در این ستون ـ بی‌هیچ دخل و تصرفی ـ گزیده‌ای از مطالب روزنامه‌های سراسری کشور را فردای انتشار می‌توانید مطالعه کنید.
دنیای اقتصاد: عدم قطعیت‌های
انتخابات دور دوم در ترکیه
اگر سال۲۰۲۲ سال انتخابات ریاست‌جمهوری برزیل بود، سال۲۰۲۳ را باید سال انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه نامید. انتخاباتی که تاثیرات مهمی بر جنگ اوکراین، آینده سوریه و لیبی، مناقشه قره‌باغ و کریدورهای انرژی و حتی معماری امنیتی اروپا دارد. اردوغان در بیست سال گذشته ترکیه را از یک کشور حاشیه‌ای در سیاست جهانی که درگیر بی‌ثباتی سیاسی داخلی و بحران اقتصادی بود، به یک بازیگر مهم در سیاست جهانی تبدیل کرد. کشوری که امروزه نه‌تنها در بحران‌های مناطق پیرامون خود، بلکه در آسیای مرکزی، شمال آفریقا، شبه‌جزیره عربی و آفریقا هم حضور جدی دارد. موقعیت ژئوپلیتیک ترکیه در اتصال مدیترانه و یال جنوبی ناتو به دریای سیاه تاثیر بسزایی در آینده معادلات امنیتی در قفقاز و آسیای مرکزی و طرح یک جاده یک کمربند چین دارد.
اردوغان با وجود توفیقاتی که در دهه اول زمامداری خود در حوزه اقتصاد و سیاست خارجی داشت، بعد از کودتای نافرجام۲۰۱۶ راه اقتدارگرایی را در سیاست داخلی در پیش گرفت. برخی مخالفان و منتقدان خود را ذیل اتهام اقدامات تروریستی و حمایت از PKK از صحنه سیاست خارج کرد، به برخی متحدان سیاسی سابق خود نظیر داوود اوغلو، علی باباجان و بولنت آرنیچ پشت کرد و در ائتلاف با حزب ملی‌گرای (MHP) از مسیر گذشته سیاسی خود تا حد قابل‌توجهی دور شد. در نتیجه ضمن ایجاد یک شبکه حامی‌پرور سیاسی در سال‌های گذشته، زمینه را برای ظهور بلوکی از مخالفان خود فراهم کرد. عرصه بازیگری سیاسی بر این مخالفان چنان تنگ شد که آنها با وجود اختلافاتی که داشتند ائتلافی شش‌گانه برای شکست دادن اردوغان شکل دادند و کمال کلیچداراوغلو را به‌عنوان نامزد مورد نظر خود در انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی کردند. در مقام مقایسه کمال فاقد کاریزمای لازم برای هدایت ترکیه بود؛ اما حمایت همه‌جانبه مخالفان اردوغان از وی باعث شد تا در کارزار انتخاباتی فراتر از حد انتظار ظاهر شود و اردوغان را به‌صورت جدی تهدید کند. باید توجه کرد که در حالت کلی شکست دادن رئیس‌جمهور مستقر همواره کاری دشوار است. مخصوصا اگر خطای فاحشی مرتکب نشده و پایگاه رای محکمی داشته باشد.
اردوغان در مقام رئیس‌جمهور مستقر و بعد از بیست سال زمامداری یک پایگاه رای یا محبوبیت ۴۰درصدی داشت که رقابت را برای او آسان‌تر می‌کرد. از سوی دیگر او مقصر اصلی تورم و گرانی نبود و آن را ناشی از جنگ اوکراین می‌دانست. در کنار اینها شبکه حامی‌پروری گسترده‌ای را در ترکیه شکل داده بود که می‌توانست به‌نفع وی وارد عمل شود.
در طرف مقابل کمال کلیچداراوغلو قرار داشت که سابقه اجرایی در سطح کلان سیاسی نداشت و رای‌دهنده مردد نمی‌دانست در صورت پیروزی وی، کشور چگونه توسط شش حزب اداره خواهد شد. با این وجود کمال توانست کارزار انتخاباتی قدرتمندی راه بیندازد و انتخابات ریاست‌جمهوری را به مرحله دوم بکشاند. اکنون سوال مهم این است که در دور دوم چه اتفاقی می‌افتد؟ اگر این فرض را بپذیریم که سرنوشت انتخابات باز هم توسط آرای مردد تعیین خواهد شد، در آن صورت باید بدانیم این رای‌دهنده مردد چگونه به صحنه رقابت اردوغان و کمال می‌نگرد؟ چرا او به یکی از این دو نامزد باید رای بدهد؟
بخشی از این آرای مردد به این جمع‌بندی خواهند رسید که شکست دادن اردوغان ناممکن است و لذا در دور دوم به او رای خواهند داد. بخش دیگر درست در نقطه مقابل نتیجه خواهند گرفت که اردوغان شکست‌دادنی است و لذا به کمال کلیچداراوغلو رای خواهند داد. گروه سوم از این رای‌دهندگان مردد منتظر کارزار انتخاباتی در دو هفته آینده خواهند بود تا تصمیم بگیرند به چه کسی رای دهند.
سرانجام گروه چهارم که در دور اول به سینان اوغان یا محرم اینجه رای داده بودند و جزو آرای مردد نبودند، بسته به گرایش‌های سیاسی خود طرف اردوغان یا کمال را خواهند گرفت.
طرفداران سینان اوغان به‌دلیل آنکه عموما گرایش ملی‌گرایانه دارند به سمت رای دادن به اردوغان خواهند رفت و رای‌دهندگان به محرم اینجه تمایل بیشتری برای رای دادن به کمال کلیچداراوغلو خواهند داشت.اما مجموعه همه این اتفاقات نمی‌تواند باعث برتری ۶درصدی کمال کلیچداراوغلو بر اردوغان شود؛ زیرا همه آرای مردد یکپارچه به کمال رای نخواهند داد. در نتیجه براساس اصول کمپین انتخاباتی برتری اولیه در دور دوم با اردوغان است. کمال برای پیروزی شدن راه سختی در پیش دارد و باید چند کار را همزمان انجام دهد:
۱- از ریزش آرای خود در دور اول جلوگیری کند.
۲- باعث ریزش بخشی از آرای اردوغان در دور اول شود.
۳- کسانی را که در دور اول رای نداده‌اند تشویق کند که در دوم رای بدهند.
۴- در مقایسه با اردوغان سهم زیادی از آرای مردد را از آن خود کند.آنچه گفتیم به‌‌معنای قطعی و حتمی بودن پیروزی اردوغان در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری نیست. هنوز عدم قطعیت‌هایی در انتخابات و کمپین انتخاباتی وجود دارد. عدم‌قطعیت نخست وضعیت سلامت جسمانی آقای اردوغان است که متغیر مهمی از نظر رای‌دهنده است. اگر وضع سلامت وی وخیم‌تر و این موضوع علنی شود، می‌تواند هم در روی برگرداندن آرای مردد از وی و هم در ریزش آرای اردوغان در مرحله اول اثرگذار باشد. عدم‌قطعیت دوم در مشارکت کسانی است که به هر دلیل در دور اول رای نداده‌اند. تغییر قانون انتخابات در سال۲۰۲۲ باعث شد تا جمعیتی تقریبا سیصد هزار نفری از ترک‌های مقیم خارج به‌دلیل مسائل امنیتی، آدرس خود را ثبت نکنند و از حق رای دادن محروم شوند. ممکن است بخشی از این افراد در دور دوم رای بدهند. همین‌طور ممکن است در داخل ترکیه هم عده‌ای که فکر می‌کردند اردوغان در انتخابات و نتایج آن دست خواهد برد، با مشاهده نتایج دور اول انگیزه بیشتری برای رای دادن در مرحله دوم پیدا کنند.
عدم‌قطعیت سوم به رفتار رای‌دهندگان طرفدار حزب خوب برمی‌گردد؛ یعنی آن عده‌ای که با وجود درخواست رهبر حزب خود (یعنی خانم مرال آکشنر) به کمال رای ندادند؛ زیرا از نزدیکی وی به احزاب کردی عصبانی بودند. ممکن است حزب خوب که در انتخابات ریاست‌جمهوری متحد آقای کمال است این تعداد را قانع کند که از رای خود به اردوغان برگردند و به کمال کلیچداراوغلو رای بدهند .
جمهوری اسلامی: ما و درس‌های انتخابات ترکیه
در مورد انتخابات ترکیه، نگاه ما ایرانی‌ها بیشتر به این معطوف است که آیا رجب طیب اردوغان برنده خواهد بود یا رقیب او کمال قلیچدار اوغلو؟ اینکه کدامیک از این دو نفر رئیس جمهور آینده ترکیه خواهد بود، از جهاتی مهم است به ویژه در مورد سیاست‌های منطقه‌ای و شاید هم چگونگی روابط ترکیه با ایران، ولی مهم‌تر از مشخص شدن برنده انتخابات ترکیه، خود انتخابات ترکیه بود که در ایران توجه چندانی به آن نشد.
انتخابات اخیر ترکیه دو نکته بسیار قابل توجه هم داشت که برای مسئولین نظام جمهوری اسلامی باید بسیار قابل تأمل باشد. یک نکته اینست که رئیس جمهور مستقر ترکیه با اینکه 21 سال زمام امور این کشور را در دست داشته و هم‌اکنون نیز در رأس قدرت است، به خاطر فقط نیم درصد کم آوردن رأی از حدنصاب پیروز شدن، بدون اما و اگر پذیرفت با رقیبش به دور دوم برود و دو هفته دیگر مجدداً شانس خود را امتحان کند. شورای عالی انتخابات ترکیه بسیار سریع و بدون آنکه مشکلی برای رقیب رئیس جمهور مستقر به وجود بیاورد صحت انتخابات را تأیید کرد و به هر دو نامزد تکلیف کرد در انتخابات دور دوم شرکت کنند تا مردم با آراء خود یکی از آن دو را به عنوان رئیس جمهور آینده انتخاب نمایند.
نکته دوم، مشارکت 88 درصدی واجدین شرایط رأی دادن در این انتخابات است که باید آن را نتیجه طبیعی برگزاری آزاد این انتخابات دانست. مسئولان برگزاری انتخابات ترکیه، نه کسی را با ایرادهای بنی‌اسرائیل ردصلاحیت کردند و نه انتخابات را مهندسی شده برگزار کردند. طبعاً هر کشوری برای برگزاری انتخابات قوانینی دارد که باید آنها را رعایت کند و ترکیه هم در چارچوب قوانین موجود اقدام به برگزاری این انتخابات کرده است. این روش است که مردم را به حضور در پای صندوق‌های رأی تشویق می‌کند و میزان مشارکت را به 88 درصد واجدین شرایط رأی دادن می‌رساند.
ایران قبل از انقلاب اسلامی از انتخابات آزاد محروم بود و مسئولان دولتی وقتی به صورت نمایشی انتخاباتی برگزار می‌کردند که مثلاً نمایندگان مجلس مشخص شوند، کاری به آراء مردم نداشتند. آنها اسامی مورد نظرشان، که معمولاً از انگلیس و بعدها آمریکا به آنها دیکته می‌شد، را اعلام می‌کردند و در مورد میزان مشارکت مردم نیز با آمارهای جعلی آنچه را که خودشان می‌خواستند اعلام می‌کردند و اصولاً مجالی هم برای ایراد و اعتراضی باقی نمی‌گذاشتند. قانون انتخابات وجود داشت اما آنها به همان قانون که خودشان نوشته بودند نیز پای‌بندی نشان نمی‌دادند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم ایران به انتخابات روی خوش نشان دادند و با مشارکت چشمگیر قریب به اتفاق واجدین شرایط رأی به نظام جمهوری اسلامی، قانون اساسی، رئیس جمهور و نمایندگان مجلس رأی دادند. از ویژگی‌های مهم انقلاب اسلامی یکی این بود که برخلاف بسیاری از انقلاب‌ها که سران آن بدون مراجعه به آراء مردم اهداف خود را محقق می‌کنند در این انقلاب فقط یکماه و نیم بعد از پیروزی همه‌پرسی برگزار شد و در یکسال اول عمر آن، چهار بار مردم به پای صندوق‌های رأی رفتند. ویژگی دیگر اینکه هیچ انتخاباتی به بهانه جنگ یا شرایط بحرانی به تأخیر نیفتاد و همگی در موعد مقرر برگزار شدند.
«متأسفانه در چند انتخابات اخیر، به دلیل عدم رعایت قانون، ردصلاحیت‌های سلیقه‌ای و برگزاری مهندسی شده انتخابات، میزان مشارکت مردمی در انتخابات، اعم از ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان، بشدت تنزل کرده و به نزدیک 40 درصد رسیده است.»
این ریزش شدید مشارکت برای نظام جمهوری اسلامی که بزرگ‌ترین تکیه‌گاهش پشتوانه مردمی است به هیچ وجه قابل قبول نیست. مسئولان برگزاری انتخابات کشورمان باید با پای‌بندی عملی به قانون، کنار گذاشتن اعمال سلیقه و پرهیز از مهندسی کردن انتخابات، مردم را به حضور حداکثری در پای صندوق‌های رأی تشویق کنند. مردم ما نباید حسرت ترکیه شدن ایران را بخورند، ایران انقلابی از طریق بازگشت به حال و هوای آزاد و پاک سال‌های اول بعد از پیروزی نقلاب اسلامی باید کاری کند که برای ترکیه و سایر کشورها الگو باشد.همین آقای اردوغان زمانی که شهردار استانبول بود در سفری به تهران، انقلاب و نظام جمهوری اسلامی ایران به رهبری امام خمینی را سرمشق خود معرفی کرده بود، حالا چه شده که ما باید از انتخابات ترکیه درس بگیریم؟»
انتهای پیام
