آفتاب یزد: فیلم ۹۶ دقیقهای «دختر آرام» از کشور ایرلند که سال ۲۰۲۳ نامزد جایزه اسکار شده، در حالی که فقر و تنهایی را از نگاه یک دختر ۸ساله لمس و باز گو میکند به روی پرده سینما میرود، نمایشی درام از «کلم بایرد» که برای نخستین بار در فوریه ۲۰۲۲ به جشنواره فیلم برلین […]
آفتاب یزد: فیلم ۹۶ دقیقهای «دختر آرام» از کشور ایرلند که سال ۲۰۲۳ نامزد جایزه اسکار شده، در حالی که فقر و تنهایی را از نگاه یک دختر ۸ساله لمس و باز گو میکند به روی پرده سینما میرود، نمایشی درام از «کلم بایرد» که برای نخستین بار در فوریه ۲۰۲۲ به جشنواره فیلم برلین راه پیدا کرد. در ۱۳ مه همان سال نیز به سینمای بریتانیا که هم زمان با آن در برنامهای از خانهی سینمای کورزون در ایرلند مورد استقبال قرارگرفت و در نوامبر ۲۰۲۳ به سینمای آلمان راه یافت. این درام بر اساس داستان کوتاهی از نویسندهی ایرلندی به نام «کلر کی گان» با عنوان اصلی کتاب او «فاستر» الهام میگیرد که در ردهی بهترین فیلم بینالمللی از کشور ایرلند در مراسم اسکار سال ۲۰۲۳ ارائه شد. فیلم به دو زبان انگلیسی و ایرلندی که موسیقی آن را «اشتفان رنیکز» از دوبلین و فیلم برداری آن توسط «کیت مک کلا» صورت گرفت. ایفای نقش اول و شخصیت اصلی فیلم نوجوانی به نام «کاترین کلینچ» است.
فیلم وقایعی را از سال ۱۹۸۱ در یکی از روستاهای ایرلند که در آن دختر بچهای ۹ساله با سه خواهر و مادری که دگر بار طفلی را باردار است، به تصویر میکشد، از آنجایی که در فقر و تنگدستی به سر میبرند مادر از یاد میبرد غذای مختصری را برای بردن مدرسه کودکان خویش فراهم کند. زمانی فرا میرسد که مادر نامهای را از نزدیکان خود که زوجی میانسال و بیفرزند هستند دریافت میکند مبنی بر اینکه «کیت» میتواند تابستان را نزد آنها در یک شهر ساحلی و از جنوبیترین مناطق ایرلند یعنی شهر «مونستر» سپری کند، با موافقت خانواده، «کیت» و پدرش راهی سفر میشوند. وقتی به آنجا میرسند خانهای
بزرگ و آفتابی را در روستایی با تمامی متعلقاتش پیش روی خود میبینند. با میزبانی خانم خانه «آیب لین زین زیلاش» که با خوشرویی آنها را پذیرا میشود. هنگام غذا خوردن پدر «کیت» با توجه به شخصیتی که یک فرد آشوبگر و جنجالی دارد، رفتار میکند یعنی آن طوری که با خانواده خود نیز تا پیش از آن عمل میکرد. در حالی که «کیت» لباسهای کثیفی به تن دارد و پدر فراموش میکند قبل از باز گشت خود چمدانش را به او بدهد «آیب لین» لباسهای تمیز و کوچک بچهگانهای را که در قفسهی خانه دارد بر تن او میکند،
او را حمام و دائماً به او لبخند میزند، حتی زمانی که موهای او را شانه میکرد آواز میخواند.
«آیب لین» برای مهمان خردسال خود حکایت میکند که در این خانه رازی وجود ندارد و اتاق مخصوص خودش را به او میدهد. محیط و شرایط تازه «کیت» را در موقعیتی قرار میدهد. او با وجود آن که سعی میکند شبها چیزی ننوشد تا این که صبحها جایش را خیس نکند اما علیرغم آن نیمه شب برای اندکی نوشیدنی بیدار میشود ولی خیلی زود شرایط عادی شده طوری که پس از مدتی «کیت» و «آیب لین» در کنار هم مشغول آشپزی میشوند. او را با وسایل آشپزخانه آشنا میکند و چشمه مخفی جنگلی را که «کیت» هر روز با سطل از آن آب میآورد به او نشان داد؛ در عوض «سَن» همسر وی در ابتدا با مهمان جدید روی خوش نشان نمیدهد. با او کمی حرف میزند و با علم و اشاره و هدایای کوچک با او ارتباط برقرار میکند، حتی اگر حرفی هم برای گفتن نداشتند «کیت» با شجاعت تمام از «سَن» سوال کرده و او هم سعی میکند جواب خیلی چیزها را به او بدهد، به عنوان مثال چرا گوسالهها شیر مادرشان را میخورند، اما در واقع هر دو ترجیح میدهند در مقاطعی سکوت اختیار کنند. با گذشت زمان آزادی و نقاط قوت دخترک پدیدار میشود، مثلاً زمانی که «سَن» او را برای گرفتن نامه به دورترین قسمت مزرعه که صندوق پست در آنجا قرار دارد میفرستد و رفته رفته به جایی میرسد که حرکات و دویدن دخترک روز به روز با انگیزهتر میشود تا سریعتر به سوی مقصد بدود. «کیت» با خانواده جدیدش اولین مراسم خاکسپاری را تجربه میکند و در این فرصت با خبر میشود که لباسی را که «آیب لین» بر تن او کرده مربوط به پسر او است که در یک تصادف از بین رفته، در همان زمان نیز «کیت» نامهای از مادرش دریافت میکند که صاحب برادری شده و چون مدارس باز میشود میزبانان باید او را به خانه برگردانند، اما برگشت او با کمی تاخیر همراه میشود چرا که «سَن» باید به همسایهی خود برای به دنیا آوردن گوسالهاش کمک کند و از طرفی «کیت» نیز در جنگل داخل چشمهی آب میافتد و سرما میخورد. سر انجام روز وداع فرا میرسد. «آیب لین» و «سَن»، «کیت» را نزد خانوادهاش میبرند، اما به نظر میرسد شادی و شعف برای برگشت به خانه در دخترک وجود ندارد. آنها از «کیت» خداحافظی میکنند و به او یادآور میشوند هر زمان بخواهد، میتواند نزد آنان برود، زمانی که اتومبیل به را میافتد، «کیت» پشت سرشان میدود و «سَن» در حالی که گریه میکند از ماشینش به بیرون میپرد و او را در آغوش میگیرد و در این لحظه «کیت» او را با آوازی خوش پدر صدا میزند.
فیلم بر مبنای داستان کوتاه «فاستر» از «کلر کی گان» که نسخه چاپی آن در۱۵ فوریه سال ۲۰۱۰ برای نخستین بار منتشر و در مجله به عنوان بهترین اثر شناخته شد. اولین کتاب از این نویسنده ایرلندی که در منطقه «ویکلو» ایرلند به دنیا آمده با نام «آنتارتیکا» یا قطب جنوب است که شامل مجموعهای از داستانهای کوتاه است که موفق به دریافت جایزه ادبی تونی میشود. در سال ۲۰۱۳ کتاب دیگری با عنوان «روشنایی سوم» از وی به چاپ میرسد که ویرایشی جدید و اصلاح شده از آن در سال ۲۰۲۳ به چاپ میرسد.
در ادامه «کلرکی گان» نویسنده داستان «فاستر» متن زیبای ادبی خود را اینگونه آغاز میکند: ابتدای روز یکشنبه، بعد از این که من و پدرم از مرغزارها و گلهای روییده شده غیربومی کنار جاده که به دهکدهی «کلونگال» یعنی به جنوبیترین بخشهای ایرلند منتهی میشد، عبورکردیم، پدرم در حالی که رانندگی میکرد مرا به جای خانه به قلب «وکسفورد» سمت ساحل برد، مکانی که خانواده و وابستگان مادرم اهل آنجا بودند. گرما و داغی ماه آگوست و تشعشع آن با کشتزارهایی سبز فام که سایهاش به طور غیر منتظره جاده را روشن میکرد و ما در حالی که از دهکده ایرلندی میگذشتیم، محلی که پدرم گاو قرمزمان را در یک بازی برد و باخت به مردی میبازد که او هم پس از مدتی آن را میفروشد، مکانی در «کارنیو» که در گذشته بازار تجارت و کسب و کار مردم بود و من در حیرتم آنچه آنجا را دوست داشتنی میکرد آن بود که این محل متعلق به «کین سلا» یا همان قسمت مدرن «وکسفورد» بود.
در زمینه نوع و ویژگی و چگونگی جذابیت فیلم میتوان به این اشاره کرد که «کلم بایرد» برای نخستین بار با خواندن داستان «فاستر» در سال ۲۰۱۸ از آن الهام میگیرد و مجذوب ایدهی از آن شده و در نهایت درام «دختر آرام» را میسازد، چرا که داستان به موضوعات زیادی پرداخته بود که او در فیلمهای کوتاه خود به آن اشاره میکرد مثل ارتباطات پیچیده در خانواده، مسئله رشد عاطفی و روانی و بیش از همه اثر عمیقی که پدیده غم و توانایی که آن دختر کوچک بر ما دارد که قالب روایت از منظر اول شخص مفرد در زمان حال از نگاه یک دختر جوان جذاب است و از نگاه فیلمسازی چالشی دلربا و گیرا را در بر میگیرد و نیز نکات ظریف و ریز داستان که کارگردان آن را باور دارد که به قول خودش مجذوب اتفاقاتی شده که در مکانهای کوچک چیزهای بزرگ و عمیقی را یافته است و این شیفتگی را داستان با پایانی بر عقدههای روانی و پاکسازی ذهنی به کارگردان القا میکند. در مقوله ساخت فیلم آنچه آن را با اهمیت کرده، در ابتدا کارگردانی «بایرد» و نقش آفرینی بازیگر اصلی و نوجوان آن «کاترین کلینچ» در نقش «کیت» است و در ادامه سایر بازیگران «ایب لین» و همسرش و پدرو مادر «کیت» میباشند.
فیلمبرداری توسط «کیت مک کالو» در سال ۲۰۲۰ و در دوبلین آغاز شد، وی مهارتش در ثبت فیلمهای مستند به اثبات رسیده است. فیلم قبلی او با عنوان «Arracht» به کارگردانی «تام سالیوان» -که موفق به کسب جایزه اسکار سال ۲۰۲۱ در مقولهی بهترین فیلم بینالمللی شد- است.
موسیقی فیلم به عهده «استفان رِنیک» است که پیشتر موسیقی فیلم «Room» به کارگردانی «لنی آبراهامسون» و موسیقی سریال «Normal People» را در پرونده کاری خود دارد. وی در سال ۲۰۲۳ آلبومی مشتمل بر ۱۲ قطعه را توسط کمپانی آهنگسازی «سیلوراستریم» در ایرلند منتشر کرد.
در ۱۱ فوریه ۲۰۲۲ فیلم برای اولین بار به جشنواره برلین راه یافت و در بخش افق نو، جای خود را باز کرد و در همان زمان به عنوان نماینده فیلم بینالملل از کشور ایرلند انتخاب شد. طولی نکشید تا در ماه مارس همان سال فیلم «دختر آرام» در جشنواره فیلم «گلاسکو» شناخته شد. علاوه بر جشنوارههای انگلستان، اسکاتلند و ایرلند، همزمان در جشنوارههای بینالمللی ملبورن و هنگ گنگ و سپس کره جنوبی و در ادامهی آن در کشور اسپانیا دیده شد و در نهایت به جشنوارههای بینالمللی اروپا، شرق اروپا و سینماهای آلمان و امریکا
راه یافت.
در حوزه نقد فیلم میتوان به وب سایت آمریکایی «Rotten Tomatoes» و نقد رسانهای «Metacritic» اشاره کرد که هرکدام به ترتیب ارزیابی و نقد خود را از این فیلم حدود ۹۷درصد مثبت و امتیاز ۷/۸ از ۱۰ و دیگری با کسب ۸۹ درصد از ۱۰۰ درصد را رقم زدند.
به نقل از «Alicia Haddick» روزنامه نگار مجله فیلم انگلیسی «Little White Lies» داستان فیلم «دختر آرام» سادگی و معصومیتی از قلبی کودکانه است که گرمای حاصل از نوستالژی آن را فیلمبردار با به تصویر کشیدن تضاد در سختیها و مصائبی که «کیت» با واقعیتهایی که در خانه خود مواجه میشود در برابر محیط خارج از آن به گونهای است که گویی محیطی رویایی و فوق العاده را برای بیننده ارائه داده باشد تا «کیت» خود را در آن پیدا کند. میتوان گفت آهستگی سکانسهای فیلم، بزرگترین امتیاز برای تماشاگرانش که همانا به شناخت «کیت» میانجامد را ممکن میسازد تا آنها همراه با او نفس بکشند و زندگی کنند. کارهای روزمره چون پوست کندن سیب زمینی و قدم زدن در جنگل تبدیل به خاطرات دوست داشتنی و عشقی عمیق شده تا خانواده جدید «کیت» قلب فیلم را تسخیر کنند و این صحنهها همان مکان هایست که به فیلم روح میبخشد تا نوع نگاه فیلم ایرلندی را نمایان سازد. زیبایی و شباهت کار را میتوان با فیلم «مامان کوچولو» اثر کارگردان فرانسوی «سلین سیاما» محصول سال ۲۰۲۱ برابر دانست که از سری فیلمهای مربوط به زندگی نوجوانان در مسائلی چون رشد و بلوغ است تا در نهایت تجربیات خاص نوجوانان را به این قشر عظیم انتقال دهد. فیلم ۷۲ دقیقهای «مامان کوچولو» نمایش دختر بچهای است که از طریق یک حلقه زمانی به دوست دوران کودکی مادر خود تبدیل میشود و همه چیز را از زاویهی دید دختری کوچک رقم میزند تا برای مخاطب خود درکی از غم و اندوه را تداعی کند که به موازات آن در فیلم «دختر آرام» نیز این روند غمبار به جایی میرسد که آن را برای بیننده قابل درک میکند. از درام فرانسوی «مامان کوچولو» در هفتاد و یکمین دوره از مسابقات جشنواره بینالمللی فیلم برلین دعوت به عمل آمد که به طور رسمی نمایش فیلم در سینمای فرانسه از دوم ژوئن سال ۲۰۲۱ و در آلمان از ۱۷ مارس ۲۰۲۲ آغاز شد.
فرایند نهایی کار و تحلیل درام «دختر آرام» از دید مطبوعات و رسانهها جذاب بود تا جایی که روزنامه «تایم» ایرلند به نقل از «دونالد کلارک» روزنامه نگار، «کیت» را به عنوان یک ناظر بینهایت منفعل در نظر میگیرد که نقش خود را در این چالش بزرگ به بهترین نحو ممکن به رشد میرساند و تا حدی در شیوه بیانی، هیجان را انتقال میدهد.
«هُلگِر توئل» در نقد خود در وب سایت پورتال فیلم کودکان و نوجوانان آلمان متذکر میشود که فیلم دارای فضایی متراکم با بهره مندی از نورهای جادویی است که همانا حال و هوایی با رنگهای گرم تابستانی را تداعی میکند و با مشاهدات خوبی که از زاویه دید چشمهای نافذ قهرمان نوجوان فیلم روبروییم به راحتی هر مخاطبی خود را ملزم به دوست داشتن آن میکند و جزئیترین نکات را مورد دقت و توجه قرار میدهد به نحوی که آسیبهای روحی، روانی و ذهنی کودک به شیوهای نشان داده میشود که باعث شود آن زوج بر او تاثیر بگذارند و به گونهای پیش برود که در آنِ واحد پایانی آشکار از شجاعت و امید را در او به بار آورند؛ «توئل» باز هم نقد خود را بر اساس گفته تحلیلگر «انی آلیس میلر» پیش میبرد، فردی که از سالها پیش مهم بودن روابط خانوادگی را برای رشد کودکان و یا حداقل یک مراقب دائمی را برای آنان ضروری و لازم دانسته است، شخصی که کودک به او اعتماد کند. فیلم موفق میشود این نظریه را به سهولت با شیوهای بازیگوشانه اثبات کند حتی اگر به صراحت قصدش آن نبوده باشد. «دختر آرام» را میتوان به عنوان یکی از موفقترین و پردرآمدترین فیلمهای ایرلندی زبان تا به این لحظه دانست که با صرف هزینه تولید پایین، مبلغ بالایی را از طریق سینماهای انگلستان و ایرلند برای خود بازگرداند. در اکتبر سال ۲۰۲۲ یعنی ۲۲ هفته پس از شروع، فیلم با رقم فزایندهای به ارزش یک میلیون یورو روبرو شد که در ادامه با اکرانهای گستردهتر در سینماها، به رقم شش میلیون دلار درآمد دست یافت.
مترجم: فاطمه علیاصغر
منبع: مجله اشپیگل
Saturday, 27 April , 2024