آفتاب یزد – نجمه حمزه نیا: تخمدان‌ها دو ارگان کوچک تخم مرغی شکلی هستند که در دستگاه تناسلی زنان قرار دارند. تخمدان‌ها سلول تخم را ایجاد می‌کنند و همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون که برای تخمک گذاری، حاملگی و بروز ویژگی‌های جنسی زنانه ضرورت دارند را ترشح می‌کنند. با وجود این که سایز تخمدان‌ها به طور طبیعی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما بزرگ شدن تخمدان نیز به دلایلی ممکن است رخ دهد. اگرچه بعضی از علل بزرگ شدن تخمدان مانند تخمک گذاری، خطری ندارند اما برای سایر علل ممکن است نیاز به درمان جدی باشد لذا با توجه به اهمیت موضوع آفتاب یزد در اینباره با دکترفاطمه نعمت اللهی، متخصص زنان و زایمان و دکتر متین ذاکرین، متخصص زنان و زایمان و دکترمنیژه جوانمرد خوشدل، متخصص زنان و زایمان گفتگو کرده است.
دکتر نعمت اللهی در این باره می‌گوید: یکی از اعضای حیاتی سیستم تولید مثل زنان، تخمدان است بنابراین، دانستن اندازه آن و عوامل مرتبط با نوسانات اندازه آن برای خانم‌ها مهم است.
وی بیان کرد: مهمترین فاکتور برای داشتن یک تخمک‌گذاری خوب، قاعدگی منظم است. ضمن این که تخمدان پلی کیستیک لزوما به معنای نازایی نیست و باید با فاکتورهای دیگری نیز همراه باشد تا بگوییم فرد نازا است.
این متخصص زنان و زایمان اظهارکرد: فولیکول‌های تخمدانی محل ذخیره تخمک‌ها هستند و هورمون‌های جنسی مانند پروژسترون و استروژن را تولید می‌کنند. فولیکول‌ها در ماه رشد می‌کنند و در هر سیکل یک تخمک را بالغ می‌کنند که قدرت باروری داشته باشد.
وی ابرازداشت: عوامل دخیل در تغییر اندازه تخمدان عبارتند از سن، فرآیند تحریک تخمدان، اختلالات تخمدان و بارداری است.دکتر نعمت اللهی بیان کرد: اندازه تخمدان با توجه به سن شما متفاوت است. تخمدان‌ها قبل از بلوغ و بعد از یائسگی کوچکترین اندازه را دارند. به طور قابل توجهی در زمان تخمک‌گذاری بزرگ می‌شوند.
وی اظهار کرد: ناباروری ممکن است از یک تخمدان غیر فعال ناشی شود. تخمدان‌های یک زن می‌توانند با درمان ناباروری و تزریقات هورمونی بارور شوند. این تزریقات برای رسیدن تخم‌ها و سپس رها کردن آنها از تخمدان انجام می‌شود. تخمدان‌ها در مرحله تخمک‌گذاری افزایش سایز می‌دهند و با توقف تخمک‌گذاری، ممکن است کوچک شوند و یا به اندازه طبیعی خود بازگردند.
این متخصص زنان و زایمان توضیح داد: اختلالات زنان مانند کیست تخمدان و سرطان تخمدان تغییر در اندازه تخمدان را به همراه دارد. این بیماری نه تنها باعث بزرگ شدن تخمدان می‌شود بلکه باعث درد و خونریزی نیز می‌گردد.
وی ادامه داد: هنگامی که کیست‌ها در تخمدان شکل می‌گیرند، اندازه آن می‌تواند تا شش اینچ در قطر افزایش یابد. این تغییر در موارد کیست جسم زرد، کیست فولیکولار، کیست هموراژیک، و کیست درموئید بسیار مشهود است.
دکتر نعمت اللهی افزود: در سندرم تخمدان پلی کیستیک، پولیپ‌های متعدد یا کیست‌هایی تخمدان را می‌پوشاند و در نتیجه اندازه آن تا حد زیادی افزایش می‌یابد. چنین اختلالاتی در دوران بارداری سبب پیچیدگی‌هایی می‌شود
> اندازه و حجم تخمدان
در تعیین سن باروری زنان کمک‌کننده است
این متخصص زنان و زایمان بیان کرد: مطالعات اخیر محققان نشان داده است که اندازه و حجم تخمدان در تعیین سن باروری زنان کمک‌کننده است. اندازه آن را به طور معمول در دوران بارداری افزایش می‌دهد. با این حال، شما می‌توانید برای بررسی به پزشک مراجعه کنید تا از عدم وجود فیبروئید اطمینان حاصل شود.
وی خاطرنشان کرد: تکنیک‌‌های تشخیصی بسیاری وجود دارد که در تعیین اندازه دقیق تخمدان کمک می‌کند. حجم تخمدان با استفاده از یک سونوگرافی شناسایی می‌شود. تصاویر سونوگرافی نیز در تشخیص اختلالات تخمدان کمک کند. این یک واقعیت است که زنانی که می‌توانند تولید مثل کنند تخمدان‌های بزرگتری نسبت به زنان نابارور دارند.
دکتر نعمت اللهی توضیح داد: بزرگ شدن یک یا هر دو تخمدان اغلب با تشکیل کیست همراه است. سایر علل شایع نیزآندومتریوز، تومورهای خوش خیم و به ندرت سرطان تخمدان است. اکثر کیست‌ها در تخمدان و در دوران قاعدگی ایجاد می‌شوند. نوعی کیست به نام آندومتریوز می‌تواند در داخل تخمدان و همچنین خارج از آن ایجاد شود.
این متخصص زنان و زایمان خاطرنشان کرد:سندرم تخمدان پلی کیستیک برای بیان کیست‌های متعدد استفاده می‌شود. این وضعیت می‌تواند در یک یا هر دو تخمدان ایجاد شود. سرطان تخمدان و انواع سرطان متاستاتیک نیز از دلایل بزرگ شدن تخمدان هستند. وی ابراز داشت: بسته به علت، بزرگ شدن تخمدان ممکن است در یک یا هر دو تخمدان رخ دهد. در نتیجه درد مکرر شکم، ممکن است تب یا تغییرات نامطلوب در وزن بدن ایجاد کند. در برخی از زنان، ممکن است بدون هیچ علامتی ایجاد شود. برخی از زنان نیز ممکن است در هنگام مقاربت دچار درد، خونریزی غیرطبیعی واژینال، مشکل در ادرار کردن یا درد شکم شوند.
دکتر نعمت اللهی، سایر علائم در ناحیه لگن را اینگونه تشریح کرد: ناحیه لگن قسمت پایینی شکم است. درد شدید در این ناحیه و کمر، تکرر ادرار و تکرر ناگهانی، درد هنگام نزدیکی و خونریزی غیر طبیعی، خونریزی شدید و درد شدید در اندام تحتانی دیده می‌شود.
این متخصص زنان و زایمان افزود: علاوه بر همه اینها، علائم مختلفی ممکن است در خارج از این منطقه رخ دهد. به خصوص درد، یبوست و سوء هاضمه، کاهش اشتها، درد و حساسیت در سینه ها، حالت تهوع و افزایش وزن ناخواسته دیده می‌شود. در صورت داشتن علائمی مانند تب بالا، استفراغ مداوم و درد بسیار شدید شکم، باید مراقب باشید زیرا ممکن است نیاز به مداخله فوری باشد.
وی متذکرشد: حتی یکی از انواع کیست‌های تخمدان می‌تواند باعث بزرگ شدن تخمدان شود. بیشتر کیست‌ها بزرگ می‌شوند و می‌توانند یک یا هر دو تخمدان را تحت تاثیر قرار دهند. معمولاً کیست‌های تخمدان خوابیده هستند. هیچ علامتی نمی‌دهند. با این حال، در برخی موارد، تخمدان بزرگ شده ممکن است بزرگ شود، پیچ خورده، بچرخد یا باعث از دست دادن عملکرد شود. دکتر نعمت اللهی گفت: علاوه بر همه اینها، ناهنجاری‌های مادرزادی، تومورهای غیر خوش خیم، سرطان متاستاتیک و سرطان تخمدان می‌توانند باعث رشد در تخمدان شوند.
>عوامل بسیاری وجود دارند
که می‌توانند موجب
بزرگی تخمدان شوند
در ادامه نیز دکتر ذاکرین در اینباره خاطرنشان کرد: تخمدان‌ها دو اندام ریز تخم مرغی شکل هستند که در دستگاه تولید مثل بانوان قرار دارند. کار اصلی آنها تولید سلول‌های تخمک و آزاد‌سازی هورمون‌های پروژسترون و استروژن است که برای
تخمک گذاری، بارداری و همچنین بروز ویژگی‌های زنانه نقشی حیاتی بر عهده دارند.
وی بیان کرد: اگرچه ویژگی ظاهری تخمدان‌ها از جمله اندازه آنها در تمام افراد یکسان نیست اما ممکن است که در برخی افراد بنا به دلایل متعدد اندازه تخمدان‌ها بزرگتر از حد معمول خود شود. در برخی موارد بزرگتر شدن تخمدان‌ها نسبت به اندازه نرمال نگران‌کننده نیست (مثلا در زمان تخمک گذاری) اما در سایر مواقع باید به فکر درمان بود و آن را مانند یک زنگ خطر تلقی کرد.
این متخصص زنان و زایمان خاطرنشان کرد: ممکن است به دنبال علل متعددی شاهد افزایش اندازه تخمدان‌ها باشیم، البته بزرگ شدن تخمدان‌ها همیشه با علامت خاصی همراه نیست.
وی ادامه داد: افرادی که دچار مشکل بزرگی تخمدان می‌شوند اغلب علائمی مانند تغییر عادات مزاج ( دفع )، نیاز به دفع مکرر ادرار، بر هم خوردن چرخه قاعدگی، احساس درد یا فشار در لگن، احساس ورم در لگن، ناراحتی‌های مداوم شکمی از جمله نفخ و حالت تهوع، کم پشت شدن موهای سر، خستگی مفرط و بدون توجیه، رویش موهای زائد در مناطقی از بدن و افزایش یا کاهش وزن را دارند.
دکتر ذاکرین یاد‌آور شد: در برخی موارد افزایش اندازه تخمدان به قدری زیاد است که خود فرد یا حتی پزشک در حین انجام معاینه با لمس پوست متوجه مشکل می‌شود اما خب در اکثر موارد این چنین نیست.
این متخصص زنان و زایمان ادامه داد:اگر پزشک پس از معاینه فرد دچار علائم، حدس بزند که این علائم ناشی از بزرگی تخمدان هستند، احتمالا برای تشخیص نهایی درخواست انجام سونوگرافی می‌دهد لذا توصیه می‌شود که اگر علائم گفته شده را دارید و به هر دلیلی حس می‌کنید ممکن است دچار بزرگی تخمدان شده باشید به پزشک مراجعه کنید.
وی خاطرنشان کرد: عوامل بسیاری وجود دارند که می‌توانند موجب بزرگی تخمدان شوند که مهمترین آنها عبارتند از
تخمک گذاری، سندرم تخمدان پلی کیستیک، ورم تخمدان، پیچ خوردگی تخمدان، تومورهای خوش خیم یا کیست‌ها و سرطان تخمدان.
دکتر ذاکرین مطرح کرد: تخمک‌گذاری در واقع زمانی رخ می‌دهد که تخمدان یک تخمک را به منظور باروری، کامل و آزاد می‌کند. در طی فرآیند تخمک گذاری، تخمدان‌ها ممکن است توسط هورمون‌ها به شدت برانگیخته و موقتا بزرگتر از اندازه معمول شوند؛ بخصوص در افرادی که داروهای ضد بارداری مصرف می‌کنند این اتفاق (بزرگ شدن تخمدان ها) محتمل‌تر است.
این متخصص زنان و زایمان تصریح کرد: سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان بیماری است که به دلیل بر هم خوردن تعادل هورمون ها، کیست‌هایی در تخمدان ایجاد می‌شود. افراد دچار این سندرم ممکن است دچار قاعدگی‌های نامنظم شوند و چون تخمدان دیگر قادر به آزاد‌سازی تخمک نیست، احتمالا دارد که باردار شدن برایشان مشکل شود؛ همچنین سندرم تخمدان
پلی کیستیک می‌تواند سبب
افزایش وزن و افزایش رشد موهای بدن شود. وی می‌گوید: بیماری نادر ورم تخمدان زمانی رخ می‌دهد که به تدریج میزان مایع درون بافت تخمدان افزایش یابد. در اغلب موارد اِدِم (ورم) تخمدان، تنها یکی از تخمدان‌ها را درگیر می‌کند. تورم تخمدان می‌تواند به دنبال تورشن (پیچ خوردگی) تخمدان رخ دهد که همین پیچ خوردگی سبب کاهش جریان خون و ممانعت از درناژ و تخلیه ترشحات توسط سیستم لنفاوی می‌شود؛ در نتیجه به تدریج مقدار مایعات در بافت تخمدان افزایش یافته و اندازه تخمدان افزایش می‌یابد.
دکتر ذاکرین بیان کرد: منظور از تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان زمانی است که در آن تخمدان به صورت کامل یا فقط بخشی از آن به دور بافت اطراف و قسمت‌های نگهدارنده تخمدان می‌پیچد. این حالت یک مورد اورژانسی است که باید فورا به پزشک مراجعه کرد. این متخصص زنان و زایمان ادامه داد: در پیچ خوردگی کامل تخمدان جریان خون وارده به تخمدان به کل قطع شده که می‌تواند سبب بروز تهوع و استفراغ شدید و درد لگنی شود.این شرایط نیاز به انجام سریع عمل جراحی و برگرداندن تخمدان به حالت عادی جهت برقراری مجدد جریان خون دارد.
وی اشاره کرد: انواع تومورهای خوش خیم، غیر سرطانی یا کیست‌ها ممکن است در تخمدان‌ها رشد کنند که شامل انواع کیست‌های بالغ شامل بافت‌های جنینی، فیبروتکوماها و تومور خوش خیم تخمدان می‌شود. کیست‌ها بسیاری شایع‌اند و معمولا نیازی به درمان هم نداشته و خودشان اغلب رفع می‌شوند.
دکتر ذاکرین تشریح کرد: سرطان تخمدان زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های سرطانی در بافت تخمدان رشد کنند که این اتفاق اغلب پس از یائسگی شایع‌تر هم می‌شود. علائم سرطان تخمدان اغلب خیلی واضح نیستند و می‌تواند شامل درد لگن، نفخ و خستگی مفرط باشد.
این متخصص زنان و زایمان افزود: پزشک در معاینه قبل از درخواست تست سرطان تخمدان، به سابقه و شرح حال بیمار، علائم و تصویر سونوگرافی توجه می‌کند. بیوپسی (نمونه برداری) از بافت می‌تواند تشخیص قطعی و نهایی این بیماری باشد.
وی متذکر شد: ممکن است در طی بارداری، تخمدان‌ها جسم زرد تشکیل بدهند (جسم زرد توده‌ای موقتی است که در بدن خانم‌های باردار ترشح هورمون‌ها را بر عهده دارد).حال در طی بارداری به دنبال تشکیل جسم زرد ممکن است تخمدان بزرگتر از حد معمول خود شود. جسم زرد توده‌ای خوش خیم است که فقط در طی بارداری در تخمدان تشکیل می‌شود.
دکتر ذاکرین افزود: پزشکان در مورد این مسئله که چرا فقط در برخی بانوان این توده در طی بارداری رشد می‌کند، هنوز جوابی نیافته‌اند اما همه باور دارند که تغییرات هورمونی و افزایش سطح هورمون‌ها در طی بارداری می‌تواند نقشی اساسی در بروز این مسئله داشته باشد.
این متخصص زنان و زایمان توضیح داد: اغلب لوتئوم‌ها (اجسام زرد) بی‌علامت هستند. معمولا پزشک حین انجام سونوگرافی‌های روتین یا حین انجام سزارین متوجه آنها می‌شود. بانوانی که در نیمه اول بارداری لوتئوم در آنها رشد می‌کند، اغلب علائم شدید‌تری تجربه کرده و گاهی حتی نیازمند جراحی جهت برداشتن آن می‌شوند.
وی افزود: علائم احتمالی لوتئوم شامل سخت بودن دفع ادرار، سطوح بالای هورمون تترون و نیز بروز ویژگی‌های مردانه از جمله بم شدن صدا و افزایش موهای بدن است.لوتئوم اکثرا پس از زایمان رفع می‌شود به همین دلیل هم پزشکان تا جای ممکن از انجام جراحی برای برداشتن لوتئوم اجتناب می‌کنند.
دکتر ذاکرین ابراز داشت: در اکثر موارد، درمان بزرگی تخمدان منوط به رفع علت زمینه ساز آن است به عنوان مثال سندرم تخمدان پلی کیستیک را می‌توان با روش‌هایی مانند کاهش وزن، مصرف قرص‌های هورمونی ضد بارداری و.... مدیریت کرد.
این متخصص زنان و زایمان ادامه داد: درمان سرطان تخمدان می‌تواند شامل جراحی و برداشتن تخمدان‌ها و بافت‌های اطراف باشد که سرطان آنها را درگیر کرده است. پزشک همچنین ممکن است شیمی درمانی را برای کشتن سلول‌های سرطانی و رادیوتراپی را برای کاهش اندازه تومورهای تخمدان پیش از جراحی آنها توصیه کند. وی گفت: بزرگی تخمدان می‌تواند به دنبال علل متعددی رخ دهد که اکثر آنها هم نیازی به درمان ندارند. افرادی که دچار درد یا احساس پُری و فشار در لگن هستند یا تغییراتی در عادات دفع ادرار و مدفوع پیدا کرده‌اند باید حتما به پزشک مراجعه کنند. راه‌های درمانی بسیاری وجود دارد که به کاهش و کنترل علائم کمک می‌کند.
>بزرگ شدن تخمدان راست چندین برابر بیشتر اتفاق می‌افتد
در ادامه نیز دکتر جوانمرد خوشدل در اینباره اظهار داشت:
بزرگ شدن تخمدان در زنان یکی از عارضه‌هایی است که می‌تواند دلایل و عوارض مختلفی داشته باشد.
وی بیان کرد: تخمدان ها، مسئول عملکرد تولید مثل هستند (تخمک در تخمدان‌ها تشکیل شده و بالغ می‌شود). بنابراین، هر گونه فرآیند پاتولوژیک در این اندام‌ها می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد تولید مثل شود.
این متخصص زنان و زایمان متذکر شد: بیشتر اوقات، افزایش سایز این اندام زنانه ده روز قبل از شروع قاعدگی مشاهده می‌شود و به عنوان هنجار در نظر گرفته می‌شود. در موارد دیگر، چنین تغییراتی ممکن است نتیجه فرآیندهای التهابی در زائده‌ها باشد.
وی عنوان کرد: معمولا این واقعیت که تخمدان راست بزرگتر از سمت چپ است، در هنگام سونوگرافی در صورت نقض در سیستم غدد درون ریز مشخص می‌شود.
دکتر جوانمرد خوشدل می‌گوید: طبق آمار، بزرگ شدن تخمدان راست چندین برابر بیشتر اتفاق می‌افتد که این مسئله به دلیل وجود زائده و التهاب در آن است که منجر به افزایش اندام راست، دو برابر بیشتر از حد معمول می‌شود.
این متخصص زنان و زایمان افزود: همچنین، بزرگ شدن تخمدان راست می‌تواند باعث التهاب در فرآیندهای التهابی شود و یکی دیگر از دلایل این تغییرات هیپوترمی است.
وی تشریح کرد: شایع‌ترین علل بزرگ شدن تخمدان در زنان عبارتند از تشکیل کیستیک، فرسایش دهانه رحم و عفونت‌های دستگاه ادراری است.
دکتر جوانمرد خوشدل گفت: افزایش اندازه تخمدان‌های زن همچنین به دلیل تأثیر برخی عوامل نامطلوب بر بدن مشاهده می‌شود که عبارتند از اختلال در عملکرد سیستم غدد
درون ریز، اضافه وزن، موقعیت‌های استرس زا، فشار عصبی، استفاده طولانی مدت از داروهای هورمونی، دوره شیردهی، بازسازی پس زمینه هورمونی و کاهش وزن شدید.
این متخصص زنان و زایمان اظهار کرد: علائم بزرگ شدن تخمدان با پیشرفت بیماری ظاهر می‌شود، بنابراین، در مراحل اولیه، تغییرات تنها با سونوگرافی قابل تشخیص است.
وی توضیح داد: تصویر بالینی بزرگ شدن تخمدان بدین شرح است که بیمار دارای خستگی مداوم است، در قسمت تحتانی شکم دردهای دوره‌ای یا کششی وجود دارد، درد در قسمت پایین کمرو افزایش ترشحات روزانه در اندام تحتانی.
دکتر جوانمرد خوشدل خاطرنشان کرد: تغییر در اندازه اندام تحتانی زنان در معاینات پیشگیرانه زنان تشخیص داده می‌شود. نحوه تشخیص شامل سونوگرافی، پانل هورمونی و تشخیص افتراقی و آزمایش خون.
این متخصص زنان و زایمان توضیح داد: تصویر‌برداری توسط سونوگرافی یا اولتراسوند به پزشک این امکان را می‌دهد تا تغییرات مداوم در اندام‌های تحتانی زنانه را شناسایی کند.
وی افزود: تشخیص افتراقی برای حذف شرایط پاتولوژیک جدی مانند کم کاری تیروئید، افزایش تولید پرولاکتین و تستوسترون است و پزشک متخصص زنان همچنین ممکن است به بیمار دستور می‌دهد تا آزمایش خون و ادرار انجام دهد.
دکتر جوانمرد خوشدل در پاسخ به این پرسش که "درمان بزرگ شدن تخمدان‌ها چگونه انجام می‌شود"، گفت: درمان بزرگی تخمدان در زنان کاملاً به علت تغییرات، شدت بیماری و وجود علائم بالینی بستگی دارد. در فرآیندهای عفونی و التهابی، عوامل ضد باکتری و تعدیل‌کننده ایمنی تجویز می‌شود.
این متخصص زنان و زایمان عنوان کرد: اصلاح رژیم غذایی روزانه نقش مهمی در درمان بزرگ شدن تخمدان ایفا می‌کند به عنوان مثال غذاهای سرخ شده، تند، دودی، شوری و فست فودها حذف می‌شوند و به بیمار توصیه می‌شود مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه، آب میوه‌های تازه، مصرف آب را افزایش دهد.
وی افزود: در صورت لزوم برای درمان بزرگ شدن تخمدان، رزکسیون تجویز می‌شود که شامل برداشتن بافت‌های آسیب دیده است. اما قسمت‌های سالم بدن دست نخورده باقی می‌مانند و به کار خود ادامه می‌دهند. به عنوان یک قاعده، این درمان به یک زن اجازه می‌دهد تا برای بارداری در آینده برنامه ریزی کند.
دکتر جوانمرد خوشدل بیان کرد: روش سوزاندن درطول تشکیل کیست انجام می‌شود و شامل کوتریزاسیون نئوپلاسم‌های پاتولوژیک است که با استفاده از لاپاراسکوپی انجام می‌شود. از طریق برش‌های کوچک در ناحیه کیست، مایع شروع به خارج شدن می‌کند که اندام زنانه و عملکرد آن را عادی
می‌کند.
این متخصص زنان و زایمان اظهار کرد: یکی دیگر از روش‌های درمانی این مشکل برداشتن (اووفورکتومی) است.اوفورکتومی یک عمل جراحی بزرگ است که در آن اندام آسیب دیده برداشته می‌شود. این روش به ندرت تجویز می‌شود و با روش‌های مختلفی انجام می‌شود (جراحی باز از طریق برش در دیواره قدامی شکم و با لاپاراسکوپی).
وی در پایان گفت: بدون تعیین علل و درمان بزرگ شدن تخمدان، عواقب خطرناکی ممکن است ایجاد شود که شامل فرآیندهای سرطانی در غدد پستانی و رحم، خونریزی شدید و ناباروری است.
انتهای پیام
