آفتاب یزد: وقتی روسیه کنار امارات قرار گرفت و ادعای دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس را تایید کرد ایران یکصدا این اقدام را محکوم کرد. از منتهی الیه چپ تا منتهی الیه راست بر سر این مسئله میهنی به سران کاخ کرملین نهیب زدند تا روس‌ها متوجه شوند ایرانی‌ها در عین حالی که در بسیاری […]

آفتاب یزد: وقتی روسیه کنار امارات قرار گرفت و ادعای دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس را تایید کرد ایران یکصدا این اقدام را محکوم کرد. از منتهی الیه چپ تا منتهی الیه راست بر سر این مسئله میهنی به سران کاخ کرملین نهیب زدند تا روس‌ها متوجه شوند ایرانی‌ها در عین حالی که در بسیاری از مسائل اختلاف نظر دارند ولی در خصوص برخی مسائل از جمله آنجا که ادعاهای ارضی مطرح می‌شود با کسی شوخی ندارند.

 یک تماس تلفنی و باقی ماجرا
یکی از مواردی که وزارت خارجه برای پاسخ به روس‌ها در دستور کار خود قرار داد تماس تلفنی وزیر با همتای روسی خود بود. البته مشخص نشد تماس تلفنی از جانب تهران بوده یا مسکو. اما به هر روی هدف از این برقراری ارتباط ادای توضیحات لاوروف به امیرعبداللهیان بوده است. در بخشی از این تماس تلفنی بعد از گفتگو در مورد تحولات جاری در منطقه وزیر خارجه روسیه در خصوص تایید ادعاهای امارات می‌گوید: «حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران همواره مورد احترام روسیه بوده است و این سیاست رسمی مسکو هیچگاه نباید مورد تردید قرار گیرد. ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.»

 آغاز ماجرا
ابهامات از همین جا آغاز می‌شود. زیرا برخی ناظران می‌گویند گفته‌های لاوروف در این تماس تلفنی فاقد صراحت لازم است و در عرف دیپلماتیک وزیر خارجه روسیه رندی کرده است. برای نمونه محمدعلی سبحانی دیپلمات با سابقه کشورمان در این ارتباط به انصاف نیوز گفته است: «در آنچه لاوروف گفته ظرافتی وجود دارد که با وجود ظاهر مثبت آن پاسخي تند به ایران محسوب می‌شود.» او در ادامه با بیان اینکه «در مسئله‌ی حق حاکمیت نباید با کسی شوخی داشته باشیم»، گفت: «آقایانی که امروز به روسیه اعتراض می‌کنند باید زمانی اعتراض می‌کردند که این کشور را متحد استراتژیک ایران خواندند و درباره‌ی اوکراین مواضعی اتخاذ کردند که ضررهای بسیار بزرگی را با خود به همراه داشت.» سبحانی با تاکید بر اهمیت ایجاد موازنه در سیاست خارجی گفت: «ما به هیچ عنوان نمی‌توانیم با روسیه روابط استراتژیک داشته باشیم.

امیدوارم با این اتفاقات آن‌هایی که از روابط استراتژیک با روسیه صحبت می‌کردند درس بگیرند.» این دیپلمات در ادامه افزود: «لازم است که با همه‌ی کشورهای دنیا تا جایی که منافع ملی ایران را تامین کند رابطه‌ای متوازن داشته باشیم تا کسی نتواند ما را در بلوک‌های تاریخی قدرت قرار دهد.»

 این هشدارها را باید جدی گرفت؟
به نظر می‌رسد باید تذکر سبحانی را فنی‌تر بررسی کرد. یعنی آیا از منظر قوانین حقوق بین‌الملل این سخن لاوروف در گفتگو با امیرعبداللهیان ناقض امضای آن بیانیه از سوی وی است؟ وزیر خارجۀ روسیه گفته است که ما به «حاکمیت ایران» احترام می‌گذاریم. با توجه به امضای آن بیانیه از سوی روسیه، موضع روسیه را به این صورت می‌توان صورت‌بندی کرد:
– روسیه به حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام می‌گذارد.
-ادعای امارات نسبت به جزایر ایرانی باید در دیوان بین‌المللی دادگستری بررسی شود.
در صورتی که این دیوان حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه را تایید کند، روسیه نیز به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بر این جزایر احترام می‌گذارد.

طفره روسی!
در واقع موضع روسیه این است که حاکمیت ایران نسبت به جزایر سه‌گانه، محرز نیست. اگر این حاکمیت محرز شود، مسکو نیز به آن احترام خواهد گذاشت. اینکه ما فقط به گفت‌وگوی تلفنی لاوروف و امیرعبداللهیان دلخوش باشیم، ساده‌لوحانه است. باید موضع روسیه را چه در گفت‌وگوی تلفنی لاوروف-امیرعبداللیهان و چه در بیانیۀ مجمع همکاری عرب-روسیه لحاظ کنیم. این مواضع ظاهرا متناقض، واقعا متناقض نیستند. یعنی احترام روسیه به حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه «مشروط» است. مشروط به تایید این حاکمیت در دیوان بین‌المللی دادگستری. به خوبی پیداست که روسیه در این ماجرا شریک دزد و رفیق قافله است. یعنی در ادعای امارات شراکت دارد و با ایران رفاقت. اما این رفاقت چنان نیست که دولت روسیه از امضای بیانیه‌ای که ناقض تمامیت ارضی ایران است، خودداری کند! معنای این رفتار سیاسی چیزی جز این نیست که رابطه با امارات و سایر کشورهای عربی منطقه برای روسیه مهم‌تر از آن است که آن را با تاکید بر تمامیت ارضی ایران مخدوش کند.

 باز هم مرور کنیم
یک بار دیگر گفتگوی تلفنی مرور شود: سرگئی لاوروف در گفت‌وگوی تلفنی با امیرعبداللهیان گفته است: «ما در مذاکرات تنظیم بیانیه پایانی نشست مراکش به صراحت، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران را مورد توجه قرار دادیم.»، اما واقعیت این است که آثار این «توجه» در بیانیۀ مذکور پیدا نیست. اگر ادعای لاوروف صحیح باشد، ماجرا از این قرار بوده که روسیه در مذاکرات با کشورهای عربی خواستار احترام این کشورها به تمامیت ارضی ایران شده‌اند، ولی آن‌ها به خواستۀ روسیه وقعی ننهاده‌اند و روسیه هم بیانیۀ مطلوب کشورهای عربی را امضا کرده است! البته بر روس‌ها ایراد چندانی نیست. آن‌ها به منافع ملی خودشان می‌اندیشند. ولی آیا بازنگری در روند رو به رشد پیوندهای سیاسی عمیق ایران و روسیه، درنگی در راستای منافع ملی
ایران نیست؟