بهترین سیاست این است که باید «واقع‌گرا» بود

آفتاب یزد – رضا بردستانی: انتشار یک عکس (مرز ایران و ترکیه) در رسانه‌ها سر و صدای بسیاری به راه انداخت و بحث‌های زیادی درباره‌ی آن مطرح شد. «ابر دزدی»، «دستکاری در اقلیم»، «گمانه زنی‌ها در باره‌ی علل خشک شدن دریاچه ارومیه»، «فراوانی بارش‌ها به خصوص برف در ترکیه و فقدان آن در ایران»، «مقایسه دو دریاچه «وان» در ترکیه و دریاچه ارومیه در ایران» و… موضوعاتی بودند که فعالان رسانه ای، محیط زیستی، نمایندگان مجلس، روسای سازمان حفاظت از محیط زیست و حتی وزارت نیرو و کشور نیز به آن با حساسیتی بالا واکنش نشان دادند.
تأیید و تکذیب‌ها در نهایت، معمای نشان داده شده در عکس را حل نکرد و قرار بر این شد تا این موضوع از منظر علمی و کارشناسی بررسی شود؛ بررسی شدنی که به گواه تجربه مترادف با به «فراموشی» سپرده شدن است!
این که با استناد به یک عکس، چه نتایجی به دست آمد، چقدر درست و تا چه اندازه نادرست بود را به آگاهان و متخصصان می‌سپاریم اما آن چه در این گزارش مهم بوده، بررسی شده و روی آن حرف داریم برخی از تیترهای روزنامه‌های ترکیه‌ای در یک بازه زمانی ۴۵ روزه است که حاوی نکات قابل تأملی است. نخست بدون هیچ توضیح و حاشیه ای، تیترهای برگزیده‌ی مورد نظر را مرور می‌کنیم:

روزنامه ینی شفق: رکورد در بخش گردشگری (پنج شنبه ۱۶ آذر)
یکی از مهم‌ترین شهرهای گردشگری جهان، تا پایان نوامبر ۲۰۲۳ میزبان ۱۵ میلیون و ۳۷۱ هزار بازدیدکننده از نزدیک به ۲۰۰ کشور جهان بوده است. بنابراین، در سال ۲۰۲۳ رکورد جدیدی با بیشترین تعداد گردشگر در تاریخ گردشگری آن شهر شکسته شد.

روزنامه وطن: رکورد ۴ میلیون و ۸۲۶ هزاری در بازدیدکنندگان از کاپادوکیه (جمعه ۱۵ دی)
در کاپادوکیه، یکی از مراکز مهم گردشگری ترکیه، رکورد بازدیدکننده با ۴ میلیون و ۸۲۶ هزار و ۶۲۲ گردشگر داخلی و خارجی در سال ۲۰۲۳ شکسته شد.

روزنامه حریت: ترکیه به عنوان یکی از اعضای «فهرست میراث جهانی یونسکو» انتخاب شد (جمعه ۳ آذر)
محمت نوری ارسوی وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه اعلام کرد که ترکیه برای عضویت در «فهرست میراث جهانی یونسکو» انتخاب شده است. ارسوی طی پیامی در شبکه اجتماعی X گفت: “کشور ما در نتیجه رای‌گیری در بیست و چهارمین جلسه مجمع عمومی کشورهای عضو که در پاریس، پایتخت فرانسه برگزار شد، به عضویت کمیته درآمد.

روزنامه حریت: بولات: ترکیه سریع‌ترین رشد اقتصادی را داشت
(جمعه ۱۰ آذر)
عمر بولات، وزیر بازرگانی ترکیه با بیان اینکه اقتصاد ترکیه با افزایش ۵.۹ درصدی تولید ناخالص داخلی در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۳، عملکرد رشد با نرخ بالای خود را برای ۱۳ فصل بدون وقفه حفظ کرده است، گفت: ترکیه سریع‌ترین اقتصاد در حال رشد در میان کشورهای G-20 و OECD است.
روزنامه وطن: یک رکورد جدید در تجارت خارجی (دوشنبه ۱۳ آذر)
وزیر بازرگانی ترکیه، اومر بولات اعلام کرد که ترکیه در ماه نوامبر به بالاترین سطح تجارت خارجی در تاریخ رسیده است. بولات اعلام کرد که در ماه نوامبر ۲۳.۰۱ میلیارد دلار صادرات انجام شده است.

روزنامه وطن: «مشکل ویزا با کشورهای اتحادیه اروپا در حال رفع شدن است» (سه شنبه ۲۸ آذر)
مذاکرات برای حل مشکلات روادید ترکیه با کشورهای اتحادیه اروپا شتاب بیشتری گرفته است. تاکید بر تسریع روند، به ویژه برای دانشجویان، دانشگاهیان، تجار و هنرمندان است. نرخ رد درخواست ویزا توسط شهروندان ترکیه به کشورهای اتحادیه اروپا در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

روزنامه خبرترک: ۱۱۹ دانشگاه از ترکیه بین ۳ هزار دانشگاه برتر جهان جای گرفتند (چهارشنبه ۲۹ آذر)
فهرست رتبه‌بندی جهانی دانشگاه فنی خاورمیانه، یکی از ۱۰ سازمان مجاز رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سراسر جهان، در سایت «http://www.urapcenter.org» اعلام شد. دانشگاه حاجت‌تپه با رتبه ۵۵۴ در این لیست جای گرفت.

خبر ترک: رکورد جدیدی در ذخایر بانک مرکزی (جمعه اول دی ماه)
افزایش ذخایر ناخالص بانک مرکزی جمهوری ترکیه ادامه دارد. مجموع ذخایر بانک مرکزی به ۱۴۲.۵ میلیارد دلار رسید. ذخایر بانک مرکزی از پایان ماه مه تا به حال ۴۴.۱ میلیارد دلار افزایش یافته است.

ینی شفق: ترکیه یک پایگاه تولیدی در زمینه خودروهای برقی و باتری می‌شود (جمعه اول دی ماه)
محمد فاتح کاجیر، وزیر صنعت و فناوری با همتایان چینی خود در پکن، پایتخت چین دیدار کرد. در این دیدارها، همکاری‌های دوجانبه به ویژه خودروهای برقی و سرمایه‌گذاری در زمینه باتری مورد بحث و بررسی قرار گرفت. کاجیر گفت: می‌خواهیم ترکیه را به یک پایگاه تولیدی در زمینه خودروهای الکتریکی و باتری تبدیل کنیم.

استار: ترکیه به وابستگی خود به انرژی خارجی پایان خواهد داد
(جمعه اول دی ماه)
ترکیه با اکتشافات گاز طبیعی و نفت، یکی پس از دیگری، رکوردهای جدیدی در منطقه گابار به ثبت رساند. تولید نفت ترکیه در گابار از مرز ۳۰ هزار بشکه گذشت. آلپ‌ارسلان بایراکتار وزیر انرژی و منابع طبیعی گفت: با اکتشافات جدید به وابستگی خارجی ترکیه در این زمینه پایان خواهیم داد.

روزنامه وطن: فرودگاه استانبول به عنوان شلوغ‌ترین فرودگاه اروپا
اعلام شد (دوشنبه ۴ دی)
بر اساس گزارش سازمان اروپایی ایمنی ناوبری هوایی، فرودگاه استانبول با میانگین ۱۲۹۶ پرواز در روز بین ۴ تا ۱۰ دسامبر شلوغ‌ترین فرودگاه اروپا اعلام شد. پس از فرودگاه استانبول هیترو لندن با میانگین ۱۲۸۶ پرواز در روز، اسخیپول آمستردام با ۱۲۵۱ پرواز و فرودگاه شارل دوگل پاریس با ۱۲۱۷ پرواز قرار دارند.

حریت: بازی‌های موبایل ساخت ترکیه در صدر جهان هستند
(سه شنبه ۵ دی)
با تبدیل شدن ترکیه به کشوری پیشرو در دنیای بازی، موفقیت شرکت‌های ترک همچنان زبانزد همگان است. رویال مچ، بازی موبایلی که توسط استودیو
Dream Games مستقر در استانبول ساخته شده است، با سقوط رقیب معروف خود Candy Crush، به پردرآمدترین بازی تبدیل شد.

روزنامه استار: بیانات روسیه در مورد ترکیه (پنجشنبه ۷ دی)
الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه با بیان اینکه نقشه راه پروژه ایجاد مرکز گاز طبیعی در ترکیه به زودی تصویب خواهد شد، گفت: امیدواریم این پروژه در سال ۲۰۲۴ اجرایی شود.

روزنامه صباح: اردوغان: رکورد صادرات به رکورد تاریخی دست یافت (چهارشنبه ۱۳ دی)
رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سخنان دیروز خود با بیان اینکه صادرات سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۰.۶ درصد افزایش یافته و به ۲۵۵ میلیارد و ۸۰۹ میلیون دلار رسیده است، گفت: رکورد صادرات تاریخ جمهوریت ما شکسته شده است.

روزنامه یئنی شفق: موفقیت بزرگ پیمانکاران ترکیه (پنجشنبه ۱۴ دی)
بخش پیمانکاری بین‌المللی ترکیه سال ۲۰۲۳ را با ارزش پروژه بزرگ ۲۷.۴ میلیارد دلار به پایان رساند. ارزش کل پروژه‌های انجام شده در ۱۳۵ کشور به ۵۰۱ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار افزایش یافت. پروژه بازسازی ورزشگاه باشگاه بارسلونا در اسپانیا به یکی از پروژه‌های نمادین خارج از کشور تبدیل شد.

 از بارش‌های ترکیه نوشتیم از گردشگری ترکیه هم بنویسیم!
سازمان آمار ترکیه اعلام کرد؛ درآمد کشور از صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال پیش از آن ۵۳.۴ درصد افزایش یافته و به ۴۶ میلیارد و ۲۸۴ میلیون و ۹۰۷ هزار دلار رسید.
طبق این آمار ۵۱ میلیون و ۳۶۹ هزار و ۲۶ گردشگر خارجی از ترکیه بازدید کرده‌اند.
درآمد ترکیه از صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۲ با ۵۳.۴ درصد افزایش نسبت به سال پیش از آن به ۴۶ میلیارد و ۲۸۴ میلیون و ۹۰۷ هزار دلار رسید. در این دوره متوسط هزینه شبانه برای هر نفر ۸۹ دلار و متوسط هزینه شبانه شهروندان ترک‌تبار مقیم خارج از کشور ۶۰ دلار بوده است.
هزینه‌های گردشگری در سال گذشته با ۱۳۰.۹ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۴ میلیارد و ۲۷۶ میلیون و ۵۳۳ هزار دلار رسید؛ ۳ میلیارد و ۷۵۳ میلیون و ۴۰۳ هزار دلار از این مبلغ شخصی و ۵۲۳ میلیون و ۱۳۰ هزار دلار نیز هزینه بسته‌های تور گردشگری بوده است.
در نگاهی مقایسه‌ای و بر اساس یکی از آمارهای منتشر شده (۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۲)، سازمان جهانی گردشگری از رشد قابل توجه ورود گردشگران خارجی به ایران در سال ۲۰۲۲ خبر داده است. در این سال ۴.۱ میلیون سفر توسط گردشگران خارجی به مقصد ایران انجام شده است که این رقم نسبت به سال قبل از آن ۳۱۵ درصد رشد داشته یعنی بیش از ۴ برابر شده است. کل سفرهای گردشگری خارجی به مقصد خاورمیانه در سال ۲۰۲۲ نیز بالغ بر ۶۶ میلیون سفر بوده است که این رقم با رشد ۱۶۳ درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه شده است. سهم ایران از کل گردشگران خارجی ورودی به این منطقه حدود ۶ درصد برآورد شده است.
با توجه به تیتر و اخباری که روزنامه‌های ترکیه‌ای منتشر کرده اند، کل گردشگران وارد شده به ایران، چیزی معادل تعداد گردشگرانی است که از کاپادوکیه در ترکیه بازدید داشته‌اند و یک – چهارم گردشگرانی که یک شهر را به عنوان مقصد گردشگری خود برگزیده اند. مقایسه آمارها حکایت از آن دارد که از نظر تعداد گردشگر، ترکیه حدود سیزده برابر بیشتر موفق به جذب گردشگر شده است و از نظر درآمد نیز ترکیه یازده برابر ایران از محل گردشگری درآمد کسب کرده است. (آمارهای به روز شده قطعاً تغییراتی در این اعداد و ارقام ایجاد خواهد کرد که در مجموع به همین تفاوت و شاید تفاوت‌های محسوس‌تری دست پیدا خواهیم کرد.)
«منصور بیطرف» در یادداشتی با عنوان: «فرق دیگر ما و ترکیه» که آن را «دنیای اقتصاد» منتشر کرده، می‌نویسد: «درآمد ارزی ترکیه فقط از محل جهانگردی حدود ۱.۵برابر درآمد نفتی ایران است.» نفتی که ایران آن را با تخفیف ۴ دلار در هر بشکه به فروش می‌رساند آن هم صرفاً به یکی – دو کشور از جمله چین که درآمدهای آن نه به صورت دلار و دیگر ارزهای رایج در دنیا که بعضاً به صورت تهاتر به ایران پرداخت می‌شود تهاتری که بازهم میزان درآمدهای ما را کاهش می‌دهد!
این روزها که خیلی زود به بادِ فراموشی سپرده شده، خیلی‌ها در مورد بارش ها، تفاوت میزان برف در دو سوی مرز و پر آبی دریاچه وان و خشک شدن دریاچه ارومیه نوشتند اما تمام داستان ترکیه در بارش‌ها خلاصه نمی‌شود که ترکیه به دلیل قرار گرفتن بین دو دریای سیاه و مدیترانه، مشخصاً دارای آب و هوای مدیترانه‌ای و با رطوبت بالا است که همین امر در بارش‌ها تاثیر بسیار زیادی دارد اما ترکیه منهای آن‌ها سرزمین پر آبی است از منظر گردشگری نیز از کشورهای مورد علاقه‌ی گردشگران روس، عرب و ایرانی است و سالیانه میلیاردها دلار از همین مسیر با یک برنامه ریزی درست و حساب شده، کسب درآمد می‌کند.

 همه‌ی اقتصاد ترکیه در گردشگری خلاصه نمی‌شود!
ترکیه مشکل اقتصادی ندارد؟ دارد. ترکیه با گرانی و تورم دست و پنجه نرم نمی‌کند؟ می‌کند. ترکیه با فقر و بیکاری و آسیب‌های اجتماعی رو در رو نیست؟ هست. ترکیه مشکل آب و هوایی و بحران خشکسالی ندارد؟ این یکی را ندارد!
بررسی روزنامه‌های ترکیه (ادعا یا واقعیت باید راستی آزمایی شود که از توان ما خارج است) نشان می‌دهد، همه‌ی اقتصاد ترکیه در گردشگری خلاصه نمی‌شود هرچند ترکیه روی بخش گردشگری خود سرمایه گذاری‌های هنگفتی کرده است. در این بررسی‌ها بر اساس آن چه رسانه‌های ترکیه‌ای ادعا کرده‌اند می‌بینیم:
– ترکیه دارای سریع‌ترین رشد اقتصاد در میان کشورهای «جی – ۲۰» است
– ۲۳ میلیارد دلار صادرات تنها طی یک ماه (نوامبر ۲۰۲۳)
– حل مشکل ویزا با کشورهای اروپایی، مسئله‌ای که برای ایرانی‌ها یک رؤیای دست نیافتنی است!
– قرار گرفتن ۱۱۹ دانشگاه ترکیه در بین ۳۰۰۰ دانشگاه برتر جهان
– ۱۴۲ میلیارد دلار ذخایر ارزی در بانک مرکزی ترکیه
– تلاش برای تبدیل شدن به قطب تولید خودروهای برقی و باطری‌ای در جهان
– تلاش برای پایان دادن به وابستگی خود به انرژی از طریق اکتشاف نفت
– دارا بودن فرودگاه‌های شلوغ و پرترافیک که خود منبع درآمدی است
– صدر نشینی در بازی‌های موبایلی
– روابط متعادل با روسیه، آمریکا و اروپا
– ۲۵۶ میلیارد دلار صادرات در سال
– ۵۰۰ میلیارد دلار ارزش مناقصه‌های بین‌المللی که پیمانکاران ترکیه‌ای در سطح بین‌المللی در آن شرکت کرده‌اند و…

 این تیترها به ما چه می‌گوید؟
پاسخ این سؤال را در سه نوشته پیدا کردیم؛ یکی در یادداشت «علی یکه فلاح» با عنوان: «چرا ترکیه پیش رفت ما نه؟» و نیز در یادداشتی دیگر با عنوان: «فرق بزرگ ما و ترکیه» و همچنین در یادداشت منصور بیطرف با عنوان: «فرق دیگر ما و ترکیه».
علی یکه فلاح می‌نویسد: «در تشریح وضعیتی که اقتصاد ایران با آن روبه‌رو است، مقایسه، همواره ابزار مناسبی برای فهم شکاف‌ها و عقب‌ماندگی‌ها است. ایران در طول نیم‌قرن اخیر در مقایسه با رقبای خود پیوسته تصمیمات نادرستی گرفته که همین موضوع ریشه دور شدن ایران از میدان رقابت با همسایگان و از جمله کشور ترکیه است. اما آیا این تنها ایران است که در تاریخ معاصر در دور تسلسل سیاست‌های خطا درجا زده است؟ طبیعتا خیر. ایده‌های بد همه جا هستند و در روشنایی روز با ظاهری زیبا به صحنه می‌آیند. پاکستان، روسیه، عراق و خود ترکیه از مصادیق عینی گیر افتادن در تله ایده‌های بد و استمرار خطا در سیاستگذاری اقتصادی هستند. اما برخی از این بازیگران با گذشت زمان از اشتباهاتی که داشتند، آموختند، به ایده‌های بد پشت کردند و پا در جاده صحیح که مسیری جهانی است، گذاشتند. نخبگان ترکیه چنان که جناب بیطرف نیز در مقاله خود اشاره کردند، بعد از سال‌ها آزمون و خطا بالاخره آموختند چگونه باید در بازی قدرت به شکلی پیش رفت که بازی اقتصاد به هم نخورد و استمرار یابد. همین عامل بود که موجب شد ترس از تجارت جای خود را به استقبال از تجارت و همکاری دهد. البته ترکیه‌ای‌ها هنوز هم تا رسیدن به نقطه مطلوب کار بسیاری دارند؛ اما در این تغییر برای ما درس‌های بسیاری است. منتها چیزی که به نظر می‌رسد ما باید از ترکیه بیاموزیم این است که در دستگاه سیاستگذاری خود از ایده‌های بد پرهیز کنیم.»
یکه فلاح اما در یادداشتی دیگر خاطرنشان می‌کند: «از بین تمام گزاره‌هایی که بر فضای حکمرانی اقتصاد ایران سایه گسترانده‌اند، ضدیت با تجارت یا بی‌میلی به آن، بدترین ضربه را به بخش واقعی اقتصاد یا همان نهاد تولید زده است. اما واقعیت این است که تولید بدون تجارت معنایی ندارد. در بسیاری از مثال‌های موفق رشد صادرات، ردپای ابزار تجارت دیده می‌شود… سال‌ها اصرار بر حفظ رژیم خاص ارزی و انواعی از سیاست‌های اقتصادی، دو کشور را به این دو نقطه رسانده است. در حالی که در ایران ترس از چالش ارزی که عموما ناشی از بنیه ضعیف تولید صادراتی است، موجب پرهیز از همکاری با جهان و ترس از محیط تجارت بین‌الملل شده، ترکیه آموخته‌های خود را پس از ۷۵ سال آزمون و خطا به شکلی به کار گرفته است که محیطی باز و مناسب برای فعالیت هر بازیگر خارجی یا داخلی در اقتصاد این کشور ایجاد کند.»
منصور بیطرف هم در یادداشت خود به نکات مهمی اشاره می‌کند: «تحقیقات و بررسی‌های من نشان می‌دهد که این تغییرات (تغییرات اقتصادی در ترکیه) فقط و فقط حاصل تعویض دو ریل بوده: ریل اول این بود که نخبگان ترکیه متوجه شدند که باید از حکومت‌های کودتاگرایانه که اقتصاد و سیاست کشور را نابود کرده و آن را به گروگان گرفته بودند، دست بردارند و مردم را در سرنوشت خودشان شریک گردانند و ریل دوم هم این است که تعامل با جهان خارج داشته باشند.
دولت‌های ۳۰سال اخیر ترکیه این را فهمیده‌اند که هیچ دوست دائمی وجود ندارد و هیچ دشمن دائمی هم وجود ندارد. این سیاست باعث شده است که تولید ناخالص ترکیه به بیش از ۸۷۰ میلیارد دلار برسد – دو برابر ایران – و درآمد ارزی آن فقط از محل جهانگردی حدود ۱.۵برابر درآمد نفتی ایران باشد. نظام حکمرانی ترکیه به این نتیجه مهم رسیده است که؛ بهترین سیاست این است که باید «واقع‌گرا» بود. »
حالا که از بارش‌های ترکیه و پر آبی دریاچه وان در ترکیه سخن بسیار به میان آمد بد نیست به دیگر مسائل ترکیه هم نظری بیفکنیم؛ به گردشگری، به صادرات، به خودروسازی، به دانشگاه ها، به حکمرانی و… منکر مشکلات حاد اقتصادی، اجتماعی و غیره در ترکیه نیستیم اما باید پذیرفت که ترکیه فقط پر بارش نیست، پر رونق نیز هست، واقع گرا نیز هست، درهای مملکت خود را بر روی جهان نبسته و از تعامل با هیچ قدرتی بیم ندارد. شاید لازم نباشد یادآوری کنیم ترکیه چند سال قبل هواپیمای روسی را ساقط کرد و آب هم از آب تکان نخورد جز چند ژست که پوتین در آن استاد است تقریباً می‌توان گفت جز آن ژست‌های به ذهن آشنا، پوتین و سایر سیاستمداران روسی به مقامات ترکیه‌ای اخم نیز نکردند!