آفتاب یزد – رضا بردستانی: یک استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان با تأکید بر این مسئله که؛ «بعید می‌دانم تنش‌های جدی و اساسی بین ایران و ترکیه وجود داشته باشد که فرضیه‌ی دور شدن از یکدیگر را مطرح کنیم» به آفتاب یزد گفت: «شاید در زمان حال، دیدگاه‌های تهران – آنکارا تا بیش از […]

آفتاب یزد – رضا بردستانی: یک استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان با تأکید بر این مسئله که؛ «بعید می‌دانم تنش‌های جدی و اساسی بین ایران و ترکیه وجود داشته باشد که فرضیه‌ی
دور شدن از یکدیگر را مطرح کنیم» به آفتاب یزد گفت: «شاید در زمان حال، دیدگاه‌های تهران – آنکارا تا بیش از ۷۰ درصد حداقل در مورد بحران غزه به هم نزدیک باشد.»
محمدعلی بصیری می‌گوید: در گذشته‌های اندکی دور و نزدیک، بین ایران و ترکیه برخی اختلاف دیدگاه‌ها وجود داشت؛ در مورد سوریه، در باره عراق، در موضوع قره باغ اما با کاهش تنش ها، هم‌اکنون بر مسیر همگرایی و هم افزایی گام بر می‌داریم اما قبول کنیم انتظاراتی که از ترکیه به عنوان یک کشور همسایه داریم برآورده نخواهد شد چون مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده تا این انتظارات همچنان روی کاغذ باقی بماند.
این استاد دانشگاه البته معتقد است: ایران و ترکیه از آن چنان اقتصاد مکملی هم برخوردار نیستند که بتوانند زمینه‌های همکاری‌ها را افزایش بدهند به تعبیری این دو کشور نیازهایی دارند که خودشان قادر به رفع آن‌ها هستند در زمینه‌های نفت و انرژی و برق هم همکاری‌هایی داریم اما روابط تجاری با ترکیه با آن چه در حد مطلوب بدان می‌نگریم نرسیده و بعید می‌دانم تغییرات قابل ملاحظه‌ای نیز در این زمینه داشته باشیم.

 سفر رئیس جمهوری ایران به ترکیه در آخرین لحظات لغو شد
سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به ترکیه که قرار بود روز سه‌شنبه انجام شود در آخرین لحظات لغو شد. دفتر ریاست جمهوری ترکیه ساعاتی پیش از انجام سفر از پیش برنامه ریزی شده آقای رئیسی به آنکارا این خبر را اعلام کرد. با این وجود هنوز هیچ جزئیاتی از دلیل لغو سفر اعلام نشده است.
در این بیانیه همچنین هیچ اشاره به تغییر احتمالی تاریخ سفر رئیس جمهوری ایران به آنکارا نشده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه روز ۱۱ نوامبر هنگام بازگشت از نشست منطقه‌ای ریاض، پایتخت عربستان از سفر آقای رئیسی به این کشور خبر داده بود. قرار بود در این سفر روسای جمهوری دو کشور با یکدیگر دیدار و درباره «اتخاذ یک موضع مشترک در قبال جنگ غزه» گفتگو کنند. رؤسای جمهوری ایران و ترکیه روز یکشنبه به صورت تلفنی با یکدیگر تبادل نظر کرده بودند.

> «فیدان»، وزیر امور خارجه ترکیه با چه کسانی دیدار کرد؟
هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه در بارسلون با خوزه مانوئل آلبارس، همتای اسپانیایی خود و آنتونیو تاجانی، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه ایتالیا دیدار کرد. براساس پیام منتشر شده توسط وزارت امور خارجه ترکیه در شبکه اجتماعی ایکس، این دیدارها در حاشیه هشتمین نشست منطقه‌ای اتحادیه کشورهای دریای مدیترانه صورت گرفت.
​​​​​​​ فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه همچنین با ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» در بروکسل، پایتخت بلژیک دیدار کرد. براساس پیام منتشر شده توسط وزارت امور خارجه ترکیه در ایکس، این دیدار در حاشیه نشست وزرای خارجه کشورهای عضو ناتو انجام شده است.

 هم تحریم‌ها هم غفلت!
محمدعلی بصیری، استاد روابط بین الملل دانشگاه اصفهان در ادامه‌ی گفت و گوی خود با آفتاب یزد با اشاره به تأثیر تحریم‌های همه جانبه (نفتی و بانکی) بر کاهش سطح مراودات تجاری ما بین ترکیه و ایران افزود: از آفت تحریم‌های همه جانبه، ظالمانه و بلندمدت نباید به سادگی عبور کرد.
وی ادامه داد: طی سال‌هایی که ایران زیر فشار سنگین تحریم‌ها بود نتوانست از مواهب اقتصاد همسایگی بهره‌مند شود از جمله ترکیه که به جز تحریم ها، ملاحظات دیگری نیز از جمله متحد غرب و آمریکا بودن، عضوی از اعضای ناتو بودن و مناسبات منطقه‌ای و بین المللی نیز دارد.
این استاد دانشگاه با اشاره به کاهش ۲۰۰ میلیارد دلاری قدرت تجاری ایران ناشی از تحریم‌ها می‌گوید: وقتی کشوری بر اثر تحریم‌ها تا ۲۰۰ میلیارد دلار دچار کاهش قدرت تجاری می‌شود به طور طبیعی روی تک تک روابط همسایگی آن کشور نیز آثار خود را نشان خواهد داد.
بصیری ادامه می‌دهد: البته در دولت آقای رئیسی با تأکید بر سیاست همسایگی، قدم‌هایی برداشته شد اما نمی‌توان انتظار معجزه در روابط با برخی کشور‌ها از جمله ترکیه داشت.
این تحلیلگر سیاسی با اشاره به این موضوع که: «ترکیه از این وضعیت مستثنی نیست» خاطر نشان کرد: در اوضاع و احوال تحریمی نمی‌توان برنامه ریزی کرد، قراردادهای مهم منعقد کرد و پیگیر ارتقای سطح روابط بود. ایران با هیچ کشوری نتوانست چنین مناسباتی برقرار کند و ترکیه نیز از این وضعیت مستثنی نیست.

 ساختار سیاست و حکومت در ایران و ترکیه متفاوت است
بصیری با اشاره به مشترکات فرهنگی، تاریخی، سیاسی، فرهنگی بین دو کشور ایران و ترکیه اظهار داشت: اساساً ساختار سیاست و حکومت در ایران و ترکیه تفاوت مبنایی دارد. ترکیه با غرب روابط نسبتاً حسنه‌ای دارد، پشت در اتحادیه‌ی اروپا مترصد عضویت است، در بازیگری‌های منطقه‌ای و بین المللی مانند ایران فکر و عمل نمی‌کند اما مشترکاتی هم داریم؛ یک دولت شرقی مسلمان با برگزاری انتخابات که بسیار شبیه ایران است اما در جایی که ایران و ترکیه به مسائل ایدئولوژیک می‌رسند راه‌شان از هم جدا می‌شود.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: ترکیه با تفکرات اخوانی آناتولی با همه‌ی دنیا از جمله غرب همزیستی مسالمت‌آمیز دارد اما ایران اینگونه نیست. عملا دو نوع دیدگاه در سیاست‌های منطقه‌ای و بین المللی در تهران و آنکارا وجود دارد که تقریبا هیچ وجه مشترکی با هم ندارند واضح‌تر اگر بگویم؛ ایران در مسیری و ترکیه در مسیری دیگر در حرکت است به همین جهت می‌بینیم روابط اگرچه تیره و تار نیست اما گرم و صمیمانه نیز نیست.

 آمریکا مدل سیاست و حکومت در ترکیه را می‌پسندد و تبلیغ می‌کند!
بصیری در بخش دیگری از این گفت و گو خاطر نشان می‌کند: سیاست درهای باز و همزیستی گرم و صمیمانه ترکیه با تمام جهان از جمله اروپا و غرب باعث شده تا آمریکا این مدل را کارآمد‌تر از مدل حکومت و سیاست در ایران بداند و حتی آن را تبلیغ کند.
وی ادامه می‌دهد: در چنین فضایی است که می‌بینیم اگرچه تعارضی جدی بین تهران و آنکارا وجود ندارد اما روابط قابل قبول با دنیای غرب به طور طبیعی ترکیه را ممتاز‌تر نشان می‌دهد و از همین رو است که می‌بینیم هرچه تلاش صورت پذیرفته به پیشرفت و ارتقای سطح روابط منتهی نمی‌شود یا نشده است.

 یک پنج ضلعی معنادار؛ ترکیه، ایران، مصر، عربستان و تا حدودی پاکستان
بصیری در ادامه با دست گذاشتن روی کشورهای ایران، ترکیه، عربستان، مصر و پاکستان می‌گوید: به این پنج کشور نگاه کنید؛ دنیایی از مشترکات و روابطی که گاه ریشه در تاریخ دارد اما امروز در مناسبات دو به دویی و بینا کشوری می‌بینیم عملاً نزدیکی‌ای وجود ندارد.
ایران با ترکیه تعارضاتی دارد، با مصر و عربستان اختلافاتی و با پاکستان هم به همچنین در حالی که این پنج کشور اگر به هم نزدیک می‌شدند یک قدرت برتر جهانی را تشکیل می‌دادند اما مجموعه‌ای از عوامل مانع شده است.
بصیری به عوامل فرامنطقه‌ای از جمله آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا اشاره می‌کند و می‌افزاید: به طور طبیعی قدرت‌های غربی حتما خوشآیندشان نیست که این پنج کشور مسلمان با تاریخی غنی در کنار هم قرار گیرند. اختلافات هرچند اندک نیز دچار بزرگنمایی می‌شود و می‌بینیم که سطح روابط بین این پنج کشور (لااقل در مورد ایران) در پایین‌ترین سطح است هرچند ترکیه روابط بسیار نزدیکی با مصر و عربستان دارد و با پاکستان نیز وضعیت چندان نامطلوب نیست.
نکته‌ی مهم‌تر اما رقابت‌های اقتصادی و ژئوپلیتیک است. بصیری با ذکر این مورد در شرحی جامع‌تر می‌گوید: وقتی قدرت و سطح بازیگری‌های منطقه‌ای و بین المللی و حتی مسائل اقتصادی
به هم نزدیک می‌شود پای رقابت‌ها به میان می‌آید. به طور طبیعی نه عربستان دوست دارد ایران قدرت برتر منطقه باشد و نه مصر و ترکیه و حتی پاکستان. از این رو است که می‌بینیم حتی بین کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان که روزگاری تشکیل دهنده‌ی «اکو» بوده‌اند نیز مراودات چندان قابل ملاحظه و اثر گذار نیست.

 ترکیه نمی‌تواند مستقل از متحدان با ایران گرم بگیرد
بصیری در پایان خاطر نشان می‌کند: موانعی که از آن یاد شد حتماً تأثیرات منفی بر روابط کشورهایی که نام برده شده می‌گذارد ضمن آن که حتماً در مسائل ژئوپلیتیک در جاهای دیگر موضوع همکاری نیست و حتی اگر تعارض هم نباشد باید رقابت را تأثیر گذار دانست.

بصیری در انتها با انتقاد از دغدغه‌های مفرط امنیتی و نگاه امنیتی به همه‌ی مسائل به موضوع خشکسالی، حقآبه ها، میادین مشترک نفت و گاز وعدم دغدغه مندی در موضوع توجه به زیرساخت‌ها می‌گوید: این سؤال را آفتاب یزد پرسید خیلی‌های دیگر نیز پرسیده‌اند که مثلاً چرا ایران در موضوعاتی مانند حقآبه‌ها با همسایگان مماشات می‌کند؟
من می‌خواهم بگویم: سه دهه است که همه هشدار می‌دهند جنگ آینده‌ی جهان و به ویژه خاورمیانه که در یک منطقه‌ی خشک قرار گرفته، آب و منابع آبی است اما خودمان هم بی‌تقصیر نیستیم.
بصیری تأکید می‌کند: گیریم عراق و سوریه درگیر جنگ‌های داخلی و بن بست‌های سیاسی بودند، ایران که نبود، بود؟ چرا جمهوری اسلامی ایران سه دهه را به انفعال و غفلت گذرانید؟ چرا مسیرهای حقوقی پیموده نشد که حالا حقوق‌مان را به جای مطالبه، التماس گونه طلب کنیم؟
بد‌تر از این‌ها در میادین مشترک نفت و گاز هم درست رفتار نکردیم. شک نکنید در آینده، نسل‌های بعدی پرسش‌های بسیاری خواهند داشت و ما را نخواهند بخشید.
این استاد دانشگاه دردمندانه و گلایه مندانه می‌گوید: طبیعی است کشوری که با ثبات‌تر باشد، دغدغه‌های کمتری داشته باشد؛ برنامه ریزی می‌کند، سد می‌سازد، زیرساخت‌ها و منابع و مصارف را کنترل و مدیریت می‌کند اما کشوری که درگیر مباحث عدیده‌ی امنیتی است لابد وقتی به یاد این مسائل می‌افتد که ترکیه و افغانستان، سدهایی که باید می‌ساخته‌اند را ساخته و از دست ما هم کاری ساخته نیست.
وی در پایان می‌گوید: نگاه دغدغه مندانه‌ای نداشته‌ایم که این روزها به دنبال مقصر می‌گردیم!