ترکیه بدون اردوغان؟!

پرونده انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه آفتاب یزد در بررسی تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی در گفتگو با علی بیگدلی، استاد تاریخ و روابط بین‌الملل دانشگاه، انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه را بررسی می‌کند
آفتاب یزد ـ رضا بردستانی: آنقدر حضور «رجب طیب اردوغان» در اریکه ی قدرت و دنیای سیاست در ترکیه طولانی مدت شده است(بیست سال مستقیم و نیم قرن مستقیم و غیر مستقیم)، که تصور «ترکیه ی بدون اردوغان» اندکی سخت است اما آغاز و پایان سیاستمدارانِ حتی قدرتمند نیز امری بدیهی و طبیعی است.
بررسی اخبار و تحلیل‌ها پیرامون انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه، که از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای بین‌المللی یاد می‌کنند به صراحت می‌گوید: هرچند اردوغان در انتخابات پیشین (در مرداد ۱۳۹۳، رجب طیب اردوغان توانست با کسب بیش از ۵۰ در صد از کل آرا در دور اول انتخابات به پیروزی دست یافته و دوازدهمین رئیس‌جمهور ترکیه شود. رجب طیب اردوغان با کسب نزدیک ۵۳ درصد آراء در انتخابات سراسری ترکیه (۲۰۱۸) به عنوان اولین رئیس‌جمهور نظام ریاستی ترکیه برای یک دوره
پنج ساله دیگر انتخاب شد.) برای پیروزی در انتخابات
ریاست جمهوری، مشکل و موانع جدی و سختی نداشت اما این بار و در 2026 ماجرا، نه اندکی که بسیار متفاوت است، آن قدر متفاوت که شاید این انتخابات به منزله ی پایان اردوغان باشد که هنوز رؤیاهای بسیاری در سر می‌پروراند.
آفتاب یزد تحت عنوان:« پرونده انتخابات ریاست جمهوری در ترکیه»، گفتگوهایی را با تحلیلگران سیاست بین‌الملل و کارشناسان مسائل ترکیه تا روز انتخابات انجام خواهد داد. در نخستین بخش از پرونده، به سراغ علی بیگدلی، استاد تاریخ و روابط بین‌الملل دانشگاه و از روزنامه نگاران باسابقه کشور که نظام بین‌الملل و رخدادهای آن را با دقت دنبال می‌کند، رفته ایم. لازم به ذکر است؛ انتخابات ریاست
جمهوری و پارلمانی ترکیه قرار است در ۱۴ ماه مه (۲۴ اردیبهشت) برگزار شود. قلیچداراوغلو که از سوی ائتلاف شش حزبی مخالف دولت مطرح شده است، رقیب اصلی اردوغان محسوب می‌شود. در فهرست نامزدهای ریاست جمهوری همچنین نام «محرم اینجه» از حزب «میهن» و «سینان اوگان» از «اتحاد آتا» دیده می‌شود. نتایج نظرسنجی‌های پیش از انتخابات مرتبا در حال تغییر است و هنوز نامزد مشخصی در انتخابات به پیشتازی جدی نرسیده است. چنانچه هیچ کدام از نامزدها نتوانند در تاریخ ۱۴ مه پنجاه درصد به علاوه یک درصد رای را به دست آورند، دور دوم انتخابات
در ۲۸ مه برگزار می‌شود و فردی که به بیشتر میزان رای دست پیدا کند، برنده انتخابات است.
>در تاریخ سیزده دوره ترکیه هیچ گاه انتخابات به این حد مهم نبوده است.
آیا می‌شود ترکیه بدون اردوغان را به تصویر کشید؟
یکی از شانس یا ویژگی‌های اردوغان این است که پایگاه هایی را در بیست سال گذشته سازماندهی کرده که هم حافظ قدرتش هستند و هم به جهت رسانه‌ای این کار را کرده حتی گروه‌های تروریستی و برهم زننده دارد حامیان پنهان دارد که در سایه قرار گرفتند و خودش نیز از زیرکی خاصی در امور انتخاباتی برخوردار است. ارتباطات گسترده‌ای خصوصا در روستاها دارد به یژه در بخش شرقی که همه مسلمان هستند این در حالی است که کمال قلیچدار اوغلو این خصوصیات را کمتر دارد. شرایط بین‌الملل خیلی به نفع اردغان نیست اما در داخل وضعیت مناسبتری نسبت به آقای کمال قلیچدار اوغلو دارد. این انتخابات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و در هر لحظه اتفاقات خاصی را درون خود رقم خواهد زد.
این انتخابات در حالی صورت می‌گیرد که ترکیه نه به اروپا ملحق شد نه تفکر نئوعثمان گرایی عملی شد، این کشور با تورم شدید روبه رو است سطح اشتغال پایین آمده. میزان پناهنده‌ها زیاد شده است لذا شرایط سخت است. شاید در تاریخ سیزده دوره ترکیه
هیچگاه انتخابات به این حد مهم نبوده است.
>اگرچه ترکیه عضو ناتو است اما، هیچگاه نوکر اروپا و آمریکا
نبوده است!
آیا تصورتان بر این است آقای اردوغان به دنبال ایجاد یک چهره ملی از خود در ترکیه است آیا پتانسیل‌هایی که یک قهرمان ملی در ترکیه باید داشته باشد را دارد؟
یکی از ویژگی‌های پر رنگ اردوغان حس ناسیونالیستی و
ترک دوستی او است. گردن فرازی که اردوغان نسبت به آمریکا و اتحادیه اروپا کرده حکایت از این دارد که خودش می‌خواهد از خودش قهرمان بسازد منتها این قهرمان شدن بستگی به انتخابات پیش رو و شرایط پس از آن در حکمرانی در ترکیه دارد که اگر رخ دهد می‌تواند به آن قهرمان افسانه‌ای دسترسی پیدا کند. در مقابل اما آقای کمال که بیشتر نگاه به غرب و آمریکا دارد، حداقل تا به اینجا شانس کمتری نسبت به رقیب قدرتمند خود دارد با این توضیح که؛ آقای اردوغان شاید این قهرمانی را با سختی به دست بیاورد اما تا الان موفق‌تر بوده است. برخلاف اینکه عضو ناتو است اما نوکر آمریکا و اروپا نیست.
>کمال قلیچدار اوغلو انسانی خوب و اقتصادانی نسبتا مطلوب است ولی جوهره لازم را برای ریاست جمهوری و تقابل با اردوغان ندارد.
با توجه به اینکه آقای اردوغان مخالفان سرسخت و در عین حال پرقدرتی درون ترکیه و جامعه بین‌الملل دارد زمزمه‌هایی شنیده می‌شود که دنیای غرب خیلی موافق ادامه ریاست جمهوری اردوغان نیست. آیا فکر می‌کنید اردوغان آدمی است که برای ادامه ریاست جمهوری‌اش پای میز مذاکره بنشیند یا صریح‌تر بگویم، معامله بر سر باقی ماندن در قدرت را بپذیرد؟
رفتارهای چندگانه آقای اردوغان خصوصا نزدیکی به روسیه سبب شده که غرب و اتحادیه اروپا را عصبانی کند. تصور می‌کنم آقای اردوغان در بیست سال گذشته توانسته زیرساخت‌هایی فراهم کند که او را توانمند ساخته است منتها شاید چهره اردوغان دیگر حتی برای ترک‌ها هم خسته‌کننده شده باشد. این سوی قضیه آقای کمال هم اگر چه انسان خوبی است اقتصاددان نسبتا مطلوبی است ولی جوهره لازم را برای ریاست جمهوری و تقابل با اردوغان ندارد. خیلی از طرفداران اردوغان معتقدند انتخابات ممکن است به دور دوم کشیده شود. اگر چنین شود فکر می‌کنم پیروزی اردوغان قطعی است. بر اساس سنت‌های گذشته غربی‌ها خصوصا آمریکایی‌ها به لحاظ نظامی روی ترکیه نفوذ دارند اردوغان تسلط کافی بر فضای رای دهندگان ترکیه دارد که آقای کمال ندارد. اگر آقای اردوغان با توجه به ریشه و سابقه‌ای که دارد اگر بتواند رای پنهان ترکیه را از آن خود کند می‌تواند موفق بشود.
>از خاکستر این انتخابات، فارغ از هرنتیجه ای، ترکیه‌ای ضعیف بیرون خواهد آمد!
باید پذیرفت عمر و دوران شکوفایی ترکیه در حال به پایان آمدن است
پیروزی یا شکست اردوغان ترکیه را ‌بعد از این ضعیف خواهد کرد. آیا موافقید نتیجه انتخابات فارغ از پیروزی یا شکست اردوغان از خاکستر آن ترکیه‌ای ضعیف
بیرون خواهد؟
حتما همین طور است. اردوغان در هیچ جبهه‌ای موفقیت نداشته است. یکی از نقاط ضعفش این بود که بیشتر نگاهش معطوف به بیرون از ترکیه بوده است در مقابل آقای کمال گفته که بیشتر نگاهم را به داخل معطوف خواهم کرد. اردوغان نه در جبهه شرق نه در جبهه غرب و نه در جهان عرب موفق نبود. اردوغان نتوانسته جذب قلوب برای سرمایه‌گذاری در دنیای عرب داشته باشد. در اروپا به طور قطع محبوبیت ندارد. سرکشی‌هایی به روسیه دارد ارتباطات نیم‌بندی با چین دارد که این جاها هم نخواسته خود را پایین‌تر از آنها قرار دهد. لذا آنجا هم موفق نبود. در طرح گسترش آسیای مرکزی هم توفیقی نداشت. تمام امیدش به نقطه‌هایی است که در بیست سال گذشته ایجاد کرده که این هسته‌ها البته در داخل ترکیه قابل توجه است در مقابل اما کمال به دلیل شیفتگی که به غرب دارد شاید نسل جوان بیشتر از او حمایت کنند. سفر 8 ساعته‌اش به پنسیلوانیا برایش بسیار حرف و حدیث به دنبال داشت. من هم موافقم که عمر شکوفایی ترکیه دارد به پایان می‌رسد و سرکشی‌های آقای اردوغان او را در فضای بین‌المللی با مشکل روبه رو کرده است.
>آمریکایی‌ها، ترکیه اطاعت پذیر می‌خواهند نه ترکیه قدرتمند و نافرمان
قدرت جهان را اگر در سه کشور چین و روسیه و آمریکا(آمریکا+اروپا البته) خلاصه کنیم ترجیح این سه کشور داشتن یک دوست ضعیف است یا وجود دشمنی قوی؟
پوتین با توجه به فشارهایی که اکنون روی او وجود دارد دوست دارد ترکیه را قوی کند و برنامه ریزی برای نیروگاه هسته‌ای را شروع کرده است اگر بتواند ترکیه را قوی کند مجموعه ی وزنش در فضای داخلی و بین‌المللی می‌تواند تاثیرگذار باشد. اما غربی‌ها خصوصا اتحادیه اروپا اصلا تمایلی به قوی شدن ترکیه ندارد. آمریکا دلش می‌خواهد عضو ناتو اطاعت پذیر داشته باشد. ترکیه از موقعیت ژئواستراتژیک و ژئوپلتیک و ژئوکالچر بسیار حساسی برخوردار است لذا آمریکایی‌ها ترکیه ی اطاعت پذیر می‌خواهند نه ترکیه قدرتمند و نافرمان. در مورد چین فرقی نمی‌کند آنها با امور داخلی کشورها کاری ندارند، آن‌ها به دنبال این هستند حلقه اقتصادی به وجود آورند. همیشه بر این باور بوده‌ام که چین هیچ گاه تبدیل به قدرت نظامی نمی‌شود یعنی نمی‌خواهد بشود چون می‌ترسد بازارش را از دست بدهد. او به دنبال امنیت است. مثلا قرارداد 25 ساله‌اش با ایران را عملی نکرد چون هنوز ایران نتوانسته به آن امنیت مطلوب دست پیدا کند. چین را باید به عنوان بازرگان محافظه کار بسیار
پر احتیاط در نظر گرفت که امنیت برایش بسیار اهمیت دارد.
>نگاه به غرب، بزرگترین اشتباه کمال قلیچدار اوغلو است
در چند سال گذشته تحولاتی در غرب آسیا رخ داده که همه آنها تشعشعی از تصمیم آمریکا مبنی بر خروج از خاورمیانه و توجه به شرق آسیاست. فارغ از اینکه چه کسی در ترکیه برنده انتخابات باشد این مباحث بنیادین سرنوشت این دو را به دست خواهد گرفت اما موضوع مهمی وجود دارد و آن اینکه اردوغان از حود یک چهره ترسناک در فضای منطقه‌ای بر جای گذاشته است. همه این موارد را که کنار هم بگذاریم همه خواهان رفتن اردوغان هستند آیا این خواست می‌تواند بر فضای انتخاباتی ترکیه سایه بیفکند؟
آقای کمال به نظرم اشتباه مهمی کرده که توجه بیش از حد به غرب داشته سبب شده فضای داخلی و منطقه‌ای را تا حدی از دست داده است. اردوغان هم در فضای بین‌المللی محبوبیتی ندارد. پوتین روابط بسیار نزدیکی با اردوغان دارد اما نمی‌تواند در مباحث داخلی دخالت کند و تاثیرگذار باشد. اردوغان روی نهادسازی‌هایی که قبلا کرده بسیار حساب باز کرده است. اینکه می‌گویید برای خود در غرب و آسیا دشمن تراشی کرده است کاملا درست است. دوره قبل تردیدی وجود نداشت که اردوغان رای می‌آورد اما اکنون
با توجه به فضایی که درست کرده اصلا به نفعش نیست. اکنون به صورت قطع به یقین نمی‌توان در مورد نتیجه انتخابات صحبت کرد. در مورد آقای کمال هنوز نمی‌دانیم چه استراتژی‌ای نسبت به غرب آسیا دارد اظهار نظری نکرده اگر آقای کمال برنده شود به نظرم حداقل برای ایران بهتر است.
>آنچه واضح و مبرهن است این که آقای اردوغان نسبت به دوره قبل از موقعیت متزلزل تری برخوردار است
چه اردوغان و چه کمال برنده انتخابات شود اروپا سرسختانه در مقابل عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا مقاومت خواهد کرد. موضوع کردها هم تغییری در آن ایجاد نخواهد شد. عضویت ترکیه در ناتو هم وجود دارد. آمریکایی‌ها رگه‌هایی از نفوذ در ترکیه را دارند ولی نمی‌دانند این رگه‌ها کجاست. کمال اما یک اپوزیسیون قوی و با برنامه. شبه کودتا در فضای ترکیه نهفته است. اگر آمریکایی‌ها تصمیم جدی بگیرند اردوغان نباشد آیا آن اهرم‌ها را فعال خواهند کرد؟ اگر معلوم شود آمریکایی‌ها در نتیجه نهایی انتخابات تاثیر گذاشته آیا بر رئیس جمهور آینده تاثیرات مثبت و منفی پایداری بر جا نخواهد گذاشت؟
ما الان نمی‌دانیم آمریکا از چه موقعیت مناسبی و چه میزانی از اثرگذاری برخوردار است. آن طرف هم می‌بینیم کمال با سرعت به پنسیلوانیا رفت لذا حتما تاثیر دارد. بر اساس سخنرانی‌هایی که اردوغان همین اواخر کرد نشان می‌داد که از موضع ضعف دارد صحبت می‌کند و از کارهایی که آقای کمال می‌کند ناراضی است. گرایشش نسبت به غرب و کردها اردوغان را نگران کرده است. مجموعه اینها را که کنار هم بگذاریم اردوغان دارد تمام تلاشش را می‌کند که رئیس جمهور شود ولی اظهارنظر درباره اینکه موفق شود یا نه نمی‌توان چیزی گفت. اما آنچه واضح و مبرهن است این که آقای اردوغان نسبت به دوره قبل از موقعیت متزلزل تری برخوردار است.
>نسل جوان، روشنفکران و جامعه دانشگاهی معتقدند ادامه ریاست جمهوری اردوغان هم جمهوریت ترکیه را زیر سوال برده و هم از کمالیسم(مصطفی کمال پاشا یا همان آتاترک معروف) دور می‌شود
نسل جوان خیلی نتوانسته به سمت اردوغان کشیده شود. می‌توان این نتیجه را گرفت که اردوغان در فضای داخلی ترکیه مشکلاتی دارد که می‌تواند او را زمینگیر کند؟
بله حتما دارد. جمعیت صاحب رای ترکیه تقریبا 65 میلیون نفر است که دو گروه از این جمعیت شدیداً ضد اردوغان است؛ یکی جوانان و دیگری طبقه روشنفکر و دانشگاهی که بسیار مهم است. آن‌ها معتقدند ادامه ریاست جمهوری اردوغان هم جمهوریت ترکیه را زیر سوال برده و هم از کمالیسم(مصطفی کمال پاشا یا همان آتاترک معروف) دور می‌شود. در شرق ترکیه که پایگاه‌های اردوغان وجود دارد به علت فقر اقتصادی و کاهش سطح اشتغال و بالا رفتن سطح تورم دیگر آن محبوبیت را اردوغان ندارد. سیستم امنیتی اردوغان بسیار قوی است و مردم و رسانه‌ها از او می‌ترسند و ناچارند از اردوغان حمایت کنند و می‌بینیم تبلیغات بیشتر روی اردوغان است. در مقابل کمال و طرفدارانش از فضای مجازی، بسیار بسیار استفاده کردند. سه و نیم میلیون ترکی که در خارج از کشور هم حضور دارند دل خوشی از اردوغان ندارند چون فضا را بسیار مذهبی کرده است. کردها هنوز کامل تصمیم نگرفتند. لذا به طور کلی فضای کلی انتخابات به نفع اردوغان نیست و اگر انتخابات در فضای سالمی برگزار شود اردوغان برنده نخواهد بود. البته کمال هم شخصیت مطلوب و قدرتمندی نیست که بتواند تاثیرگذاری‌های عمیقی در داخل ترکیه به وجود آورد. هدف کمال این است که ترکیه را مدرن‌تر از اینکه هست بکند.
>ملات دیکتاتوری اردوغان بسیار بالا است
باقی ماندن طولانی بر اریکه قدرت جامعه را حساس می‌کند. مردم شاید بتوانند با اردوغان کنار آیند اما با طرفداران و حامیان و اطرافیان او قطعاً نه. در جبهه مقابل کسانی که از کمال حمایت می‌کنند انسان‌های محبوبی هستند و اگر چه قدرت ندارند اما پایگاه‌های اجتماعی خوبی دارند شاخص‌ترین آنها شهردار آنکارا اکرم اوغلو است. با این مقدمه می‌خواهیم بپرسیم؛به نظر شما آیا می‌شود روی شعارها و وعده‌های انتخاباتی کمال آنقدر حساب کرد که بتوان به نفع یا ضرر اردوغان کار کرد یا خیر؟
هم غرب هم منطقه هم داخل از اردوغان خسته شدند چون ملات دیکتاتوری اردوغان بسیار بالا است و شاید یکی از دلخوری‌هایی که اردغان در فضای داخلی به وجود آورد این است که نظام سیاسی ترکیه را از حالت پارلمانی در آورد که اقدامی دیکتاتوری بود فضای روشنفکری ترکیه را ناراحت کرد و این نارضایتی هم چنان ادامه دارد. اگر کمال بتواند پیروز شود فضای ترکیه را قطعا تغییر خواهد داد و ترکیه به سمت مدرن شدن بیشتری خواهد رفت. حمایت از همجنس گرایی شاید در فضای اسلامی ترکیه خیلی طرفدار نداشته باشد ولی در فضای روشنفکری و جوانان طرفدار دارد.
>بازی تقلب در انتخابات در کشورهایی چون ترکیه هم باب شده آیا این گزینه هم می‌تواند پیش رو باشد؟
حتما. همان نهادسازی که عرض کردم اردوغان در ترکیه به صورت وسیع ایجاد کرده همه نشانه‌های تقلب می‌تواند باشد.
رای گیری‌هایی که خصوصا در روستا‌ها می‌کند نمی‌توان با قطعیت گفت کمال به پیروزی می‌رسد. چون بحث تقلب بسیار بالا خواهد
رفت.
اکثر سکنه استان‌های کردنشین ترکیه به قلیچداراوغلو رای می‌دهند
نتایج نظرسنجی جدیدی نشان می‌دهد «کمال قلیچداراوغلو» اصلی‌ترین رقیب رئیس‌جمهوری کنونی ترکیه در انتخابات آتی از حزب «ائتلاف مردم» احتمالا بیش از ۶۶ درصد از آرای سه استان عمدتا کردنشین در نواحی شرقی را به دست می‌آورد. به گزارش ایسنا، به نقل از خبرگزاری اسپوتنیک، این نظرسنجی «راوست » (Rawest) که یکشنبه منتشر شد، بین ۲۱ تا ۲۹ آوریل در استان‌های دیاربکر، ماردین، اورفا و وان در میان ۵۹۷۹ تن با حاشیه خطای حدود ۵.۶۵ درصد برگزار شد. آرای افراد بلاتکلیف هم به طور مساوی میان چهار نامزد انتخابات تقسیم شد.
در روز انتخابات ریاست جمهوری ترکیه که ۱۴ مه است، ۷۶.۳ درصد مردم آماده رأی دادن به کمال قلیچداراوغلو در دیاربکر، ۷۳.۸ درصد در وان و ۶۶ درصد در ماردین هستند. براساس این نظرسنجی، اگر نتیجه انتخابات در این روز مشخص نشود و کار به برگزاری دور دوم بکشد، ۶۹.۴ تا ۷۸.۵ درصد به قلیچداراوغلو در این سه استان رای خواهند داد.
با این حال رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری کنونی ترکیه طرفداران زیادی در استان اورفا دارد؛ ۵۷ درصد حاضرند در دور اول به او رای دهند و ۵۸.۹ درصد در دور دوم.
در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۸، «صلاح‌الدین دمیرتاش»، رقیب اردوغان از حزب «دموکراتیک خلق‌ها» (HDP) به طور میانگین ۵۰ درصد در چهار استان مورد بررسی رای به دست آورد، در حالی که بیش از ۴۲ درصد به اردوغان رای دادند. این حزب از معرفی نامزد خود برای انتخابات کنونی انصراف داد و از قلیچداراوغلو حمایت کرد. علاوه بر این، حزب طرفدار کردها اکنون با خطر تعطیل شدن مواجه است و دمیرتاش در حال حاضر در حال گذراندن حکم زندان خود است.

انتهای پیام