اردوغان؛ با ایران دست می‌دهد با عربستان گرم می‌گیرد!

آفتاب یزد – رضا بردستانی: بررسی اخبار ترکیه نشان می‌دهد این کشور در حوزه‌ی سیاست، اقتصاد و گردشگری، با فاصله‌ای معنادار، در حال تبدیل شدن به یکی از قدرت‌های منطقه‌ای و بین المللی است و روز به روز با کشورهای منطقه از جمله ایران بیشتر فاصله می‌گیرد:
– میدل ایست نیوز: ترکیه با جای گرفتن در رتبه سوم بزرگ‌ترین صادرکنندگان سریال‌های تلویزیونی، بعد از امریکا و انگلستان، جای پای خود را در بازار جهانی فیلم و سریال تقویت کرده است.
– محمد بن راشد حاکم دبی: در ابتدای سال ۲۰۲۳ عنوان کردیم که آن سال اقتصادی بی‌سابقه‌ای خواهد بود و امارات پل‌های جدید همکاری را از طریق توافقنامه‌های مشارکت جامع در سال ۲۰۲۳ ایجاد و از این رو تجارت خارجی ما تنها طی یک سال با ده شریک تجاری مهم ۲۶ درصد و با ترکیه ۱۰۳ درصد و با آمریکا ۲۰ درصد افزایش یافت.
– دستمزد کارگران در عراق و ترکیه ۲ تا ۴ برابر حقوق کارگران ایرانی است.
– نرخ بیکاری در ترکیه به پایین‌ترین سطح در ۱۰ سال اخیر رسید.
روزنامه یئنی شفق: «بیکاری در ترکیه رو به کاهش است و اشتغال رو به افزایش» نرخ بیکاری در ترکیه طی سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۳ با ۰.۴ واحد کاهش نسبت به سه ماهه قبل، ۸.۸ درصد بوده است. در این مدت تعداد بیکاران ۱۳۷ هزار نفر کاهش یافت و به ۳ میلیون و ۷۰ هزار نفر رسید. تعداد شاغلان در مدت مشابه نسبت به سه ماهه قبل ۱۹۵ هزار نفر افزایش داشته است.
– میدل ایست نیوز: رئیس دفتر سرمایه‌گذاری ریاست جمهوری ترکیه، اعلام کرد که صادرات کشورش به عربستان در سال گذشته رشد قابل توجه و بیش از ۱۰۰ درصدی داشته است.
– روزنامه حریت: دیدار وزیر صنعت و فناوری ترکیه با وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی
محمد فاتح کاجیر وزیر صنعت و فناوری ترکیه با خالد الفالح وزیر سرمایه‌گذاری عربستان سعودی در استانبول دیدار کرد. کاجیر انتشار پستی در شبکه اجتماعی اعلام کرد که در جریان این دیدار در مورد اقداماتی که روابط اقتصادی دو کشور را به سطحی بالاتر ارتقاء می‌دهد، گفتگو کرده‌اند.
– روزنامه خبرترک: «وزیر فرهنگ و گردشگری: هدف ما ۱۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۸ است.» مهمت نوری ارسوی وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه با اشاره به اینکه سطح گردشگری روز به روز در حال افزایش است، گفت که با قرار گرفتن در میان ۳ کشور برتر جهان در تعداد گردشگران در سال ۲۰۲۸، به دنبال درآمد ۱۰۰ میلیارد دلاری هستند.
– روزنامه حریت به نقل از رسانه‌های یونان: «اردوغان بازیگری قوی است.»
آتن از نزدیک ارتباط میان آنکارا و قاهره را دنبال می‌کند. در حالی که رسانه‌های یونانی نوشتند که ترکیه با اقداماتی که اخیرا انجام داده به موقعیت «بسیار قوی‌تری» در صحنه ژئوپلیتیکی رسیده است، همچنین تأکید کردند که رئیس‌جمهور اردوغان بازیگر قدرتمندی در منطقه است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد.
– روزنامه استار به نقل از سفیر روسیه در ترکیه: «از ثبات دیپلماسی ترکیه باید قدردانی شود.»
الکسی یرخوف، سفیر روسیه در آنکارا، اظهار داشت که باید از ترکیه برای تضمین آتش بس بین روسیه و اوکراین، کمک به روند حل و فصل و حمایت مداوم این کشور از ابتکار غلات دریای سیاه قدردانی شود.
– روزنامه صباح به نقل از رئیس جمهور روسیه: «ترکیه قابل اعتمادترین شریک»
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در واکنش به اتحادیه اروپا گفت: «آن‌ها مدام می‌گفتند که روسیه منابع انرژی را تامین نمی‌کند، آن‌ها را محدود می‌کند. ما چیزی را محدود نمی‌کنیم بلکه همه چیز را فراهم می‌کنیم. قابل اعتمادترین شرکا ترک‌ها بودند. اینجا از طریق جریان ترک نقل و انتقال انرژی انجام می‌شود.»

گشوده شدن صفحه‌ای جدید در روابط ترکیه و مصر
ترکیه و مصر برای سازماندهی مجدد شورای عالی همکاری استراتژیک که هدف آن افزایش همکاری در دفاع، اقتصاد و سایر زمینه‌ها است، موافقت کردند.

بیش از یک دهه است شعار «۳۰ میلیارد دلار» ی شدن تراز تجاری مابین ایران و ترکیه می‌دهیم!
طی ۱۲ سال گذشته از ۲۰۱۲ تا به امروز، همه‌ی دولت ها (دهم، یازدهم، دوازدهم و سیزدهم) دائماً یک شعار ثابت و البته کلیشه‌ای را تکرار می‌کنند و آن تلاش برای رسانیدن تراز تجاری ایران و ترکیه به رقم
۳۰ میلیارد دلار است در حالی که حداقل طی دو دهه‌ی اخیر، بالاترین میزان روابط تجاری بین دو کشور در سال ۲۰۱۲ به عدد ۲۲ میلیارد رسید که بخش اعظم رقم یادشده ناشی از تجارت طلا بود.
اگرچه طی دهه اخیر ترکیه همواره از مهمترین شرکای تجاری ایران بوده، تجارت با این کشور روند نزولی را در پیش گرفته است؛ به گونه‌ای که پس از آنکه کل تجارت ایران با ترکیه در سال ۲۰۱۲ به حدود ۲۲ میلیارد دلار رسید، از همان سال دو کشور تصمیم گرفتند تا هدف‌گذاری سالانه تجارت را تا حدود ۳۰ میلیارد دلار افزایش دهند تصمیمی که اکنون به یک تکرار و کلیشه تبدیل شده و روی کاغذ و میان تیتر خبرها جاخوش کرده، این در حالی است که روند تجارت دو کشور از آن زمان تاکنون نه تنها افزایش نیافته؛ بلکه به طور کلی روند کاهشی را در پیش گرفته تا جایی که در سال ۲۰۲۰ به پایین‌ترین میزان خود طی دهه اخیر رسیده است. بر همین اساس سهم ایران در بازار ترکیه نیز از ۴ درصد از کل ارزش واردات این کشور در سال ۲۰۱۳ به حدود ۰.۹ درصد در سال ۲۰۲۲ کاهش یافته که یکی از علل این کاهش را می‌توان جایگزین کردن روسیه به جای ایران در واردات نفت و گاز و همچنین کشف منابع جدید گازی در ترکیه عنوان کرد.

روابط ترکیه با دنیا
به طور کلی در سال ۲۰۲۲، تجارت ترکیه بالغ بر ۶۱۸ میلیارد دلار بوده که ۴۱ درصد آن را (معادل ۲۵۴ میلیارد دلار) صادرات و مابقی آن معادل ۳۶۴ میلیارد دلار را واردات تشکیل داده است. تراز تجاری این کشور نیز طی سال مذکور منفی ۱۱۰ میلیارد دلار بوده است. روند صادرات ترکیه طی دهه اخیر نشان می‌دهد که این کشور علیرغم مواجهه با بحران کووید -۱۹، توانسته سطح صادرات خود را حفظ کند و پس از آن حتی با سرعت بیشتری افزایش دهد که این اتفاق نه تنها طی این بحران؛ بلکه طی دو دهه گذشته نیز صادق بوده و ترکیه همواره تحت تأثیر بحران‌های اقتصادی قرار نگرفته است و از این طریق توانسته همچنان انگیزه جست و جو برای بازارهای جدید، بهبود قدرت رقابتی و در نتیجه گسترش صادرات را برای این کشور فراهم کند. شایان ذکر است، طی دهه گذشته تراز تجاری ترکیه همواره منفی بوده و در سال ۲۰۲۲ به منفی‌ترین حالت خود رسیده است.
آلمان و آمریکا شرکای اصلی تجارت ترکیه در هر دو سمت صادرات و واردات محسوب می‌شوند. ارزش تجارت ترکیه با این دو کشور در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۷۷ میلیارد دلار بوده که ۱۲.۵ درصد از کل ارزش تجارت این کشور را تشکیل می‌دهد.

«واقع گرایی» نسخه‌ی نجات بخش سیاست، اقتصاد و گردشگری
تحرکات سیاسی – امنیتی، اقتصادی و گردشگری ترکیه را اگر رصد کنیم متوجه خواهیم شد همچنان «واقع گرایی» در نظام بین الملل، شفا بخش‌ترین نسخه است به گونه‌ای که اردوغان در دورانی که ریاست جمهوری ترکیه را در اختیار داشته با انتخاب این شیوه (واقع گرایی به جای آرمانگرایی) توانسته کشور متبوع خود را از بحران‌هایی نظیر «کرونا»، جنگ در اوکراین، رکود جهانی اقتصاد که در سال ۲۰۰۸ به اوج خود رسید و نیز بحران‌های منطقه‌ای و بین المللی عبور دهد.
اردوغان با تمرکز بر کشورهای جنوبی خلیج فارس (عربستان، امارات و قطر)، تغییر دیدگاه در مورد مصر و توجه خاص به آفریقا در کنار بازیگری مابین شرق و غرب (دور و نزدیک شدن به غرب و روسیه) و همچنین اهمیت قائل شدن به گردشگری و صنعت حمل و نقل هوایی، ترکیه را در مسیری قرار داده که می‌توان آینده‌ای روشن برای آن متصور شد.
در جهت مخالف اما، ایران با تکیه بر سیاست‌های شعاری در بسیاری از حوزه‌ها از جمله «سیاست همسایگی»، رونق بخشیدن به «گردشگری» با روش‌هایی که جامعه را عصبانی و مضطرب می‌سازد (اختصاص سیم کارت‌های خاص به گردشگران در حالی که شهروندان ایرانی از این بابت دچار رنج و هزینه‌های علیحده‌ای هستند)، فاصله گرفتن از سیاست تک محصولی (اقتصاد بر پایه‌ی نفت)، اهمیت دادن به اقتصاد دانش بنیان و… روز به روز از رقبای منطقه‌ای خود فاصله می‌گیرد.

عادی شدن روابط با عربستان، تلاش برای بهبود روابط با مصر؛ هزینه یا فایده؟!
اگر به آیند و روندهای اردوغان به کشورهای جنوبی خلیج فارس بنگریم یا به تغییر دیدگاه در روابط آنکارا با قاهره متمرکز شویم خواهیم دید در عادی شدن روابط تهران – ریاض که تبلیغات وسیعی روی آن صورت پذیرفت، عملاً هیچ فایده‌ای برای تهران به همراه نداشته است تا جایی که همچنان سفر حجاج برای برگزاری «عمره» نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
در کنار عادی شدن روابط با ریاض، تهران سال‌ها است در تلاش است تا روابط خود با مصر را نیز بهبود ببخشد که در این فقره نیز ناکام بوده است (به دلایلی که همه می‌دانند)، حاصل این همه تلاش (عادی شدن روابط با ریاض و تلاش برای بهبود روابط با قاهره) در نهایت به تنها چند تیتر در رسانه‌ها خلاصه شده بی‌آن که عملاً فایده‌ای برای تهران در ابعادِ سیاسی، اقتصادی و در همین راستا در گردشگری به دنبال داشته باشد در حالی که ایران حداقل در حوزه‌ی گردشگری دارای پتانسیل‌های بالایی است و می‌تواند از این مسیر به درآمدهای قابل تاملی دست پیدا کند. این جا است که تفاوت و فاصله‌ی «واقع گرایی» با «آرمانگرایی» و سیاست‌های عملی با سیاست‌های شعاری مشخص می‌شود!