فشار اروپا بر کاخ سفید تکلیف جنگ اوکراین را روشن کنید

آفتاب یزد ـ رضا بردستانی – خبرنگار بین الملل: یک استاد ژئوپلیتیک دانشگاه معتقد است اتحادیه اروپا درست در همان وضعیتی قرار دارد که در آغازین روزهای حمله ی روسیه به اوکراین آن را تجربه کرده بود به این معنا که، کشورهای مهم اروپا(آلمان، فرانسه و بریتانیا) به این نتیجه رسیده اند، ادامه جنگ اوکراین هیچ فایده‌ای ندارد و باید مقدمات آتش بسی پایدار یا حتی صلح فراهم شود.
فرجی راد می‌گوید: اکنون شاهد فشار اتحادیه ی اروپا بر کاخ سفید هستیم تا هرچه سریع‌تر تکلیف جنگ اوکراین با روسیه مشخص شود و با این اعتبار که سرنوشت جنگ حماس علیه اسرائیل نیز مشخص نیست فلذا باید این آمادگی را داشت که طی ماه‌های آینده، جنگ در وضعیت فعلی(بدون عقب نشینی) به آتش بس مبدل شود.
این استاد دانشگاه معتقد است: تعیین تکلیف جنگ اوکراین با روسیه می‌تواند آثار مثبتی بر جنگ حماس علیه اسرائیل بگذارد و همگان تلاش کنند از فراگیر شدن این جنگ جلوگیری کنند کما این که تا همین الان نیز همه ی رایزنی‌ها بر همین موضوع استوار بوده که تمام خاورمیانه یکپارچه به میدان جنگ تبدیل نشود.

>آیا بروکسل(اتحادیه اروپا) در حفظ ارزش‌های خود شکست خورده است؟
عاصم داداشلی دانشیار علوم سیاسی دانشگاه ماستریخت و کریستوس کورتلیس استادیار سیاست عمومی اروپا در گروه مطالعات بین‌المللی، اروپایی و منطقه‌ای دانشگاه پانتیون آتن در یادداشتی که آن را «یورونیوز فارسی» منتشر کرده است می‌نویسند:« با توجه به افزایش تنش‌ها و رقابت بین‌المللی در یک منطقه بسیار ناآرام، اگر اتحادیه اروپا به دنبال تبدیل شدن به یک بازیگر قوی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است، باید ارزش‌های خود را با اقدامات ملموس و نه با اظهارات متناقض حفظ کند.»

>اروپا ظرفیت دفاع از خود را ندارد
فرجی راد که اروپا را به خوبی می‌شناسد و روزگاری به عنوان دیپلمات در بلژیک حضور داشته
به ضرس قاطع می‌گوید: « این فرضیه که اروپا بتواند بدون اتکا به ناتو و ایالات متحده از خود دفاع کند، فرضیه ی بی‌بنیانی است شاهد مثال هم جنگ بوسنی که در نهایت با بمباران‌های ۴۰ روزه ی ارتش آمریکا بالاخره یوگسلاوی را مجبور به تسلیم شدن کنند.» این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه ادامه می‌دهد:«بحث ارتش اروپایی همواره مطرح بوده است اما همیشه و در نهایت بودجه‌های نظامی که
همه ساله افزایش پیدا می‌کند به سمت ناتو سوق پیدا کرده و این یعنی داشتن یک ارتش یکپارچه و مخصوص به نام ارتش اروپایی به این زودی‌ها محقق نخواهد شد.»

>اروپا از شمال، شرق، مرکز و جنوب احساس خطر می‌کند
در ادامه ی یادداشت منتشر شده در «یورونیوز فارسی می‌خوانیم:« در سه دهه گذشته، تلاش‌های اتحادیه اروپا برای شکل‌دهی به محیط همسایگی جنوبی‌اش به طور مداوم افزایش یافته است. از آغاز مشارکت اروپا-مدیترانه در سال ۱۹۹۵، و سیاست همسایگی اروپا (ENP) در سال ۲۰۰۴، تا اتحادیه مدیترانه در سال ۲۰۰۸، باور غالب در میان سیاست‌گذاران در بروکسل این بود که ارائه حمایت مالی و فنی اتحادیه اروپا را قادر می‌سازد از قدرت هنجاری خود برای متقاعد کردن همسایگانش برای پذیرش ارزش‌هایش استفاده کند. پیشرفت در زمینه تجارت آزاد به اتحادیه اروپا کمک کرد تا اقتصادهای مدیترانه جنوبی را در بازار اتحادیه اروپا ادغام کند و برخی از استانداردها و قوانین آن را پیش ببرد. با این حال، رویدادهای بهار عربی در اوایل دهه ۲۰۱۰ محدودیت‌های اتحادیه اروپا را برای ترویج هنجارها و ارزش‌های دموکراتیک خود در منطقه آشکار کرد. تجدید نظر در سیاست همسایگی اروپا و تأکید بر دموکراسی عمیق و رشد فراگیر نشان داد که اتحادیه اروپا به اشتباهات سیاست خارجی قبلی خود توجه کرده است. همچنین این تجدید نظر این پتانسیل را داشت که مردم خاورمیانه به این تغییرات مثبت در منطقه بنگرند و به آن توجه کنند. با این حال، ظهور مجدد سیاست امنیتی ثبات‌محور اتحادیه اروپا منجر به سازش‌هایی در ارتقای دموکراسی و حقوق بشر شد که به بهترین وجه در رفتار با مهاجران و پناهجویان از منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در دهه گذشته و واکنش ضعیف این اتحادیه مشاهده شد.
با این حال، تهاجم تمام عیار روسیه به اوکراین در سال گذشته، اتحادیه اروپا را وادار کرد تا قاطعیت و انسجام بیشتری را در همسایگی نشان دهد. به نظر می‌رسد که جنگ در عرض چند ماه پیشرفت بیشتری را در سیاست خارجی و امنیتی بلوک نسبت به چند دهه گذشته ایجاد کرده است. تازه‌ترین درگیری بین حماس و اسرائیل به عنوان فرصتی دیگر برای بروکسل به نظر می‌رسد تا آنچه را که جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با شجاعت آن‌را «بیداری اروپای ژئوپولیتیک» نامیده نشان دهد. با این حال، ظهور یک اروپای ژئوپلیتیکی مؤثر صرفا نمی‌تواند به روندی منجر شود که باعث به رسمیت شناخته شدن این قدرت در سطح جهان شود. به عبارت دیگر بدون هویت دفاعی مشترک، اتحادیه اروپا نمی‌تواند به‌عنوان یک قدرت عمل کند. ضمن اینکه واکنش این اتحادیه به حمله حماس از ۷ اکتبر تاکنون ارزش‌های این اتحادیه را از بین برده است. واقعیت این است که ضعف استراتژی و یا شاید هم فقدان آن پیامدهای متعددی برای اتحادیه اروپا در زمینه ابتکارات دیپلماتیک برای گسترش نفوذ این مجموعه در خاورمیانه و شمال آفریقا داشته است. »

>حماس همه محاسبات اروپایی‌ها را بر هم ریخت
فرجی راد با اشاره به بحران اوکراین که اروپا را از منظر امنیتی، در شمال، شرق و مرکز به خطر انداخته بود خاطرنشان می‌کند: با اضافه شدن بحران غزه، حالا اروپایی‌ها از جنوب نیز احساس ناامنی می‌کنند.
فرجی راد که نخستین بار در گفتگو با آفتاب یزد یادآور شده بود: «جنگ حماس علیه اسرائیل باعث خواهد شد تا فشارها بر «کی یف» برای پذیرش صلح و یا آتش بس بیشتر شود» اظهار می‌دارد:« اروپا دو چالش خیلی مهم و همیشگی دارد؛ چالش امنیتی و چالش انرژی». از بُعد امنیتی، با شروع «توفان الاقصی» حالا اروپا خود را در محاصره ی عوامل امنیت زدا می‌بیند؛ در شمال و شرق و مرکز به واسطه جنگ اوکراین و در جنوب به واسطه آغاز حملات حماس به اسرائیل.»
این استاد دانشگاه می‌افزاید: «تا به اینجا، دغدغه ی اروپا این بود که اگر راه انتقال انرژی از روسیه تا اطلاع ثانوی مسدود است جایگزینی وجود دارد به نام خاورمیانه و شمال آفریقا که با متشنج شدن اوضاع در خاورمیانه، آن کورسوی امیدی هم که اروپایی‌ها داشتند که حداقل تا دو سال آینده بتوانند کمبود انرژی که پیشتر آن را روسیه تأمین می‌کرد، از لبنان، اسرائیل، شمال آفریقا و خلیج فارس تأمین کنند هم با چالشی جدی مواجه شده و حال اگر همزمان بحران اوکراین و بحران حماس بخواهد ادامه پیدا کند، اروپا از هر زمان دیگر بیشتر احساس نگرانی و ضعف خواهد کرد.»

>لحن اروپا در مواجهه با بحران غزه تغییر کرده است
فرجی راد در ادامه ی گفتگوی خود با آفتاب یزد با تأکید بر این که؛ «لحن اروپایی‌ها نسبت به روزهای آغازین توفان الاقصی ملایم‌تر شده است و دیگر خبری از قربان صدقه رفتن‌ها نیست» می‌افزاید: «آمریکا نیز ادبیات خود را معتدل کرده است دلیل آن نیز مشخص است؛ آمریکا مانند دیگر کشورها به این نمی‌اندیشد که با پایان بحران غزه همه چیز تمام خواهد شد.»
این استاد ژئوپلیتیک دانشگاه ادامه می‌دهد:«آمریکا به خوبی می‌داند نتانیاهو و تندروهای اسرائیلی چه در سر دارند اما کاخ سفید مجبور است سیاست‌های خود را پیش ببرد و به اصطلاح حواس خود را به تمام مباحث گسترش بدهد؛ به چین و چالش‌های خود با پکن در شرق دور فکر کند، به صلح ابراهیم که اینک به خطر افتاده بیاندیشد، موضوع ایران را همچنان دنبال کند و مهم‌تر از همه، باید بکوشد تا این دو بحران ـ بحران اوکراین و بحران غزه ـ به انتخابات در آمریکا گره نخورد.»

>اوکراین نگران است اما برای آمریکا این نگرانی اهمیتی ندارد
کمک نزدیک به ۱۵ میلیارد دلاری که برای اسرائیل تصویب شد اگر حماس به اسرائیل حمله نکرده بود قطعاً در اختیار زلنسکی قرار می‌گرفت اما اهمیت حل بحران غزه برای آمریکا بسیار بیشتر از مسئله ی اوکراین است که به طول انجامیده و تقریباً به بن بست رسیده است. فرجی راد می‌گوید:«زلنسکی دیگر از پیروزی در جنگ علیه روسیه چیزی نمی‌گوید، دائم خود را تنها معرفی می‌کند و از کم توجهی غرب به اصطلاح نق و ناله می‌کند. این ادبیات قطعاً روی مردم اوکراین هم تأثیر منفی خواهد گذاشت و آن‌ها را ناامید خواهد کرد.»
این دیپلمات سابق ادامه می‌دهد: در چنین وضعیتی، اروپایی‌ها نیز به دلیل ملاحظاتی که پیشتر گفتم روی کاخ سفید فشار آورده‌اند که «تکلیف اوکراین هرچه سریع‌تر روشن شود» و کاخ سفید نیز تحت تأثیر این فشارها دارد مقدمه چینی می‌کند تا اوکراین را برای یک آتش بس طولانی مدت آماده کند آن هم نه با عقب نشینی روس‌ها از جایی که هستند بلکه در وضعیتی که شاهد آن هستیم پس می‌رسیم به همان حرفی که به آفتاب یزد زدم و آن این که؛ بحران غزه قطعاً آمریکا و متحدانش را راضی خواهد کرد تا به جای تمرکز بر دو موضوع اوکراین و غزه، صرفاً به حل بحران حماس بپردازند و نتیجه نیز مشخص است؛ اوکراین باید به یک آتش بس دیکته شده از سوی غرب تن در بدهد.»

>انگلیس دیگر ساز مخالف نمی‌زند
فرجی راد در بخش دیگری از این گفتگو و با بازگشت به روزهای نخستینی که روسیه علیه اوکراین وارد جنگ شده بود گفت:«در ابتدا، لندن حتی از کاخ سفید نیز پیش بود. بریتانیای جانسون بیش از تمامی کشورهای اروپایی خواهان شکست روسیه بود تا این کشور را از منظر نظامی، ضعیف و از منظر اقتصادی، ذلیل کند. تا یک جایی نیز موفق شد اما با طولانی شدن جنگ اوکراین و عدم توفیق اوکراینی‌ها به خصوص ضد حملات بهاره که هیچ نتیجه‌ای در پی نداشت شرایط به گونه‌ای تغییر کرد که حالا دیگر انگلستان نیز دیگر ساز مخالف نمی‌زند و همراه با مکرون و شولتس در تلاش هستند تا آتش بس برقرار شود.» وی یادآور می‌شود:«سوناک برخلاف جانسون به جنگ فکر نمی‌کند او می‌خواهد اقتصاد انگلیس را نجات دهد آن هم در پس دو اتفاق وحشتناک، یکی کرونا و دیگری خروج بریتانیا از اتحادیه که فشار بسیار سنگینی بر لندن وارد آورد فلذا می‌بینیم که این روزها مقامات لندن کمتر از گذشته، جنگ افروزانه موضع می‌گیرند و همراه با بقیه ی اتحادیه اروپایی خواهان اتمام جنگ اوکراین هستند.»

>دو پرسشی که اروپایی‌ها را بر سر عقل آورد
فرجی راد می‌گوید: «اروپایی‌ها با دو پرسش خیلی مهم رو در رو بودند: یک/ این جنگ تا کی می‌خواهد ادامه پیدا کند؟ و دو/ امنیت اروپا چگونه تأمین خواهد شد؟»
وی ادامه می‌دهد: «اروپا از هر زمان دیگر بیشتر به این نتیجه رسیده است که جنگ اوکراین به بن بست رسیده فلذا باید مقدمات آتش بس آماده شود.» این استاد دانشگاه اظهار می‌دارد: در طرف مقابل، روسیه و پوتین هم خواهان آتش بس هستند اما برای این که ضعف آن‌ها بر ملا نشود حرف‌های شان را از زبان «لوکاشنکو» می‌زنند و این یعنی وقتی لوکاشنکو می‌گوید:«جنگ اوکراین به بن بست رسیده است» می‌توان فهمید که کرملین هم خواهان ادامه ی این جنگ فرسایشی و بی‌نتیجه نیست.»

>نه بحران غزه به این زودی‌ها تمام می‌شود و نه آتش بس قرار است خلق الساعه اتفاق بیفتد
از فرجی راد می‌پرسیم:«آیا آتش بس در اوکراین می‌تواند تأثیر مثبت بر بحران غزه بگذارد؟»
این استاد دانشگاه در پاسخ می‌گوید:« از یک منظر پاسخ مثبت است اما یادتان باشد؛ نه بحران غزه به این زودی‌ها تمام می‌شود و نه آتش بس قرار است خلق الساعه اتفاق بیافتد. فلذا باید گفت، هم روسیه و هم غرب اکنون خواهان یکسره شدن تکلیف جنگ اوکراین هستند اما این آتش بس به این زودی‌ها رخ نخواهد داد و حداقل باید انتظاری دو ـ سه ماهه را در نظر گرفت اما با فروکش کردن جنگ در اوکراین و شرق اروپا، طبیعتاً تمرکز به خاورمیانه بیشتر خواهد شد در این بین فقط اگر جنگ در خاورمیانه فراگیر شود آن وقت بسیاری از محاسبات بر هم خواهد خورد البته تا به این جا، همه ی طرف‌ها خواهان گسترش جنگ نیستند و دیپلماسی‌ها هم همین موضوع را نشان می‌دهد.»

>با پایان جنگ اوکراین، دلبری‌های روسیه برای اروپا آغاز خواهد شد!
فرجی راد در بخش پایانی این گفتگو اظهار می‌دارد:«میانه ی تخریب شده ی روسیه و اروپا به این آسانی ترمیم نخواهد شد اما با اعلام آتش بس قطعاً دلبری‌های مسکو برای اروپا آغاز خواهد شد و پوتین سعی خواهد کرد ضمن رها کردن خود از بردگی انرژی برای چین با تخفیف‌های ۴۰ درصدی تا میزان ۵۰ درصد از انرژی اروپایی‌ها را تأمین کند و از آن جایی که امید اروپا برای تأمین انرژی از خاورمیانه فعلا نقش بر آب شده است چندان بعید نیست که اروپا مجدداً پذیرای قراردادهای نفتی و گازی روسیه شود.»
فرجی راد با تأکید بر این مسئله که:«اروپایی‌ها از وضعیت فعلی خاورمیانه هم نگران و ناراضی هستند» می‌افزاید:«اگر بحران حماس خواسته باشد با اضافه شدن حوثی ها، حشدالشعبی و دیگر گروه‌های مقاومت گسترده‌تر و عمیق‌تر شود قطعاً فشارهای اروپا برای اعلام آتش بس در جنگ اوکراین نیز شدت خواهد گرفت و از این رو باید گفت، هرگونه افزایش تنش در منطقه خاورمیانه ضمن آن که اروپایی‌ها را نگران‌تر از همیشه خواهد کرد، اوکراین را به پذیرش آتش بسی طولانی مدت تحت فشار قرار
خواهد داد.