سیدحسین موسویان، دیپلمات برجسته کشورمان در گفتگو با خبرگزاری برنا به آینده برجام و روابط با آمریکا در دوره بایدن پرداخت.
مهمترین چالش‌های پیش روی جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا برای بازگشت به برجام چیست؟
ما فرض را بر این بگذاریم که اکنون توافق نانوشته‌ای بین رئیس جمهور منتخب آمریکا یعنی بایدن و رئیس جمهور مستقر یعنی روحانی وجود دارد که می‌خواهد انجام و عملیاتی شود. دموکراتها، بایدن رئیس جمهور منتخب، جیک سولیوان مشاور امنیت ملی وی و بلینکن، وزیر خارجه جدیدش درمورد برجام می‌گویند: اجرا در مقابل اجرا، (compliance for compliance).یعنی اگر ایران به برجام بازگردد و تعهداتش را به طور کامل انجام دهد ما هم به برجام باز‌می‌گردیم. در واقع فرض را بر این می‌گذاریم که دولت جدیدآمریکا جدی است و می‌خواهند این کار را انجام دهند.
به نظر بنده "چالش اول" و مهمترین مانعی که برای بایدن وجود خواهد داشت، این است که وقتی می‌خواهد برجام را اجرا کند با مانع "تحریم‌های اولیه" مواجه خواهد شد. اوباما که خودش این توافق را انجام داده بود، به صورت جدی هم می‌خواست اجرا کند، وزیر خارجه‌اش یعنی جان کری را به همه کشورها می‌فرستاد تا به همه تضمین دهد و همه را تشویق کند که با ایران کار و بیزینس کنید چراکه یکی از مفاد برجام این است که کشورهای امضا‌کننده برای روابط عادی اقتصادی و بازرگانی با ایران مانع تراشی نخواهند کرد. به بیانی دیگر این یکی از اصول مهم برجام برای ایران است. اما آمریکایی‌ها در دوره اوباما نتوانستند برجام را به دلیل تحریم‌های اولیه اجرا کنند در واقع تحریم‌های اولیه(primary sanctions)، تحریمهایی هستند که قبل از بحران هسته‌ای در دوران کلینتون، ریگان، بوش پدر و بوش پسر انجام شده بود و ربطی به بحران هسته‌ای نداشت. به نظر من برجام در دوره اوباما که جزو میراث وی بوده و بسیار هم جدی بود به طور کاملا فلج اجرا شد که البته مانعش تحریم‌های اولیه بود. در واقع اروپایی‌ها، قراردادهای بزرگی را با ایران امضا می‌کردند مثل توتال و 5 میلیارد دلار، اما اجرا نمی‌کردند منتظر بودند ببینند که بالاخره چه تضمینی از سوی آمریکایی‌ها می‌توانند بگیرند که فردا یک دادگاه آمریکایی با استناد به تحریم‌های اولیه آن را مجازات نخواهد کرد چون تحریم صنعت نفت ایران که مربوط به دوران کلینتون و دوران‌های گذاشته است و جزو تحریم‌های اولیه است. این چالش هم برای بایدن خواهد بود هیچ فرقی نمیکند. این مشکل مربوط به دوره ماقبل ترامپ است.
با روی کار آمدن بایدن در 20 ژانویه، ایران باید چه‌رویه‌ای را برای مذاکرات برجامی در پیش بگیرد؟
فرض بر این است که 20 ژانویه شده و ظرف دو سه هفته، بایدن هم می‌خواهد یک دستورالعمل اجرایی (Executive order) صادر کند که آمریکا به برجام برمی‌گردد و فرض کنیم که می‌خواهد تمام تحریم‌های هسته‌ای را بردارد، چه تحریم‌های هسته‌ای در قالب برجام و چه تحریم‌های هسته‌ای که ترامپ اعمال کرده است. با این فرض مسئله اصلی این است که بایدن با تحریم‌های اولیه چه خواهد کرد؟ با تحریم‌های بلوک سوم که ترامپ اعمال کرده و در تاریخ روابط ایران و آمریکا بی‌سابقه بود و هدف آن تحریم‌ها هم آشکار بوده، چه خواهدکرد؟ در واقع هدف ترامپ و صهیونیستها از اعمال این تحریم‌ها این بود کاری کنند که اگر دموکراتها در انتخابات پیروز شدند تحت هیچ شرایطی نتوانند به برجام برگردند. از این رو بنده این روند را آنقدر سخت و پیچیده می‌دانم که ارتباطی به شخص بایدن هم ندارد بلکه سیستم قانون و قانونگذاری آمریکا سیستمی است که برای هر دولتی که روی کار می‌آید، چالش بزرگی محسوب می‌شود.
در حال حاضر بحث اصلی دموکراتها درمورد ایران و برجام این است که یک دسته می‌گویند دولت بایدن بدون پیش شرط و بدون تاخیربه برجام برگردد بعد سایر اختلافات را مثل مسائل منطقه‌ای و موشکی را دنبال کند. دسته دوم می‌گویند برجام به تنهایی کفایت نمیکند و باید مسائل منطقه‌ای و موشکی را بیاوریم روی میز چراکه مسائل ما با ایران، مسائل هسته‌ای نیست باید همه را در یک قالب حل کنیم. دسته سوم می‌گویند که ما مخالف خروج ترامپ از برجام بودیم اما بالاخره او از برجام خارج شده و تحریمهایی را اعمال کرده و بلایی به سر ایران آورده است که سابقه ندارد. واقعیت این است که دردولت ترامپ فشارها و تحریمهایی علیه ایران اعمال شد که در تاریخ ایران بعد از مغول بی‌سابقه است. از این رو دسته سوم در دموکراتها معتقدند که باید از این فرصت استفاده کنند و مفت و مجانی از دست ندهند چون سرمایه خوبی برای چانه زنی است.
این سه طرز تفکر داخل خود دموکراتها هم وجود دارد. دموکراتها یک دست نیستند، جمهوری خواهان هم یک دست نیستند مثل جریانات سیاسی داخلی ایران که اصلاح‌طلبان ما یک دست نیستند و اصولگرایان ما هم یک دست نیستند. به نوعی واقعیت‌های سیاسی داخلی ما و آمریکا شبیه به هم است.
اما با شناختی که من از تیم فعلی بایدن دارم؛ هم امیدوارم و هم نگرانم. نگرانی‌ام همه چالش‌های فنی، سیاسی، امنیتی و حقوقی است که بیان کردم به خصوص اگر در داخل کشور ما هم شرایطی به وجود بیاید که موجب تسهیل و تقویت آن چالش‌ها شود. یعنی ما هم یک شرایط سیاسی داشته باشیم یا خدایی نکرده به وجود بیاوریم که تمام آن چالش‌ها و تهدیدها تقویت و جدی و عملیاتی شوند. این آرزوی صهیونیستها است که شرایطی به وجود بیاید که بایدن نتواند به برجام برگردد یا اگر برمی گردد آنچنان فشل باشد که اجرای آن فقط صوری، شکلی و ظاهری باشد.
Instagram.com/aftabyazd
