روسیه به ایران خیانت کرده است؟ از نگاه عوام چنین تلقی وجود دارد. حتی برخی رسانه‌ها نیز چنین عقیده‌ای دارند. از جمله روزنامه کیهان که دیروز در واکنش به همراهی مسکو با بیانیه ضدایرانی اعراب نوشت: «از کشورهای عربی حاضر در نشست یاد شده غیر از دشمنی با ایران اسلامی و همراهی با رژیم صهیونیستی […]

روسیه به ایران خیانت کرده است؟ از نگاه عوام چنین تلقی وجود دارد. حتی برخی رسانه‌ها نیز چنین عقیده‌ای دارند. از جمله روزنامه کیهان که دیروز در واکنش به همراهی مسکو با بیانیه ضدایرانی اعراب نوشت: «از کشورهای عربی حاضر در نشست یاد شده غیر از دشمنی با ایران اسلامی و همراهی با رژیم صهیونیستی انتظاری نمی‌رود، ولی دولت روسیه باید پاسخگوی اقدام پلشت و غیرقانونی خود علیه جمهوری اسلامی ایران باشد…»
در اصول سیاست خارجی همانطور که بارها گفته و نوشته شده ما دوست و دشمن دائمی نداریم. در سیاست خارجی ایران نیز سال هاست این ایده تئوریزه و تشریح شده است. شاید بتوان گفت حسن روحانی و محمد جواد ظریف سردمدار آن هستند. از سال ۱۳۹۲ و همزمان با شکل‌گیری برجام تا همین امروز این دو بارها بر این اصل در سیاست خارجی تاکید کرده اند. این دو هر زمان رویکرد و دولت‌شان متهم به غرب گرایی شد تاکید کردند که هدف‌شان منافع ملی است وگرنه در سیاست خارجی ما دوست و دشمن دائمی نداریم. روحانی و ظریف منهای استثنائی به نام رژیم صهیونیستی که اصولا به رسمیت شناخته نمی‌شود همواره چه زمانی که در قدرت بودند و چه اکنون که حاشیه‌نشین هستند معتقدند ما نباید در سیاست خارجی خود را محدود کنیم و بایستی با تمام کشورها و دولت‌ها کار کنیم. چه‌بسا زمانی اقتصا کند ما با چین قراردادی بلند مدت ببندیم و چه بسا منافع آنجا باشد که برویم روبروی آن‌ها بنشینیم تا از حق هسته‌ای خود دفاع کنیم.

 موضوعی که مغفول مانده
البته نقدهای جاری به دولت رئیسی به خاطر شرق گرایی فقط محدود به این برهه زمانی نیست. این نکته سال هاست که در سیاست خارجی کشور مغفول مانده است. اولویت سیاست خارجی کشور باید اولویت دادن به منافع ملی باشد. در دانش روابط بین‌الملل هیچ کشوری دوست و دشمن دائمی ندارد، بلکه منافع دائمی دارد. منافع ملی ما یک پدیده ثابت است. شاقول سیاست خارجی باید منافع ملی باشد.
هر کسی وزیر امورخارجه کشورمان می‌شود و هر کسی رییس‌جمهور باشد اعم از سید ابراهیم رییسی، حسن روحانی، محمود احمدی‌نژاد، سید محمد خاتمی یا اکبر هاشمی‌رفسنجانی، برای ارزیابی عملکردش به شاخص‌های منافع ملی باید نگاه کرد.

بنابراین در سیاست خارجی باید اولویت این باشد که به دوستی و دشمنی دائمی نه بگوییم و منافع ملی را تنها مبنای سیاست خارجی قرار دهیم.

 نمونه‌های مشابه چه می‌کنند؟
اگر در فضای پیرامون خودمان نگاهی به روابط دیپلماتیک با کشورهای دیگر بیندازیم، می‌بینیم که حتی برخی کشورهایی که اعلام می‌کنند دوست و هم‌پیمان ما هستند، به‌رغم هزینه‌های کلانی که ما برای آن‌ها انجام داده‌ایم فرصت کافی را برای ما در کشورهای خودشان به وجود نیاورده‌اند و به‌رغم حمایت‌ها و کمک‌های ما فرصت‌های بیشتر را به کشورهای رقیب ایران واگذار کرده‌اند.

 حرکت براساس علم
ابزار رسیدن به سیاست خارجی مبتنی بر منافع ملی، بررسی علمی و تخصصی روابط و دیپلماسی است. نمی‌توان بر اساس شعارها و کلی‌گویی‌های عام و غیردقیق، سیاست خارجی مبتنی بر منافع ملی تنظیم کرد. باید به یاد داشته باشیم که دنیا منظومه‌ای به هم پیوسته است که نمی‌توانید انگشت بر یک نقطه قرار داد و ادعا کرد که فقط می‌خواهیم با این نقطه ارتباط برقرار کنیم، از آنجایی که دنیا امروزه به صورت یک منظومه است همان نقطه‌ای که ما قصد رابطه با آن را داریم، در ارتباط با نقاط دیگر این منظومه است، بنابراین رابطه ما با آن نقطه هم به نظمِ منظومه مورد نظر منعطف خواهد بود.

 با روسیه چه کنیم؟
با نگاهی براساس منافع ملی باید بگوییم که نه نگاه روزنامه ایران به اتفاق اخیر صحیح است و نه نگاه روزنامه کیهان. روزنامه ایران به دنبال ماستمالی اقدام کرملین است و کیهان از خیانت روس‌ها می‌نویسد. اما نگاه منافع محور مبتنی بر علم به ما گوشزد می‌کند ما به همان اندازه که به شرق نیاز داریم باحفظ عزت و کرامت خودمان به غرب نیز نیازمندیم.