«برگُزین» روزنامه‌های ایران
- شناسه: 7984
- سه شنبه 23 اسفند 1402
- انتشار در صفحه ۱۱ | فرهنگی
در این ستون ـ بی‌هیچ دخل و تصرفی ـ گزیده‌ای از مطالب روزنامه‌های سراسری کشور را فردای انتشار می‌توانید مطالعه کنید.
دنیای اقتصاد: تاثیر توافق ایران و عربستان بر آینده ایران و امنیت منطقه‌ای
۱- چرایی شکل‌گیری توافق ایران و عربستان
توافق ایران و عربستان بدون نقش‌یابی قدرت‌های بزرگ و نهادهای بین‌المللی قابل تصور نیست. نقش و الگوی رفتاری چین در سیاست بین‌الملل: ماهیت آرام، مرحله‌ای، سازنده و معطوف به کنش سازنده و تدریجی در نظام جهانی بوده است. الگوی توسعه اقتصادی و کنش رفتاری چین همواره به‌عنوان یکی از نمونه‌های رفتار سازنده برای کشورهای منطقه‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد. الگوی توسعه چین نقش موثری در روند اقتصاد منطقه‌ای و جهانی داشته است. چین توانست قالب‌های ایدئولوژیک و انگیزش‌های راهبردی خود را با شکل‌بندی‌های ساختاری اقتصاد جهانی پیوند دهد. چین در دو دوران تاریخی انگاره‌های متفاوتی برای نقش‌یابی در سیاست، اقتصاد و نظم جهانی ایفا کرد. در مرحله آغازین نشانه‌هایی از تلاش انقلابی معطوف به مقابله با نظم اقتصاد جهانی به‌وجود آمده بود. در مرحله دوم کنش انقلابی ماهیت سازنده و اثرگذار در اقتصاد جهانی و منطقه‌ای داشته است. الگوی چین برای بسیاری از کشورهای انقلابی از این جهت اهمیت دارد که قالب‌های نقش‌یابی منطقه‌ای بر اساس الگوی کنش سازنده و همکاری‌جویانه را منعکس می‌سازد. نقش چین در روند بازیابی سازوکارهای کنش همکاری‌جویانه ایران و عربستان بسیار تعیین‌کننده بوده است. چین در شرایطی توانست نقش میانجی در اقتصاد و سیاست منطقه‌ای را ایفا کند که تولید ناخالص داخلی خود را به میزان قابل توجهی ارتقا دهد و به‌عنوان یک بازیگر جهانی با جهت‌گیری امنیت منطقه‌ای در آسیای جنوب غربی ایفای نقش کند.
۲- پیامدهای توافق ایران و عربستان
بازار اقتصادی بیش از فضای رسانه‌ای و سیاسی نسبت به توافق انجام‌شده بین ایران و عربستان واکنش نشان داد. در ایران بسیاری از موضوعات اجتماعی، راهبردی و ژئوپلیتیک ماهیت اقتصادی پیدا کرده است. بازار اقتصادی، ارزش و اثربخشی آن را منعکس می‌سازد. جامعه ایرانی هرگونه سازو‌کار معطوف به گذار از بحران‌های اقتصادی را برای آینده سیاسی و اجتماعی خود به فال نیک می‌گیرد. بنابراین توافق می‌تواند در گام اول زمینه تبدیل جنگ سرد در روابط ایران و عربستان را به صلح سرد فراهم آورد. در مرحله دوم بازار اقتصاد منطقه‌ای نسبت به الگوی مبادله مالی، پولی، بانکی و مبادله کالایی واکنش مثبت نشان خواهد داد. در مرحله سوم زمینه برای ظهور برخی از نشانه‌های تنش‌زدایی به‌وجود می‌آید. توضیح آنکه تنش‌زدایی باید بر اساس معادله قدرت انجام گیرد.
کشوری همانند ایران که از قدرت ابزاری لازم برخوردار است، باید در ژئوپلیتیک و نقش منطقه‌ای از جایگاه مطلوب و سازنده برخوردار باشد. شکل‌گیری چنین نقشی نیازمند آن است که اقتصاد سیاسی و اجتماعی ایران از سوی نهادهای اقتصاد بین‌الملل حمایت شود. شاید بتوان شرایط ایجادشده در فضای امنیت منطقه‌ای را در روند تنش‌زدایی منطقه‌ای ترمیم کرد. هرگونه تنش‌زدایی در روابط کشورهای منطقه‌ای ایران و عربستان می‌تواند زمینه ظهور شکلی از موازنه آرام در محیط منطقه خلیج فارس را به گونه تدریجی فراهم سازد.
نتیجه: توافق ایجادشده در روابط ایران و عربستان برای بازگشایی سفارت از این جهت اهمیت دارد که این امر توانست بر اساس نقش سیاسی و میانجی‌گری چین سازمان‌دهی شود. این نقش بر اساس فرآیندی انجام گرفت که در مرحله اول رئیس‌جمهور چین در سفر به عربستان انجام داد. مواضع چین برای سیاست عربستان اعتماد‌ساز تلقی شد. در مرحله دوم زمینه برای دیدار رئیس‌جمهور اسلامی ایران از چین فراهم شد. این امر، زمینه شکل‌گیری نشانه‌هایی از کنش همکاری‌جویانه ایران در فضای منطقه‌ای را به وجود آورد. سیاست خارجی و اقتصادی چین به‌گونه‌ای سازمان‌دهی شده که برای ایفای نقش در اقتصاد و سیاست بین‌الملل نیازمند منطقه آرام و بدون تنش است. سیاست اقتصادی چین به‌گونه اجتناب‌ناپذیری بدون توجه به نقش اقتصادی و ژئوپلیتیک ایران تحقق پیدا نخواهد کرد. راهبرد یک جاده و یک راه از این جهت اهمیت دارد که زمینه همکاری بازیگران منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ را به وجود می‌آورد. همواره نظریه‌پردازان نئولیبرال بر ضرورت سازوکارهای مبادله برای صلح و امنیت منطقه‌ای تاکید داشته‌اند.میانجی‌گری چین در بازسازی روابط ایران و عربستان بر اساس سازوکارهای اقتصاد و سیاست جهانی شکل گرفته است. به همین دلیل می‌توان میزان اثربخشی آن بر اقتصاد سیاست و امنیت منطقه‌ای را نسبتا پایدار و تعیین‌کننده دانست. چنین فرآیندی، شکل جدیدی از دیپلماسی و سیاست خارجی در کنش تعاملی ایران با قدرت‌های بزرگ و بازیگران منطقه‌ای را فراهم می‌سازد. توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند زمینه اعاده دیپلماسی هسته‌ای و مذاکرات وین را در سال۱۴۰۲ شکل دهد. چنین فرآیندی به گونه اجتناب‌ناپذیری تاثیر خود را بر اقتصاد و سیاست منطقه‌ای ایران به وجود خواهد آورد؛ همان‌گونه که خبر توافق انجام‌شده شوک خود را به بازار اقتصادی ایران وارد آورد، چنین فرآیندی در آینده نزدیک الگوی کنش منطقه‌ای ایران و شکل‌بندی اقتصادی آن را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
هم میهن: اقتصاد؛ پایدارکننده روابط
توافق ایران و عربستان چه زمانی پایدار خواهد شد؟ نه فقط روابط با عربستان، بلکه با سایر کشورها نیز باید به دنبال روابط پایداری باشیم. این پایداری متاثر از تامین منافع ملی دو طرف است که بخش مهم و پایدار آن را روابط اقتصادی تشکیل می‌دهد. کشورهای دیگر نیز به دنبال پایداری روابط خود با سایرین از طریق اتحادیه‌های اقتصادی هستند. زیرا این اتحادیه‌ها به کاهش هزینه‌های اقتصادی منجر و منافع مادی طرفین را تامین و پیوندهای محکمی ایجاد می‌کند و یکی از اصلی‌ترین عوامل تحکیم‌کننده صلح پایدار در هر منطقه همین تعاملات اقتصادی است. اگر کشورهای خاورمیانه نیز کوشش کنند که روابط خود را حول منافع اقتصادی مشترک و نیز گردشگری تحکیم بخشند و کم‌‌کم وارد مراحل پیشرفته‌تر مثل حضور نیروی کار و گردش سرمایه در کشورهای یکدیگر شوند، می‌توان امیدوار بود که توافق‌های سیاسی آنان نه‌فقط پایدار شود، بلکه تعمیق هم خواهد یافت. به‌طور مشخص ایران در زمینه گردشگری پزشکی موقعیت بسیار ویژه‌ای دارد. همچنین صادرات محصولات غذایی با توجه به فرهنگ و ذائقه مردم منطقه در موقعیت عالی است. به‌علاوه روابط دانشگاهی و فرهنگی ایران با منطقه و به‌ویژه جهان عرب که می‌تواند بسیار گسترده و جدی باشد، فعلا در حد صفر است و این فاجعه‌بار تلقی می‌شود. همچنین اجرای طرح‌های اقتصادی و صنعتی که سرنوشت کشورها را به یکدیگر گره می‌زند، بسیار ضروری است، مثل خطوط مشترک ریلی و زمینی یا تولید محصولات مکمل یکدیگر. فراموش نکنیم که بیش از هر چیز باید نگاه مردم کشورهای منطقه به یکدیگر نزدیک و دوستانه شود. گردشگری، ورزش، مبادلات کالا‌ها و نشست‌‌های مشترک فرهنگی، از این جمله‌اند. پرهیز از درشت‌گویی‌های مرسوم که غیردوستانه و غیردیپلماتیک است، برای بهبود این روابط الزامی است. در هر حال بنیان روابط پایدار میان کشورها بر اقتصاد و مبادلات تجاری و فرهنگی و وابستگی متقابل منافع آنها به یکدیگر شکل می‌گیرد. در حال حاضر به علت تخریب روابط سیاسی با برخی کشورهای منطقه، روابط اقتصادی نیز در حداقل‌ها و حتی صفر قرار گرفته است. متاسفانه سیاست خارجی ایران از گذشته توجه چندانی به اهمیت روابط اقتصادی و فرهنگی در پایداری روابط و منافع مشترک با کشورهای دیگر نداشته است. نمونه آن، سفر هیئت‌های دیپلماتیک است که معمولا بخش اقتصادی و بازرگانی آن، به‌ویژه با نمایندگان بخش خصوصی و فعالان فرهنگی بسیار ضعیف و کم‌رنگ است، درحالی‌که کشورهای دیگر معمولا با لشکری از فعالان اقتصادی و به‌طور مشخص نمایندگان بخش خصوصی به ایران می‌آیند، زیرا متوجه هستند که بدون این وجه از روابط، مناسبات سیاسی ناپایدار و شکننده خواهد بود.
جمهوری اسلامی:پناهگاه ناامن
هرتزل لوی، رئیس ستاد کل ارتش رژیم صهیونیستی گفته است: «هدف از تأسیس اسرائیل این بود که پناهگاه امنی برای یهودیان باشد ولی امروز بعد از 75 سال که از تأسیس اسرائیل می‌گذرد، تاکنون 28.246 یهودی در داخل اسرائیل کشته شده‌اند در حالی که تنها 128 یهودی در خارج از اسرائیل به قتل رسیده‌اند. یعنی اسرائیل کمترین امنیت را برای یهودیان دارد و طرح تأسیس یک پناهگاه امن برای یهودیان شکست خورده است». این جمله را «ایمن عوده» عضو عرب کنسِت در جلسه اخیر کنسِت از قول هرتزل نقل کرده و نتیجه گرفته است سیاست‌های رژیم صهیونیستی نتیجه عکس داده و اگر در این سیاست‌ها تجدید نظر نشود، این رژیم سرنوشتی غیر از سقوط نخواهد داشت. قبل از ایمن عوده، چند نفر از سران رژیم صهیونیستی نیز همین هشدار را با اشاره به سیاست‌های افراطی بنیامین نتانیاهو و کابینه بشدت تندروی او دادند به طوری که حتی رئیس این رژیم چند روز پیش گفت اسرائیل جلوی چشمان ما در حال فروپاشی است.ناپایداری رژیم‌های غاصب و ظالم، یک سنت الهی و یک قانون طبیعی است. عملی شدن این سنت، با اما و اگر مواجه نیست ولی از نظر زمانی به عملکرد متولیان رژیم‌ها بستگی دارد. این جمله عرشی منسوب به پیامبر اکرم که فرمودند: «الملک یبقی مع الکفر و لایبقی مع الظلم» در تمام زمان‌ها و مکان‌ها تجربه شده و در آینده نیز اجرائی خواهد بود. مشابه این جمله از امیرالمؤمنین حضرت علی علیه‌السلام نیز نقل شده است. این سنت الهی، استثنابردار نیست و البته به رژیم‌هائی که با قساوت بیشتری به آدم‌کشی و ارتکاب جنایت مشغول باشند، فرصت کمتری می‌دهد. رژیم اشغالگر صهیونیستی که در سال 1327 هجری شمسی با دسیسه‌های دولت انگلیس و حمایت‌های آمریکا و شوروی آن زمان در فلسطین تأسیس شد، این هدف را دنبال می‌کرد که یهودیان کشوری داشته باشند متعلق به خودشان تا بتوانند اهداف جهانی قوم یهود مبنی بر سلطه بر ملت‌ها و ثروت‌های سرزمین‌های مختلف را محقق سازند. آنچه در سخن هرتزل لوی رئیس کنونی ستاد کل نیروهای مسلح رژیم صهیونیستی آمده، فقط بخش مقدماتی اهداف تأسیس این رژیم است. صهیونیست‌ها که به سرکردگی «تئودور هرتسل» تفکر تشکیل دولت یهودی را مطرح کردند، به سرزمینی برای استقرار دائمی نیاز داشتند تا بتوانند از آنجا اهداف سلطه‌گرانه خود بر جهان را دنبال کنند و محقق سازند. دولت‌های استعماری آن زمان نیز فلسطین را برای تأمین این خواسته مناسب دانستند تا از یک طرف صهیونیست‌ها را از سرزمین‌های خود دور کنند و از طرف دیگر آنها را به جان مسلمانان بیندازند و از دردسرهائی که صهیونیست‌ها برای مسلمانان به وجود می‌آورند، خود استعمارگران نیز سودی ببرند. آنچه در طول 75 سال گذشته بر فلسطین که قلب جهان اسلام است در اثر وجود این غده سرطانی رفت، واقعاً همین دو هدف استعمارگران تأمین شد هرچند یهودیان هنوز نتوانسته‌اند به پناهگاه امنی دست یابند و طبق آنچه رئیس کل ستاد نیروهای مسلح رژیم صهیونیستی می‌گوید اسرائیل کمترین امنیت را برای آنان دارد. شرایط بسیار دشوار کنونی که سران رژیم صهیونیستی را به جان همدیگر انداخته و خود آنها درباره فروپاشی این رژیم هشدار می‌دهند، زمینه مناسبی را برای خلاص شدن مسلمانان از شر صهیونیست‌ها در منطقه فراهم ساخته است.
انتهای پیام
