تقویت دلالی در کشور چه مصائبی دارد؟
- شناسه: 9491
- دوشنبه 4 اردیبهشت 1402
- انتشار در صفحه ۳ | اجتماعی
آفتاب یزد _ یگانه شوق الشعراء: اقتصاد ایران درگیر بیماری‌های متعدد و متنوعی است. همه می‌دانیم که بیماری اصلی اقتصاد ما تورم غیر قابل کنترل و پیش‌بینی است که امکان هر نوع اقدام و فعالیت مثبت را از بین می‌برد. یکی از معضلات ایجاد شده در اقتصاد ما مسئله حاکم شدن سیستم دلالی است. به عبارتی دیگر خرید و فروش کالاها و استفاده از سیستم دلالی برای افراد سود بسیار کلانی را فراهم می‌سازد که با سال‌ها
کار کردن دست یابی به چنین سودی برای بسیاری از افراد غیر ممکن است. به نظر میرسد یکی از دلایلی که چنین اتفاقی رخ داده تورم افسارگسیخته اقتصاد ما است. همین تورم باعث شده است که در کوتاه مدت خرید و فروش برای افراد سود به وجود بیاورد. از تبعات حاکم شدن دلالی در اقتصاد ما این است که ارزش کار، تلاش و کسب علم و مهارت در جامعه ما در حال از بین رفتن است. برای مثال یک جوان با خرید و فروش یک دستگاه خودروی ایرانی می‌تواند به سودی دست پیدا کند که با سال‌ها کار کردن نمی‌تواند به آن برسد. در این شرایط قطعا افراد به سمت چنین کارهایی
می‌روند و به این مدل کسب سود ترغیب می‌شوند. دلالی و
واسطه گری بالنفسه اقدام نامناسبی نیست اما اگر در سطح کلان گسترش پیدا کند و افراد زیادی به سمت آن جذب شوند می‌تواند برای اقتصاد تبعات بسیار غیر قابل جبرانی داشته باشد. زیرا نیروهای کار به سمت انجام کارهای مولد و تولیدی نمی‌روند و این موضوع می‌تواند خود به تنهایی مشکل ساز شود. در این حالت بسیاری از افراد که به واسطه دلالی به درآمدهای کلان دست پیدا می‌کنند، اقدامات سایر افراد را بیهوده و بی‌ارزش به حساب می‌آورند و این خود باعث می‌شود که نیروهای کار به سمت چنین اقداماتی بروند.
>دلالی و سود افسانه ای
در همین راستا هادی حق شناس کارشناس اقتصادی در گفتگو با آفتاب یزد تصریح کرد:« دلالی به ضرر اقتصاد ایران در سطح کلان است. به این دلیل که در دلالی سود‌های افسانه‌ای نصیب برخی خواهد شد. برای مثال بلیت‌های بخت آزمایی گاهی اوقات به اسم فردی در می‌آید و منجر به درآمد افسانه‌ای برای او می‌شود. از این نوع اتفاقات در اقتصاد ما زیاد وجود دارد. اما نکته کلیدی پاسخ به این سوال است که در اقتصاد ما چرا چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد؟ به عبارت دیگر چرا چنین بستری در اقتصاد ما وجود دارد که افراد با خرید و فروش کالاها به درآمدهای افسانه‌ای برسند؟ گرانی‌های موجود و تورم غیر قابل کنترل در اقتصاد ایران شاید بتواند پاسخ کوتاه مناسبی به این سوال باشد. مثلا فردی مسکنی به دست می‌آورد و آن را با قیمت بالاتر برای دستیابی به سود می‌فروشد. یا برای مثال فرد در یک پروژه سرمایه‌گذاری می‌کند و بعد مسکن تولید شده را می‌فروشد. این واقعیت اقتصاد ایران است و دلالی‌های زیادی در این اقتصاد وجود دارد. حتی در خرید لوازمی مانند لوازم منزل هم واسطه گری برای کسب سود وجود دارد. باید ببینیم که این اتفاقات در چه بستری شکل می‌گیرد.»
>اقتصاد پیش‌بینی ناپذیر
وی ادامه داد:« به نظر میرسد در دو بستر چنین اتفاقاتی در اقتصاد ایران شکل گرفته است و اگر بستر‌ها در آینده نیز فراهم باشند چنیین اتفاقاتی تکرار خواهند شد. در این راستا دو متغیر داخلی و خارجی وجود دارد؛ متغیر داخلی تورم است. اقتصادی که درگیر تورم دو رقمی است بستر را برای دلالی فراهم می‌کند. در چند سال گذشته تورم اقتصاد ایران بیش از 40 درصد شده و این مهمترین بستر دلالی است. حتی اشخاص ممکن است کالاهای دولتی مانند مرغ را خریداری کنند و بلافاصله با قیمت بیشتر آن را بفروشند و به درآمدهای افسانه‌ای برسند. نکته دوم رسیدن به درآمدهای افسانه از طریق دلالی ریشه در مجوزهای واردات دارد. یعنی ممکن است دولت به تعدادی از افراد مثلا مجوز واردات خودرو و کالاهای اساسی را بدهد. این نوع مجوزها که به افراد داده می‌شود و وجود تورم بالا در اقتصاد ایران بستر دلالی را فراهم می‌کنند. گاهی اوقات یک فرد با استفاده از مجوزها خودروی خارجی وارد کشور می‌کند و از این مسیر به درآمد افسانه‌ای میرسد. حتی افراد در اقتصاد ما می‌توانند با واردات کالاهای اساسی برای تنظیم بازار به درآمدهای کلان برسند. همه این نکات در نهایت به این موضوع میرسد؛ اقتصاد وقتی که پیش‌بینی پذیر نباشد، درآمدهای دلالی هم زیاد خواهد شد. برای مثال وقتی در سال 1402 می‌خواهیم اقتصاد ایران را تحلیل کنیم اما نمی‌دانیم امسال نرخ تورم به چه میزان است، طبیعتا نمی‌توانیم پیش‌بینی دقیقی از اقتصاد داشته باشیم. هر یک از موضوعات اقتصادی که غیر قابل پیش‌بینی است می‌تواند افزایش‌دهنده بستر درآمدهای دلالی باشد. لذا سیاست گذاران باید اقتصاد را پیش‌بینی پذیر و نرخ تورم را کنترل کنند تا چنین اقداماتی گسترده نشوند. اقتصاد باید پیش‌بینی پذیر باشد؛ برای مثال در همین دو هفته گذشته هیئت عالی نظارت مجمع اعلام کرد که ماشین دست دوم نباید وارد شود اما دولت طرح دو فوریت به مجلس داد که ماشین دست دوم باید وارد شود. در میان این خلاء‌هایی که شکل می‌گیرد دلالان به سود دست پیدا می‌کنند.»
>آفت دلالی
ایرج ندیمی از دیگر اقتصاددان‌ها و کارشناسان اقتصادی به آفتاب یزد گفت:« چند نکته در رابطه با نظام دلالی در اقتصاد ایران قابل تامل است؛ یک اینکه آیا نظام دلالی در خدمت تولید است و یا به افزایش قیمت منجر می‌شود؟ واسطه گری مولد در اقتصاد بسیار لازم است زیرا تولیدکننده به تجارت نیاز دارد. در این مسیر باید واسطه‌های مختلف تجاری داشته باشد. اما اینکه ما در شرایطی قرار بگیریم که دلالی موجب افزایش قیمت شود و یا نظام‌های نوین سرمایه‌گذاری و ارتباطات جانشین نظام دلالی نشود، ایجاد‌کننده چند آفت است. اولین آفت این است که رویکرد به تولید کاهش پیدا می‌کند؛ به طور طبیعی وقتی مردم می‌بینند که از راه دلالی سریع تر، سهل‌تر و بیشتر درآمد دارند طبیعی است که تمایلشان به انواع فعالیت‌های دیگر کاهش پیدا می‌کند. چرا که از راه دلالی سریع‌تر به سود بیشتری می‌رسند. این یک نقطه منفی است زیرا باعث می‌شود عده زیادی از افراد از نظام تولید خارج شوند.»
>آسیب به مردم
وی در ادامه گفت:« از سوی دیگر در این سیستم مردم نیز آسیب می‌بینند. زیرا مصرف کننده‌ها به جای اینکه با واسطه‌های کم کالاهای ارزان‌تر بخرند، با واسطه‌های زیاد مجبور می‌شوند کالاها را با قیمت بالاتر بخرند. از این جهت در نظام دلالی همه مردم متضرر می‌شوند چراکه این نظام با تعدد و بیش خواهی خود باعث ایجاد آسیب‌های متعدد برای مردم می‌شود. از سوی دیگر در رابطه با نظام تولید و مصرف این موضوع باعث می‌شود که سود تولیدکننده کم شود. مثلا کشاورزی یک کالا تولید می‌کند و آن کالا در بازار با چندین برابر قیمت به فروش میرسد اما برای کشاورز تنها آه و افسوس باقی می‌ماند. تولید، هزینه، رنج و سختی برای تولیدکنندگان است اما درآمد اصلی فروش این کالاها برای واسطه گرانی است که کالا را با قیمت‌های پایین از تولیدکنندگان می‌خرند و با چند برابر قیمت به مصرف‌کنندگان
می‌‌فروشند.»
>تولیدکنندگان دچار اغوا و فریب می‌شوند
وی در آخر تاکید کرد:« همچنین تولیدکنندگان اصلی به خصوص در صنعت توسط این سیستم دچار اغوا و فریب می‌شوند. مثلا یکی از مشکلاتی که الان در صنعت خودرو وجود دارد تقلید و تأسی از بازار است. عموما به قیمت رایج در بازار استناد می‌شود؛ در حالی که قیمت‌ها ممکن است حبابی، غیر واقعی و تصنعی باشد. در گذشته قیمت خودرو توسط چند نمایشگاه خودرو مشخص می‌شد و بر اساس آن قیمت داخلی معلوم می‌گشت. از سوی دیگر سیستم دلالی نظام فناوری، یارانه و کنترل را از بین می‌برد. زیرا بخش عمده‌ای از مسائل مربوط به پایش‌های صنعتی دیگر از بین می‌برد و آن‌ها برای این که مالیات گریزی کنند و شناسایی نشوند داستان‌های مختلفی دارند که خود آسیب‌های زیادی به خریداران نهایی وارد می‌کند. زیرا در کل فرآیند تولید و توزیع ما با مشکلات فراوانی مواجه می‌شویم. به همین دلیل الان دیده می‌شود بخش عمده‌ای از سود بعضی از تولیدکنندگان از بیرون تامین می‌شود زیرا آن‌ها برای اینکه بتوانند سود بازار بیرون را نیز به دست بیاورند در نظام فروش خود یک مداخلاتی انجام می‌دهند و توافقاتی صورت می‌گیرد که بر اساس آن بخشی از رسمیت بخشیدن حاصل می‌شود. در این شرایط برای برخی از افرادی که قدرت دارند فرصت مناسبی فراهم می‌شود. ما نمی‌توانیم بگوییم که اصلا نظام واسطه گری نباید وجود داشته باشد اما انتظار است که این سیستم‌ها شناسایی شده و رسمی باشد.
از سوی دیگر حق و حقوق دولت و ملت در این فرآیند‌ها باید داده شود، موجب اجحاف در حق خریداران نشود، حق
و حقوق تولیدکنندگان نیز باید رعایت شود و ایجاد‌کننده
نرخ سازی‌های نادرست و غیر واقعی نباشند. همچنین سرگردانی پول و نقدینگی بی‌مهار نباید به جامعه تحمیل شود زیرا همه این موارد مشکلات زیادی را برای جامعه به وجود می‌آورند. لذا بر اساس چنین رویکردی این نوع نظام اصلا نباید مورد حمایت قرار بگیرد و باید از طریق نظام ساماندهی و یارانه‌ای
سرکوب شود.»
انتهای پیام
