آفتاب یزد – گروه اقتصادی: راهاندازی ایر تاکسی یا تاکسی هوایی در ایران به صورت گسترده یکی از مباحثی است که این روزها مطرح میشود و مخالفان و موافقان خود را دارد. در حالی که سازمان هواپیمایی برنامه ریزی کرده است که تا سیستم ایر تاکسی را در کشور نهادینه کند، اما برخی مخالفان با بیان این که این طرح توجیه اقتصادی در شرایط فعلی کشور ندارد، این کار را هزینه بر ارزیابی میکنند.
>تاکسی هوایی یا ایر تاکسی چیست؟
تاکسی هوایی یا همان ایر تاکسی، یک نوع اصطلاح کلی است که برای انواع هواپیماهای دربستی مورد استفاده قرار میگیرد. ایر تاکسی عبارت است از استفاده از هواپیما در مسیرهای مختلف پرواز بدون استفاده از برنامه پروازی که بهخودیخود موجب صرفهجویی در زمان و هزینه خواهد شد. تاکسی هوایی یک هواپیمای سبک یا حتی فوقسبک است و میتواند با حداقل ظرفیت ممکن که چیزی در حدود ظرفیت یک تاکسی یا اتوبوس معمولی است، در مسیرهای کوتاه جابهجا شود.
براساس تعاریف سازمان بینالمللی هوانوردی (ایکائو)، تاکسی هوایی به استفاده از هواپیماهای ۹تا ۱۹ نفره در مسیرهای بدون برنامه اطلاق میشود که صرفهجویی در زمان و هزینه را بهدنبال دارد.
در واقع این نوع هواپیماهای کوچک میتوانند در شهرهایی که فرودگاههای بزرگ ندارند رفتوآمد کرده و امکان حملونقل هوایی را برای این شهرها فراهم کنند. بهدلیل تعداد اندک مسافر و انعطافپذیری در برنامهریزی پرواز، ایرتاکسی میتواند درست مانند یک تاکسی در مسیرهای متفاوت و متعدد جابهجا شود و بهعنوان مثال،
بعد از آنکه مسافرانش را در اصفهان پیاده کرد، مسافران جدیدی را به کرمانشاه ببرد.
>مزایای استفاده از تاکسی هوایی
سرعت بالای حرکت: داشتن موتورهای جت و وزن کم، باعث بالارفتن سرعت ایرتاکسی شده است. تاکسی هوایی میتواند در مسیرهای طولانی، صرفهجویی در زمان را بهعنوان یکی از مهمترین مزایای خود معرفی کند.
پرسنل کم و بهرهوری زیاد: اصولاً یک هواپیمای کوچک به پرسنل کمتری برای پرواز نیاز دارد، بهطوریکه عموماً یک نفر (در بعضی موارد دو نفر) برای هر پرواز مامور میشوند.
مصرف سوخت پایین: مهمترین عامل در میزان مصرف سوخت یک هواپیما، وزن و نوع موتور آن است. باتوجهبه ویژگیهای ایرتاکسی، مصرف سوخت آن در مقایسه با یک هواپیمای معمولی، بسیار پایین است.
صرفهجویی در هزینهها: باتوجهبه اینکه هواپیماهای مورداستفاده در تاکسی هوایی بسیار کوچکاند، درنتیجه قیمت خرید آنها در مقایسه با هواپیماهای معمولی بسیار کمتر است. همچنین هزینه تعمیر و نگهداری ایرتاکسی، قطعات آن، بیمه و عوارض فرودگاهی نیز نسبت به هواپیماهای معمولی بسیار پایینتر است.
انعطافپذیری بالا: هواپیمای معمولی موجود در ناوگان هوایی کشور، به دلیل وجود برخی محدودیتها در هر فرودگاهی امکان نشست و برخاست ندارند. این در حالی است که تاکسی هوایی، با ابعاد و وزن کم و قابلیت کنترل بالا، میتواند در بسیاری از فرودگاههای کوچک نشست و برخاست کند.
>بررسی شرایط استفاده از تاکسی هوایی
در ایران
کشورمان ایران با داشتن حدود ۳۱۹ فرودگاه (شامل فرودگاههای نظامی و غیرنظامی)، رتبه بیستودوم جهان را از نظر تعداد فرودگاه به خود اختصاص داده است. ایران از این نظر، بر بسیاری از کشورهای جهان، مانند ایتالیا، سوئیس، ترکیه، عربستان، نروژ و حتی ژاپن برتری دارد و برایمثال، دو برابر کشوری مانند اسپانیا فرودگاه دارد. همین موضوع، بهعنوان مهمترین عامل، بستر استفاده از ایرتاکسی را در ایران فراهم میکند.
همچنین باتوجهبه ویژگیهای موردنیاز هواپیمای ایرتاکسی، هواپیماهای ATR ایتالیایی-فرانسوی و هواپیماهای امبرائر برزیلی که هر دو توسط ایران خریداری شدهاند، قابلیت بدلشدن به ایرتاکسی را دارند.
موافقان برقراری راهاندازی گسترده تاکسی هوایی میگویند: موضوعی که استفاده از تاکسی هوایی را برای خطوط هوایی ایران مقرونبهصرفه میکند، عدم امکان نشست و برخاست بسیاری از هواپیماهای ایرانی در فرودگاههای واقع در مناطق محروم کشور است. وضعیت باند پرواز در بسیاری از فرودگاههای این مناطق، مناسب نیست و حتی برخی از باندها خاکی هستند. به نظر میرسد یکی از مهمترین محاسن راهاندازی خطوط ایرتاکسی در ایران، سوقدادن صنعت هوانوردی بهسمت مناطق محروم کشور باشد.
>فعالیت اولین ایر تاکسی ایران در بجنورد
مجوز اولین تاکسی هوایی ایران در فرودگاه بجنورد در سال 96 صادر شد. این نخستین باربودکه مجوز فعالیت تاکسی هوایی یا ایر تاکسی در ایران صادر میشد و برای فعالیت ایرتاکسی در فرودگاه بجنورد، دو فروند هواپیما خریداری گردید.
مدیر فرودگاه بجنورد درباره نحوه عملکرد تاکسی هوایی یا ایر تاکسی گفته است: «ظرفیت این هواپیماها چهار نفر است.»
این طور که از شواهد پیداست رویای داشتن ماشین پرنده، تحقق یافته و بهزودی میتوان به کمک ایرتاکسی بهراحتی در آسمان پرواز کرد.
>تاپایان امسال دومسیر ایر تاکسی
راهاندازی میشود
معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی در این زمینه گفت: برنامهریزی کردهایم تا پایان امسال حداقل در دو مسیر ایرتاکسی راهاندازی شود.
شهرام آدم نژاد معاون حمل و نقل وزیر راه و شهرسازی گفت: ایران دارای قدیمیترین صنعت هواپیمایی در منطقه است و با وجود فشارهای زیاد تحریمها روی صنعت هوایی، باید با کمک این تجارب وارد فاز جدیدی از صنعت حمل و نقل هوایی شویم.
وی ادامه داد: تاکنون در حوزه هوانوردی عمومی کار جدی انجام ندادهایم اما به دلیل درخواست زیاد مردم برای داشتن هواپیماهای شخصی و همچنین توسعه صنعت حمل و نقل هوایی، هوانوردی عمومی در کشور آغاز به کار میکند. در همین راستا دو مسیر تاکسی هوایی در سال جاری در کشور راهاندازی میشود.
آدم نژاد به مفاد تفاهمنامه اجرایی جهت توسعه هوانوردی عمومی اشاره کرد و گفت: ایجاد ساختار مقرراتی برای توسعه هوانوردی در فرودگاههای کوچک اما توسعهیافته نیز یکی از موضوعات مهم در این بخش است.
وی با توضیح اینکه اکنون تعداد زیادی از فرودگاههای کشور زیانده هستند، افزود: میتوان با توسعه هوانوردی عمومی به زیانده بودن این فرودگاهها پایان داد.
علی عابدزاده رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نیز گفت: درباره هواپیماهای فوق سبک تصمیماتی گرفتهایم و ۱۰۰ فروند هواپیمای سبک داریم و قرار است با اجرای این طرح این هواپیماها در فرودگاهها فعال شوند. بستر مستقلی نیز در سازمان هواپیمایی کشوری در این باره راهاندازی و مجوزهای آن صادر شده است.
>مسیر 200 کیلومتر مقرون به صرفه است
همچنین دبیر ستاد توسعه فناوری فضایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از برنامه راهاندازی تاکسی هوایی در کشور خبر داد و گفت: کلیه استانها و شهرستانهایی که فرودگاههای غیرفعال یا کم فعال دارند میتوانند در این حوزه درخواست دهند.
منوچهر منطقی در رابطه با تاکسیهای هوایی در ایران بیان داشت: جابجایی مسافر در دنیا دارای یک بخش کوچک و یک بخش بزرگ است. بخش کوچک آن جابجایی هواپیمای مسافربری توسط خطوط هوایی است اما بخش عمده آن توسط خطوط هوایی با ظرفیت پایین تر و غیربرنامهای است.
منطقی ادامه داد: به عنوان مثال اگر تعداد هواپیماهای تجاری در کشورهای مختلف یک واحد باشد تعداد هواپیماهای تاکسی و هلی کوپترها حداقل 10 برابر و حداکثر 100 برابر است.
وی با بیان اینکه تاکسیهای هواپیمایی صرفاً برای افراد مرفه و ثروتمند نیست، گفت: این هواپیماها خدمات عمومی بسیار زیادی از جمله جابجایی سریع محصولات حیاتی ارائه میدهند. علاوه بر این، افرادی را که اهدای عضو میکنند نیز جابجا میکنند. علاوه براین، تاکسیهای هوایی یک کسب و کار نیز محسوب شده و مهارتهای عمومی ایران را در حوزه صنعت و خدمات هوانوردی به شدت ارتقا میدهد.
منطقی افزود: با وجود اینکه تاکسیهای هوایی منافع فوق العادهای داشته و مورد توجه ویژه کشورهای مختلف دنیا قرار گرفته اما ما کمتر به آن توجه کردهایم.
وی یادآور شد: به منظور توسعه این موضوع، کمیتهای متشکل از سازمان هواپیمایی کشوری، شرکت فرودگاهها، ناوبری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تحت نظر معاونت وزارت راه تشکیل شد و در همین مدت کوتاه، انجام کارهای اداری سرعت پیدا کرد. این کمیته راهکارهایی را برای تامین هواپیما، آموزش و ایجاد ساختار نیز پیشنهاد کرده است.
دبیر ستاد توسعه فناوری فضایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به محدوده فعالیت این هواپیماها گفت: کلیه استانها و شهرستانهایی که فرودگاههای غیرفعال یا کم فعال دارند میتوانند در این حوزه درخواست دهند.
وی همچنین عنوان کرد: اگر این صنعت را ارتقا دهیم تولید هواپیما در ایران تقویت خواهد شد. به عنوان مثال بالگرد هشت نفره در کشور رونمایی شده اما بازار جدی ندارد و اگر این تاکسیهای هوایی راه بیفتد بازار جدی پیدا خواهد کرد.
منطقی افزود: تاکسیهای هوایی معمولاً برای بین شهرها کاربرد دارند و استفاده از آن برای مسافتی در حدود 200 کیلومتر مقرون به صرفه خواهد بود.
>١٧٠ ایرانی مالک هواپیمای شخصی هستند
جتهای شخصی در ایران طرفداران زیادی ندارند و البته بهتر است که بگوییم تنها چیزی حدود ١٧٠ ایرانی مالک هواپیماهای شخصی هستند. هواپیماهای کوچکی که تنها قابلیت حمل تعداد انگشتشماری سرنشین را دارند. در حال حاضر هیچ هواپیما و جت شخصی با ظرفیت بالای دونفر و وزن ۶٠٠کیلوگرم در ایران وجود ندارد.
در سال ٨٢ وزارت راه وقت، لایحهای را در رابطه با اجازه پرواز هواپیماهای شخصی به دولت برد و از آن تاریخ بود که مالکیت حقیقی و حقوقی هواپیماهای شخصی در ایران آزاد شد و هرکس میتوانست بر اساس ضوابط سازمان هواپیمایی بهرهبرداری کند، اما این لایحه در سالهای گذشته به دلایل مختلفی مغفول ماند.
بعد از این مصوبه تنها ١۶٠ الی ١٧٠ هواپیمای یکموتوره فوق سبک که از آنها بهعنوان هواپیماهای ورزشی استفاده میشود، وارد کشور شد. این هواپیماها که وزنی کمتر از ۶٠٠کیلوگرم دارند، تنها در تفریحات استفاده میشوند و خلبانهای آنها معمولاً قادر به پرواز در مسیرهای طولانی نیستند.
البته نخستینبار سال ٧۶ فردی یک فروند هواپیمای ۴نفره یکموتوره پیستونی وارد کرد اما به دلیل مشکلات قانونی امکان استفاده از آن نبود و درنهایت بعد از سالها خاکخوردن در فرودگاه قلعهمرغی به یکی از ایرلاینها واگذار شد. بعد از آن، در سال ٧٩ شرکت بلند پرواز یک هواپیمای ورزشی وارد کرد که به دلیل محدودیتهایی که وجود داشت، این هواپیما در بخش آموزش مورد استفاده قرار گرفت.
>هواپیماهای شخصی
در ایران چقدر هزینه دارند؟
جالب است بدانید که هواپیماهای شخصی مشمول تحریم نمیشوند. بنابراین متقاضیان آن میتوانند به راحتی نسبت به خرید آنها اقدام کنند. این هواپیماها معمولاً در بازار جهانی بین ١٠٠ تا ١۵٠هزار دلار قیمت دارند. به عبارت دیگر با دلار ١٢هزار تومانی این روزهای بازار ایران، قیمت هر هواپیمای شخصی چیزی حدود یکمیلیارد و ٢٠٠میلیون تا یکمیلیارد و ٨٠٠میلیون تومان قیمت دارد و تعمیر و نگهداری آن معمولاً برای صاحبانش بسته به نوع آن ماهانه چیزی حدود ٣تا ۵میلیون تومان آب میخورد؛ البته نباید فراموش کرد که در هواپیماهای شخصی خبری از یارانه سوخت نیست.
مقصود اسعدیسامانی، دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی میگوید: سوخت جتها و هواپیماهای شخصی به قیمت فوب خلیجفارس یعنی لیتری حدود ٩هزار تومان فروخته میشود و هزینه تعمیر و نگهداری که صاحبان آنها پرداخت میکنند، بهمراتب بیشتر است. البته باید توجه داشت که هواپیما یا همان جتهای شخصی با وزن بالای ۶٠٠ کیلوگرم که امکان جابهجایی بیش از ٢ مسافر را دارند، هزینههای نگهداریشان خیلی بیشتر از اینهاست و در برخی مواقع معادل هواپیماهای مسافری کوچک برای صاحبانشان هزینه میتراشند.
>توجیه اقتصادی طرح در ابهام
اما مخالفان راهاندازی تاکسی هوایی در ایران معتقدند با توجه به شرایط اقتصادی کشور، راهاندازی آن توجیه اقتصادی ندارد. سیدهادی بهادری عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به برنامه سازمان هواپیمایی برای راهاندازی ایرتاکسی، گفت: تاکسیهای هوایی یکی از ابزارهای متداول حملونقل مسافر و کالاست و این مسئله طی دهه گذشته در بسیاری از کشورها محقق شده است.
وی با اشاره به برنامه ریزی سازمان هواپیمایی برای راهاندازی تاکسی هوایی در کشور، اظهارکرد: در شرایط کنونی میتوان از ظرفیتهای مالی و تجهیزاتی بخش خصوصی برای راهاندازی و توسعه تاکسیهای هوایی استفاده کرد و اجرای چنین پروژه نو و تازهای در کشور نیازمند بررسی بیشتر است.
وی ادامه داد: باید دید راهاندازی تاکسی هوایی توجیه علمی و فنی دارد یا خیر، چراکه ایران یک کشور پهناور بوده و فاصله میان شهرها بسیار زیاد است.
وی تصریح کرد: از این رو راهاندازی تاکسیهای هوایی میان شهرهای با فاصله طولانی توجیه اقتصادی ندارد. در دهههای گذشته راهاندازی حمل و نقل ریلی و جادهای هزینههای بسیاری را برای کشور به دنبال داشته، حال نباید طوری شود که ظرفیتهای موجود را غافل شویم و مسافران را به سمت سیستمهای جدید هدایت کنیم.