضوع را خوب درک می‌کنم؛ به این خاطر همیشه نظر اساتید متخصص را پیگیری کردم تا کار به بهترین شکل ممکن ارائه شود.

قرار است مستندی درباره پروژه «دوازده» نیز منتشر شود. درباره جزئیات آن توضیح دهید.
این مستند به کارگردانی خودم است. تصویربرداری و تدوین از سوی مسعود کامرانی و با مشاوره و همراهی بهنام دارابی مدیریت موسسه مدارا انجام می‌شود. در این مستند نگاه و نظر بزرگان فرهنگی و هنری در باب مولانا و اثر «دوازده» جویا می‌شود. این مستند هم در حال ساخت است. البته هماهنگی دیدار و ضبط یک مقدار سخت است ولی با مساعدت و همراهی عزیزان انجام خواهد شد.

«شمس» به عنوان یک شخصیت عرفانی تاثیر عمیقی بر تفکر، گفتار و کردار مولانا داشته است، آیا در این پروژه از «شمس» نیز بهره گرفته شده است؟
بسیار موثر بوده است. سعی کردم در این پروژه مثل مولانا که ارادتی به شمس تبریزی داشتند، راه و رسم بیاموزم و مرید بزرگانی چون استاد شفیعی کدکنی، امین و مدقالچی باشم چرا که در زمانه ما مقصد و مقصود هستند.

پروژه «دوازده» محصول تلاش چندساله شما است؟
این پروژه از دی ماه سال ۹۹ کلید خورد که تاکنون ادامه داشت و بعد از رونمایی به پایان خواهد رسید. البته می‌توان گفت نه فقط محصول سه سال بلکه محصول چندین سال عمر من است.

چه زمانی کار پروژه به پایان می‌رسد تا به دست علاقمندان برسد؟
مراحل پایانی کار در حال انجام است. اکنون درصدد مذاکره برای اسپانسرینگ هستیم تا بتوانیم تیراژی در خور و رونمایی مناسبی انجام دهیم. گمان می‌کنم اوایل سال آینده مقدور خواهد شد. در تلاشیم چند مراسم رونمایی اول در تهران، سپس البرز و بعد در صورت هماهنگی در خوی و بر سر مزار شمس تبریزی و بعد قونیه بر سر مزار حضرت مولانا داشته باشیم.

برنامه کنسرت هم دارید؟
امیدوارم پس از رونمایی با همراهی استاد مدقالچی و دوست هنرمندم آقای کرچی بتوانیم در ایران و کشورهای دیگر این کار فرهنگی را به اجرای زنده برسانیم.

سخن پایانی؟
«هر که دور ماند از اصل خویش باز جوید روزگار وصل خویش». یادمان باشد ارزش و اصل ما این فرهنگ غنی است نه چیزی که امروزه در جامعه شاهدیم. از تک تک مردم درخواست می‌کنم در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی با انتشار مطالب زرد و سخیف به بی‌فرهنگان بها ندهند و در عوض هنرمندان، دانشمندان، ادیبان و بزرگان گذشته و معاصر را ارج نهند و بانی انتقال محتوای فاخر باشند.