بهره‌برداری بیش از حد آب در بخش کشاورزی؛ مهمترین عامل وضعیت امروز دریاچه ارومیه

در شرایطی که براساس آمارهای رسمی از وضعیت حقابه دریاچه ارومیه، به نظر می‌رسد افتتاح فاز اول تونل کانی سیب نمی‌تواند آن طور که باید نقش مهمی در بهبود وضعیت بحرانی این دریاچه داشته باشد، اما سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس معتقد است که در شرایط فعلی، همین میزان آب هم غنیمت است و افتتاح این تونل تا حدودی به بهبود وضعیت دریاچه کمک خواهد کرد. او البته تاکید کرد مهمترین آسیبی که باعث وضعیت نامناسب امروز دریاچه ارومیه شده، بهره‌برداری بیش از حد آب در بخش کشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه است و راهکار اصلی نجات دریاچه نیز توجه هرچه بیشتر به صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی است.به گزارش ایلنا، در روزهای اخیر دولت سیزدهم با حدود یک سال تاخیر نسبت به وعده اولیه، تونل انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه را افتتاح کرد؛ تاخیری که البته به گفته جلال محمودزاده، نایب رئیس هیئت تحقیق و تفحص مجلس از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه، به دلیل ترک خوردن 2 کیلومتر از مسیر 36 کیلومتری تونل در سال گذشته ایجاد شده بود. اما حالا با رفع مشکل ترک‌خوردگی تونل زاب یا همان تونل کانی سیب، فاز اول این تونل که قرار بود بهمن ماه سال گذشته افتتاح شود، با ظرفیت انتقال آب 300 میلیون متر مکعب در سال به بهره‌برداری رسیده است. در این میان اگرچه مسئولان دولت، افتتاح تونل کانی سیب را به عنوان یکی از دستاوردهای دستگاه اجرایی در راستای احیای دریاچه ارومیه معرفی کرده‌اند، اما بررسی وضعیت حقابه محیط‌زیستی این دریاچه نشان می‌دهد که افتتاح تونل زاب آنطور که باید تغییر چندانی را در وضعیت دریاچه پدید نخواهد آورد، چراکه براساس‌ آمارهای رسمی سازمان حفاظت محیط‌زیست، میزان حقابه سالانه تعیین‌شده برای دریاچه ارومیه حدود 3 میلیارد و 400 میلیون متر مکعب است و این در حالی است که در سال آبی گذشته، تنها حدود یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب از این حقابه تامین شد. بنابراین می‌توان پی برد که دریاچه ارومیه با کسری حقابه سالانه 2 میلیارد و 300 میلیون متر مکعبی مواجه است که افتتاح تونل کانی سیب تنها 300 میلیون متر مکعب از آن را جبران خواهد کرد. نکته دیگر این که تونل کانی سیب در ابتدا به عنوان پروژه‌ای برای تامین سالانه 623 میلیون متر مکعب از حقابه دریاچه ارومیه تعریف شده بود و حالا که فاز اول این پروژه افتتاح شده، میزان تامین آب این تونل تنها 300 میلیون متر مکعب اعلام شده است. این در حالی است که براساس پیگیری‌هایخبرنگار ایلنا، اگر دولت بودجه مورد نظر برای فاز دوم این پروژه را نیز تخصیص دهد، تا پایان سال آینده در بهترین حالت میزان انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه به 480 میلیون متر مکعب در سال خواهد رسید؛یعنی سالانه فقط 180 میلیون متر مکعب به آب انتقالی از این تونل اضافه خواهد شد که طبیعتا آن طور که باید دردی را از دریاچه ارومیه دوا نمی‌کند. ستاد احیای دریاچه ارومیه که در ابتدای دولت یازدهم تشکیل شد و عملکرد آن در دولت‌هاییازدهم و دوازدهم نتوانست وضعیت بزرگترین دریاچه داخلی آن را بهبود بخشد، به جز تونل کانی سیب، پروژه‌های عمرانی دیگری را نیز برای احیای دریاچه ارومیه تعریف کرده بود که از جمله آنها می‌توان به انتقال آب از سد سیلوه و طرح بازچرخانی آب یعنی انتقال پساب تصفیه‌شده شهرهای تبریز، ارومیه و مناطق اطراف آنها به دریاچه ارومیه اشاره کرد؛ پروژه‌هایی که البته بهره‌برداری از آنها نیز نمی‌تواند نقش مهمی در حل مشکل این دریاچه داشته باشد. یکی از طرح‌های فیزیکی در دست اجرا در این زمینه، پروژه انتقال آب از سد سیلوه است که براساس آمارهای قبلی ستاد احیا، سالیانه 95 میلیون متر مکعب آب به دریاچه انتقال خواهد داد. البته پیگیری‌های خبرنگار ایلنا نشان می‌دهد که حتی اگر این پروژه نیز به بهره‌برداری برسد، در بهترین حالت 44 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه انتقال داده خواهد شد و مانند تونل کانی سیب احتمالا این پروژه نیز نخواهد توانست هدف‌گذاری اولیه خود را محقق کند. البته حتی اگر همان رقم اعلامی 95 میلیون متر مکعب در سال را نیز در نظر بگیریم، بازهم با بهره‌برداری از تونل انتقال آب از سد سیلوه، کمتر از 5 درصد کسری حقابه 2 میلیارد متر مکعبی دریاچه ارومیه برطرف خواهد شد. «سمیه رفیعی» رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی نیز در همین راستا روی این نکته تاکید کرد که صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، مهمترین راهکار برای احیای این دریاچه است و توجه به این راهکار، بیشتر از اجرای پروژه‌های عمرانی در احیای دریاچه نقش خواهد داشت. او در این‌باره تاکید کرد: مهمترین آسیبی که باعث وضعیت نامناسب امروز دریاچه ارومیه شده، بهره‌برداری بیش از حد آب در بخش کشاورزی در حوضه آبریز این دریاچه است که تا کنون برنامه‌ای جدی برای رفع این آسیب اجرایی نشده است. این نماینده مجلس ادامه داد: برای بهبود وضعیت دریاچه ارومیه، حتما باید تمام چاه‌های غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مسدود شوند و از همه مهمتر، در سراسر این حوضه آبریز، الگوی کشت متناسب با شرایط بحرانی کنونی دریاچه و روند تغییرات اقلیمی و کاهش احتمالی بارش‌ها در سال‌های آتی اصلاح شود. این در حالی است که در حال حاضر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه شاهد کشت محصولات باغی با مصرف آب بالا هستیم و بعضا مشاهده می‌شود که حتی بخشی از محصولاتی که باغداران این منطقه می‌کارند، به فروش نمی‌رود و روی دست آنها می‌ماند. وی افزود: در سال‌های اخیر حتی در برخی پروژه‌هایی که برای اصلاح روش‌های بهره‌برداری از آب در بخش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اجرا شده است نیز بعضی مسئولان دولتی براساس میزان آب ذخیره‌شده در این پروژه‌ها، طرح‌های جدیدی را برای توسعه کشاورزی در منطقه تعریف کرده‌اند و به این شکل، آب ذخیره‌شده بازهم به دریاچه ارومیه اختصاص پیدا نکرده است. این در حالی است که همین حالا، کشاورزی بخش زیادی از سهم آب دریاچه را مصرف می‌کند و اگر می‌خواهیم دریاچه را نجات دهیم، چاره‌ای نداریم جز این که برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و اصلاح الگوی کشت برنامه‌ریزی کنیم. رفیعی البته در بخش دیگری از صحبت‌های خود، بهره‌برداری از تونل کانی سیب در وضعیت بحرانی کنونی دریاچه ارومیه را کمک‌کننده توصیف کرد و گفت: درست است که میزان آب انتقالی از تونل کانی سیب نسبت به حقابه محیط‌زیستی تعیین‌شده برای دریاچه ارومیه کمتر است و این آب نمی‌تواند نیازهای دریاچه را به صورت کامل برطرف کند، اما در شرایط کنونی همین میزان آب هم غنیمت است و حتما تکمیل این پروژه می‌تواند به بهبود وضعیت دریاچه ارومیه تا حدودی کمک کند. رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی ادامه داد: مهمترین نقطه قوت تکمیل تونل کانی سیب در دولت سیزدهم این است که سال‌ها بود با وجود پیشرفت فیزیکی بالای این تونل، نهایی شدن آن روی زمین مانده بود، اما خوشبختانه در دولت کنونی این پروژه به اتمام رسید. البته آنچه اخیرا افتتاح شده است، فاز اول تونل کانی سیب است و امیدواریم تا سال آینده، فاز دوم این تونل نیز به بهره‌برداری برسد و میزان انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه افزایش یابد. وی در پایان تصریح کرد: دولت علاوه بر افتتاح تونل کانی سیب، برنامه‌های دیگری نیز برای احیای دریاچه ارومیه در دست اجرا دارد، اما آنچه برای نجات دریاچه از افتتاح پروژه‌های عمرانی مهمتر است، صرفه‌جویی در مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه است که باید بیش از گذشته مورد توجه مسئولان دستگاه اجرایی قرار گیرد.

انتهای پیام