پرونده انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه (۲) آفتاب یزد در بررسی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در گفتگو با رحمن قهرمان پور، تحلیلگر روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل ترکیه، انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه را بررسی می‌کند
قهرمانپور: انتخابات در ترکیه آزادانه اما غیرمنصفانه است!
آفتاب یزد - رضا بردستانی: اگرچه، کمال قلیچدار اوغلو همچنان در برخی نظرسنجی‌ها پیشتاز است اما این نمی‌تواند تضمینی بر پیروزی حتمی او در انتخاباتی باشد که یکشنبه‌ی هفته آینده در ترکیه برگزار خواهد شد. نظرسنجی‌ها درباره انتخابات در سه دسته قابل تقسیم هستند که تفاوت‌های آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده سرایت نفوذ حزبی به آن‌ها باشد.
نظرسنجی‌های دسته نخست می‌گویند مخالفان پیشتازند. نظرسنجی روز شنبه «آکسوی ریسرچ» نشان می‌دهد قلیچداراوغلو، با ۵۵ درصد آرا نسبت به ۴۶ درصد آرای اردوغان، پیشتاز است. درمقابل و در دسته دوم، نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط ۱۱ شرکت مختلف، نشان می‌دهد حزب عدالت و توسعه با بیش از ۳۲ درصد آرا پیشتاز رقابت است. دسته سوم نظرسنجی‌ها نیز معتقدند نامزدهای حاضر قادر به کسب آرای بیش از ۵۰ درصد در دور اول نیستند و انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد. نظرسنجی‌های منتشرشده با توجه به تفاوت‌های بسیار، قابل اتکا نیستند ولی با این وجود نکاتی درباره وضعیت کلی ترکیه وجود دارد. اگرچه «رجب طیب اردوغان»، «کمال قلیچداراوغلو»، «محرم اینجه» و «سنان اوغان» چهار نامزد نهایی این انتخابات هستند با این‌حال، رقابت اصلی میان «رجب طیب اردوغان»، رئیس حزب عدالت و توسعه و «کمال قلیچداراوغلو»، رئیس حزب جمهوری خلق جریان دارد. آن طور که «رحمن قهرمانپور»، تحلیلگر روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل ترکیه می‌گوید؛ آن چه حائز اهمیت است این که؛ نباید به سادگی از کنار نام و میزان اثرگذاری «محرم اینجه» گذشت زیرا، تصمیمِ این نامزد همچنان مخالفِ سرسخت «اردوغان» می‌تواند ورق انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه را، له یا علیه اردوغان به اصطلاح برگرداند!
آفتاب یزد تحت عنوان: «پرونده انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه»، گفتگوهایی را با تحلیلگران سیاست بین‌الملل و کارشناسان مسائل ترکیه تا روز انتخابات انجام خواهد داد. در دومین بخش از پرونده، به سراغ رحمن قهرمانپور، تحلیلگر روابط بین‌الملل و کارشناس مسائل ترکیه که نظام بین‌الملل، مسائل ترکیه و رخدادهای آن را با دقت دنبال می‌کند رفته ایم. لازم به ذکر است؛ انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه قرار است در ۱۴ ماه مه (۲۴ اردیبهشت) برگزار شود. قلیچداراوغلو که از سوی ائتلاف شش حزبی مخالف دولت مطرح شده است، رقیب اصلی اردوغان محسوب می‌شود. در فهرست نامزدهای ریاست جمهوری همچنین نام «محرم اینجه» از حزب «میهن» و «سینان اوگان» از «اتحاد آتا» دیده می‌شود. نتایج نظرسنجی‌های پیش از انتخابات مرتبا در حال تغییر است و هنوز نامزد مشخصی در انتخابات به پیشتازی جدی نرسیده است. چنانچه هیچ کدام از نامزدها نتوانند در تاریخ ۱۴ مه پنجاه درصد به علاوه یک درصد رای را به دست آورند، دور دوم انتخابات در ۲۸ مه برگزار می‌شود و فردی که به بیشتر میزان رای دست پیدا کند، برنده انتخابات است.
> آراء مردد (خاکستری) روی نتیجه نهایی انتخابات در ترکیه بسیار تاثیر خواهد گذاشت
مصاحبه‌ها و نظرات ارائه شده در شبکه‌های اجتماعی نظیر توئیتر می‌گوید: «شکست دادن اردوغان در انتخابات پیش رو، کار چندان ساده‌ای نیست!» آیا همچنان شکست اردوغان را سخت می‌دانید؟
بله! همچنان نظر من همین است. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که رقابت بسیار نزدیک است معنای فنی آن این است که تعداد «آرا مردد» نسبتاً قابل توجه است یعنی کسانی که هنوز نمی‌دانند به چه کسی رای دهند و چون این آرا مردد ممکن است نظرشان تا روز انتخابات تغییر کند بنابراین‌عدم قطعیتی وجود دارد این‌عدم قطعیت در انتخابات پیش رو کار پیش‌بینی بر اساس نظرسنجی را دشوار می‌کند اینجا است که بر اساس کیفیت کمپینی که نامزدها اداره می‌کنند سخنرانی‌ها و نحوه استقبال مردم و متغیرهای دیگر سعی می‌کنیم‌عدم قطعیتی را که در نظرسنجی‌ها وجود دارد از طریق ارزیابی کیفیت کمپین‌ها تا حدی رفع کنیم. از این زاویه اگر نگاه کنیم انتخابات ترکیه انتخابات نزدیکی است و اختلاف دو نامزد اصلی حدود ۴ درصد است. لذا تا دو سه روز مانده به انتخابات نمی‌توان گفت رای آرا مردد چه خواهد بود. ۷ روز به انتخابات مانده که رقابت بسیار نزدیک است و در رقابت نزدیک رئیس جمهور مستقر قاعدتاً جایگاه بهتری دارد چون موقعیت بهتر و رسانه‌های بیشتری در اختیار دارد و پول زیادی دارد و می‌تواند آرا مردد را بیشتر
تحت تاثیر قرار دهد.
> انتخابات در ترکیه آزادانه اما غیرمنصفانه است!
پارامترهایی که نشان از سخت بودن شکست اردوغان است را بیان می‌فرمایید؟
اصولا درسیستم‌هایی مانند ترکیه که دموکراتیک در حال گذارند یعنی نه دموکراسی تثبیت شده دارند و نه سیستم اقتدارگرا است؛ جامعه مدنی یک جامعه خیلی قدرتمند نیست که بتواند در قبال دست‌اندازی انتخابات مقاومت کند. یعنی رسانه وجود دارد نهادهای مدنی وجود دارد ولی آنقدر قدرت ندارند که در برابر نقض حاکمیت قانون بایستند. در کشوری مثل آلمان حاکمیت قانون به قدری قوی است که هیچ حزبی ولو حزب حاکم نمی‌تواند از امکانات دولتی به نفع خود استفاده کند. ولی در کشوری مثل ترکیه چنین نیست و اردوغان به راحتی از امکانات دولتی برای تبلیغ خود استفاده می‌کند که این خود ابزار مهمی است. از سوی دیگر اردوغان یک رئیس جمهور ناسیونالیسم - پوپولیسم است. این رؤسای جمهور ویژگی‌هایی دارند. آن‌ها سعی می‌کنند جامعه را دو قطبی کنند و پایگاه رای محکم و ایدئولوژیک برای خود درست می‌کنند و از آن در شرایطی که لازم دارند استفاده می‌کنند. اردوغان در بیست سالی که بر سر قدرت بوده سیستم حامی‌پرور برای خود به وجود آورده از هنرمندان و رسانه گرفته تا بساز و بفروش‌ها تا سرمایه داران و افراد مختلف. آن‌ها هزینه‌های تبلیغاتی او را تامین می‌کنند. لذا در این کشورها انتخابات حالت آزادانه دارد اما منصفانه نیست. انتخابات دموکراتیک باید دو رکن داشته باشد منصفانه و آزاد باشد. منصفانه بدین معناست که همه رقبا بایستی به یکسان از منابع دولتی یا عمومی برخوردار باشند که در ترکیه این طور نیست. این بار به دلیل احتمال شکستی که برای اردوغان وجود دارد نگرانی حزب عدالت و توسعه بیشتر است و همواره شاهدیم از چند روز گذشته بهره‌برداری از منابع دولتی توسط حزب واضح‌تر شده است. هرچند رقابت آزادانه است اما منصفانه نیست.
> اروپا و آمریکا ترکیه‌ای که برای آن‌ها مشکل بتراشد نمی‌پسندند!
وزن و تأثیر فضای داخل بیشتر است یا خارج؟ آیا آمریکا خواهان شکست اردوغان است؟ آیا آمریکا واقعا نقشی در انتخابات دارد؟
جواب سوال اول مثبت و سوال دوم منفی است. در اینکه اروپا و آمریکا می‌خواهند اردوغان برود تردیدی نیست. بارها به صراحت گفتند و چیز مخفی‌ای نیست. چون در این سال‌ها اردوغان به دنبال سیاست استقلال طلبی استراتژیک بوده و باعث شده ترکیه از مدار امنیتی غرب خارج شود. خرید موشک های اس - ۴۰۰ از روسیه همکاری با روسیه در زمینه‌هایی چون احداث نیروگاه اتمی یا ماجراجویی‌های او در مدیترانه و حضور در لیبی و در شمال آفریقا و سوریه. بنابراین اروپا و آمریکا ترکیه‌ای که برای آن‌ها مشکل بتراشد نمی‌پسندند. اما نکته این است که آیا غرب می‌خواهد در انتخابات دخالت کند یا خیر؟ حتی اگر آمریکا بخواهد چنین ابزاری ندارد. مگر با روش‌هایی چون هوش مصنوعی. الان دخالت در انتخابات مستلزم حضور فیزیکی نیست. فعلا نشانه‌هایی از این که اروپا و آمریکا بخواهند از آن استفاده کنند وجود ندارد. برعکس کمال قلیچدار اوغلو معتقد است که تیم اردوغان دنبال این روش است و حتی هشدار داده فیلم ساختگی با صدای او آماده کرده‌اند تا در روزهای باقی مانده پخش کنند. البته باید متذکر شوم به نفع روسیه و آمریکا نیست که با توجه به فضای ناسیونالیستی که در ترکیه وجود از این روش برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی ترکیه استفاده کنند.
> ترکیه به دلیل اینکه محصول تجزیه امپراطوری عثمانی است همیشه نسبت به هر نوع دخالت خارجی از طرف هر قدرتی حساس بوده است
آمریکا و اروپا که مخالف هستند روس‌ها محتاطانه عمل کردند و در وضعیت خاکستری هستند چین هم سیاستش هیچ گاه دخالت در امور داخلی کشورها نبوده این وضعیت به نفع اردوغان است یا به ضرر او؟
آقای اردوغان مهارت ویژه‌ای دارد در استفاده از فشار خارجی برای کسب محبوبیت. یعنی تیتری که مجله اکونومیست زده بود اردوغان بلافاصله در کمپین انتخاباتی خود از آن استفاده تبلیغاتی کرد و گفت مواظب باشید خارجی‌ها سرنوشت شما را تغییر ندهند. نکته مهمی که در ترکیه وجود دارد و باید به آن دقت کنیم و متغیر زمینه‌ای است و اکثر اعضا خود را مقید به آن می‌دانند مسئله ناسیونالیستی است. ترکیه به دلیل اینکه محصول تجزیه امپراطوری عثمانی است همیشه نسبت به هر نوع دخالت خارجی از طرف هر قدرتی حساس بوده است. یعنی اگر ثابت شود یک جریان داخلی با جریان خارجی در ارتباط بوده حتما شکست می‌خورد و رای نمی‌آورد. لذا هر نوع مداخله خارجی چه لفظی و چه غیر لفظی در انتخابات ترکیه حتما اثر معکوس خواهد داشت. به همین دلیل ما در تحلیل انتخابات ترکیه مسئله خارجی را خیلی جدی نمی‌بینیم.
> رفتن اردوغان الزاما به معنی چرخش ۱۸۰ درجه‌ای
در سیاست خارجی ترکیه نیست
مجموعه اتفاقاتی در غرب آسیا رخ داد که یکی از آن‌ها هم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب است. برخی تحلیل گران می‌گویند غرب آسیا از حالت تنش و مجادلات بی‌پایان سیاسی به سمت صلح و آرامش می‌رود. ترکیه دو مسئله مهم با سوریه و عراق دارد و تاثیر بر امنیت روانی کشورهایی مثل سوریه، عراق و ایران بر سر مسئله آب دارد. ضمن اینکه ترکیه در عراق و سوریه حضور نظامی مستمر و همیشگی دارد. کمال قلیچدار اوغلو وعده‌هایی داده است. فکر می‌کنید نقش تحولات منطقه‌ای که عموما مثبت است، بودن یا نبودن اردوغان می‌تواند بر این روند تاثیرگذار باشد؟
این موضوع بستگی به وضعیت کشورها دارد. نکته اساسی که درسیاست خارجی تاکید می‌کنیم این است که منافع کشورها خیلی وابسته افراد نیست. بنابراین حتی اگر کمال قلیچدار اوغلو برنده انتخابات شود نباید انتظار داشته باشیم ترکیه یک شبه از عراق، سوریه و لیبی کنار بکشد. در ویدئویی که از کمال قلیچدار اوغلو منتشر شد در سیاست خارجی دنبال همان چیزی است که اردوغان بوده است. رفتن اردوغان الزاما به معنی چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در سیاست خارجی ترکیه نیست اما جای اولویت‌ها ممکن است عوض شود.
> مسائل سیاست خارجی جایی مهم می‌شود که با سیاست داخلی عجین می‌شود مثل مسئله پناهندگان سوری
آیا غلبه فضای سیاسی ترکیه، بر مسائل بیرون از ترکیه است یا بر مسائل داخل ترکیه؟
در انتخابات می‌گوییم چه موضوعاتی برای رای‌دهنده مهم است الان در ترکیه مسئله اقتصاد و گرانی و تورم دغدغه رای‌دهندگان است.
مسائل سیاست خارجی جایی مهم می‌شود که با سیاست داخلی عجین می‌شود مثل مسئله پناهندگان سوری که به دلیل مسائل اقتصادی که به دنبال دارد مورد توجه افکار عمومی است ولی نگاهشان از زاویه اقتصادی است.
> در انتخابات هرکه بیشتر وعده می‌دهد کم امیدتر است!
عدم موفقیت در عضویت در اتحادیه اروپا و مسئله کردها تعادل در سیاست خارجه روابط با روسیه و آمریکا مباحثی است که در ترکیه وجود دارد. سفر کمال به پنسیلوانیا تاثیر خوبی نداشت. آیا دولت غرب گرا می‌تواند ترکیه را نجات دهد؟
فضای داخلی ترکیه این گونه نیست آقای اردوغان هم با غرب رابطه دارد هم با شرق. این بحث‌ها مطرح است اما نه به این شدت و حدتی که در ایران است. ولی اینکه چه کسی می‌تواند اقتصاد را درست کند دغدغه است. اینجا جایی است که کمال دارد لنگ می‌زند. اردوغان سابقه‌ای دارد و پیام و حرف او در این زمینه حتما معتبرتر است اما کمال نه. از طرفی کمال وعده‌های زیادی داده که نقطه ضعف کمپین او است که نشان می‌دهد امید زیادی ندارد که اینقدر وعده می‌دهد. این مسئله یکی از فکت‌هایی است که موفقیت اردوغان را بیشتر می‌کند. اینجا رای‌دهنده مردد تعیین خواهد کرد برنده چه کسی است.
> رای دادن در ترکیه اجباری است!
مشارکت در انتخابات را بالا می‌دانید؟
ترکیه جزو کشورهایی است که رای دادن در آن اجباری است لذا مشارکت معمولا بالاست. این بار هم چون انتخابات دوقطبی شده فکر می‌کنم حول‌وحوش ۸۰ درصد باشد.
سایه تقلب در انتخابات بر انتخابات ترکیه هم خواهد افتاد؟
نظام انتخابات در ترکیه نظام کارآمد و درستی است و تا حدی شبیه آلمان است و یک کمیسیون متولی نظارت بر انتخابات است به لحاظ فنی مشکلی ندارد و شفاف است بنابراین احتمال تقلب کم است اما مسئله‌ای که هست مربوط به پیش از انتخابات است چیزی که به آن ارعاب و تطمیع رای‌دهنده می‌گویند. این مسئله در ترکیه به دلیل ضعف نهادهای مدنی وجود دارد. در این یک هفته اردوغان تمام تلاشش را می‌کند که رای جمع کند.
> انتخابات در ترکیه بسیار مهم است، برای اروپا و آمریکا از همه مهمتر!
آیا انتخابات ترکیه مهم است؟
حتماً مهم است، خصوصا برای اروپا و آمریکا مهم است. ترکیه بازیگر بسیار مهمی در مدار امنیتی غرب است. بر اساس پیمان مونترو، ترکیه در زمان جنگ تعیین‌کننده این است که کدام کشتی جنگی از تنگه‌های معروف ترکیه بگذرد و وارد شود یا نه. بر اساس این پیمان مثلا می‌تواند کشتی‌های جنگی روسیه را راه ندهد. که این برای اروپا و آمریکا مهم است.
آیا می‌شود به ترکیه بدون اردوغان فکر کرد؟
باید صبر کرد.
تصویر ذهنی و تصورتان از ترکیه بدون اردوغان چیست؟
ترکیه بدون اردوغان قاعدتاً حضور کمتری در منطقه خواهد داشت، قدری بی‌ثباتی سیاسی افزایش خواهد یافت، روابط ترکیه با غرب قویتر از گذشته خواهد شد، حضورش در مناطق پیرامونی‌اش کمتر خواهد بود اما به نظرم این موقعیت «پسااردوغانی» بعد از چند سال دوباره تغییر می‌کند و به همین سیاست خارجی که الان دارد برمی‌گردد.
> ترکیه از نظر اقتصادی ضعیف خواهد شد ولی از نظر سیاسی و نظامی نه!
آیا ترکیه به سمت ضعیف‌تر شدن حرکت می‌کند؟
از نظر اقتصادی بله ولی از نظر سیاسی و نظامی اینگونه نیست. ضعیف و قوی‌شدن یک کشور تابع متغیرهای زیادی است بخشی دست خودش و بخشی در نظام بین‌الملل و منطقه است. سوال این است آیا شرایط منطقه و بین‌الملل اکنون به ضرر ترکیه است یا به نفع؟ ترکیه هم مثل برخی قدرت‌های متوسط بعد از جنگ اوکراین دچار وضعیت سخت و دشواری شده هم تحت فشار غرب است هم روسیه. سعی می‌کند در فضای تنگ و باریک مانور دهد و به سمت هیچ کدام نلغزد لذا شرایط بین‌المللی ترکیه سخت است. در سطح داخلی اگر ترکیه نتواند این بحران اقتصادی را پشت سر گذارد ممکن است در سطح داخلی منتظر بحران باشیم.
> فتح الله گولن اگر مستقیم وارد صحنه‌ی انتخابات شود حتما به ضرر کسی است که از او حمایت می‌کند
فتح الله گولن اگرچه در حاشیه قرار گرفته ولی همچنان از او یاد می‌کنند آیا می‌تواند بر انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه اثرگذار باشد؟
فتح الله گولن اگر مستقیم وارد شود حتما به ضرر کسی است که از او حمایت می‌کند چون اردوغان او را متهم می‌کند که دارد در انتخابات دستکاری می‌کند ولی طبیعتا بخشی از طرفداران او جزو کسانی هستند که نمی‌خواهند به اردوغان رای دهند. و این یعنی طبیعتا تاثیر خواهد داشت چون طرفدارانی دارد ولی اینکه مستقیما وارد شود به ضرر طرفی است که او از آن حمایت کرده است.
> به دور دوم کشیده شدن انتخابات در ترکیه لزوما به معنای پیروزی یک طرف یا شکست طرف مقابل نیست!
این روزها بحثی وجود دارد مبنی بر این که اگر انتخابات در ترکیه به دور دوم کشانیده شود به نفع اردوغان و به ضرر کمال قلیچدار اوغلو است، از نظر شما، به دور دوم کشیده شدن انتخابات به نفع اردوغان است؟
بستگی دارد دور اول چگونه تمام شود اگر در دور اول اردوغان رای بیشتر آورد بله چون در دور دوم آرا استراتژیک متمایل به اردوغان می‌شوند اگر کمال اول شود تصویر شکست اردوغان بیشتر است.
> از کنار نام محرم اینجه نباید به راحتی گذشت؛ انصراف اینجه می‌تواند تکلیف انتخابات را در همان دور اول مشخص کند!
منتظر شوکی باید باشیم که اردوغان آن را به اصطلاح رو کند؟
در انتخابات در آمریکا می‌گویند غافلگیری نوامبر. در نظرسنجی‌ها به این می‌گویند موج زیرین اکنون آن چیزی که در ترکیه می‌تواند شگفتی باشد حضور محرم اینجه است. آقای محرم اینجه حدود سه درصد رای دارد اگر انصراف دهد به نفع کسی ممکن است موج زیرین رخ دهد. اگر انصراف دهد احتمال اینکه انتخابات در دور اول تعیین تکلیف شود وجود دارد و این مهمترین مسئله است.
> طرفداران اردوغان کودتای ۲۰۱۶ را فراموش کرده‌اند آن‌ها ۱۴ می، روز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه را «کودتا» علیه اردوغان می‌دانند!
آثار، تبعات و لطمات کودتای ۲۰۱۶ در این انتخابات خود را نشان می‌دهد؟
نه آقای اردوغان، اردوغان ۲۰۱۶ است نه مخالفان به آن صورت پراکنده اند. لذا اتفاق آنجوری اتفاق نمی‌افتد بر عکس وزیر کشور ترکیه که عضو حزب عدالت و توسعه است می‌گوید ۱۴ می‌کودتا علیه اردوغان است. لذا تاثیر ندارد.
پایگاه حامیان کدامیک از این دو نامزد اصلی قویتر است؟
رقابت چون نزدیک است یعنی هر دو پایگاه اجتماعی خوبی دارند.
می‌گویند؛ نسل جدید با اردوغان ارتباط نگرفته، روشنفکران و دانشگاهی‌ها نیز دل خوشی از اردوغان ندارند، نظر شما چیست؟
من هم می‌گویم نسل جدید با اردوغان ارتباط جالبی ندارد و همین مسئله سبب شده رای کمال را بالا ببرد.
اینکه هنوز نمی‌توان پیش‌بینی کرد کدامیک از این دو نامزد پیروز نهایی در انتخابات خواهند شد امر قابل قبولی است اما وضعیت فعلی برای کمال پیروزی محسوب نمی‌شود، به هر حال قد علم کردن در برابر اردوغان کار ساده‌ای نیست اما این روزها همه از کمال می‌گویند؟
کمال به هر حال کمتر شناخته شده بوده یعنی آدم آن چنان سرشناسی نیست ولی طبیعتا موافقم که با وضعیتی که کمال به وجود آورده حتما موفقیت بزرگی است.
فرض کنیم اردوغان پیروز شود. اردوغان به دیروز انتخابات نمی‌تواند برگردد؟
خیر. نیازی به پوست‌اندازی ندارد ولی اپوزیسیون قاعدتا به انسجامی رسیده که اگر پیروز شود حتما در انتخابات بعدی که خودش هم نخواهد بود در اپوزیسیون بعدی دشواری‌های بسیار جدی خواهد داشت.
اردوغان برای تبدیل شدن به یک قهرمان ملی، خیلی تلاش کرد آیا در این مسیر موفقیتی هم به دست آورد، به تعبیری ساده تر، آیا اردوغان یک قهرمان ملی است؟
اگر پیروز شود حتماً از او به عنوان یک قهرمان ملی یاد خواهند کرد!
انتهای پیام
